Disleksi Nedir? Okuma Güçlüğü Olan Biri; Sesleri, Harfleri, Sözcükleri Nasıl Algılar, Nasıl Okur?

- Özgün
- Konuşma ve Dil Patolojisi
- Tıp
"Bizim çocukta disleksi var dediler. Okurken harfleri karıştırıyormuş." Disleksi, herkesin en az bir kez duyduğu, ancak hakkında çok da detaylı bilgi sahibi olmadığı sorun. Nedir bu disleksi? Var mı bir çaresi? Evrim Ağacı olarak konuya büyüteç tutup, bir iyice yakından inceleyelim istedik. Aklınızdaki sorulara biraz olsun cevap olabilirsek ne mutlu bize. Keyifli okumalar.
Disleksi, okuma sürecinde meydana gelen zorluklar ile karakterize edilen dil temelli bir bozukluktur. 20’den fazla disleksi çeşidi bulunmakta olup her birinin özellikleri ve okuma sürecine etkileri birbirinden farklıdır.[2] Disleksi gelişimsel olarak ortaya çıkabileceği gibi sonradan edinilmiş bir biçimde de kendini gösterebilir.
Disleksik bir çocukta fonolojik (sesbilgisel) farkındalık, kelime tanıma, okuma akıcılığı, okuduğunu anlama, işlemleme hızı, heceleme, yazma, hızlı isimlendirme, işleyen bellek, işitsel anlama, ifade edici dil gibi pek çok dilsel ve bilişsel yapı bu durumdan etkilenebilmektedir.[4] Her çocuğun gelişim seyri farklıdır. Bu nedenle, her çocuğun disleksi ile ilgili olarak yaşadığı zorluklar ve bu durumdan etkilenen dilsel ve bilişsel yapılar farklılık gösterir. Bu farklıları belirlemede ilk adım yanlış inanışlara kapılmak yerine ayrıntılı bir değerlendirme ve tanılama yapmak için konuyla ilgili uzmanlara başvurmaktır.
Disleksi Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar!
Geçmişte disleksi ve disleksik çocuklar hakkında bilimsel temelden uzak mitler ortaya atılmıştır:
- Disleksi harfleri ters görmek demektir.
- Sadece görme probleminden kaynaklı bir bozukluktur, dille ilgisi yoktur.
- Disleksi görülen çocuklar aslında üstün yeteneklidir
- İlkokulun ilerleyen yıllarına kadar disleksiyi tanılamak imkânsızdır
Bunların hiçbiri doğru değildir. Neyse ki son yıllarda farklı dillerde titizlikle yürütülen bilimsel çalışmalar bu mitlerin ötesinde, disleksinin doğasını anlamamıza yardımcı olmuştur.
Gelin şimdi, disleksi ile ilgili sık sorulan sorulara ve işin doğrusuna bir bakış atalım.
/evrimagaci.org%2Fpublic%2Fcontent_media%2F4f1f7d5de3b17863068d083d72185686.png)
Disleksi Tanısı Nasıl Konulur?
Disleksinin tanılanması sürecinde formal değerlendirme araçları (örneğin testler, tarama envanterleri vs.) kullanıldığı kadar informal değerlendirme araçları (aile görüşmesi, öğretmen gözlem listeleri, video kaydı vs.) da kullanılmaktadır. Testlerde amaç, çocuğun fonolojik (sesbilgisel) farkındalık becerilerini, kelime hazinesini, harfleri/sözcükleri tanıma ve ayırt etme kapasitelerini, sözcükleri çözümleme becerilerini ve bununla ilgili bellek süreçlerini ayrıntılı olarak ortaya koymaktır. Gözlem ve kayıtlar ise disleksinin çocuğun gündelik yaşamını ne düzeyde etkilediği hakkında fikir edinmek açısından önemli veriler sağlar.
Disleksi Tanısı Ne Zaman Konulmalıdır?
Aileler ve öğretmenler genelde çocuk ilkokula başladığında disleksi şüphesi ile tanı ve değerlendirme için uzmanlara başvururlar. Ancak, yapılan araştırmalar okuma öncesi dil becerilerinde meydana gelen zorlukların erken dönemde disleksiye ilişkin ilk sinyalleri verdiğini ortaya koymuştur. Özellikle de bir dilde yer alan sesleri tanıma, ayırt etme ve manipüle etmeyi içeren okul öncesi dönem fonolojik(sesbilgisel) farkındalık becerilerinin ileriki yıllardaki okuma becerisinin gelişiminde belirleyici olduğu bilinmektedir.[3] Bu nedenle erken tanı ve müdahale disleksik çocukların desteklenmesi için hayati önem taşır. Yaygın inanışın aksine çocuk ilkokulun ileri sınıflarına geçene kadar beklenmemeli, okul öncesi dönemde disleksi şüphesi gösteren çocuklar uzmanlara yönlendirilmelidir.
Disleksi tanısı almış bireylere kimler yardımcı olabilir?
Özellikle erken dönemde tanılanan çocuklarla dil ve konuşma bozuklukları uzmanları etkili çalışmalar yürütürler.[5] Bunun dışında özel eğitim uzmanları da disleksik bireylere destek sağlamaktadır. Okul çağında çocuğun öğretmenleri de sürece dahil edilir. Disleksik bir bireye destek sağlayan tüm meslek gruplarının ve ailenin birbirleriyle koordineli bir biçimde çalışmaları sorunun çözümünde belirleyici olacaktır. O nedenle ekip çalışmasının terapideki başarının anahtarı olduğunu söyleyebiliriz. disleksik bireylerde bu anatomik alanlarda hem yapısal hem de işlevsel farklılıklar görüldüğünü ortaya koymaktadır
Nörobilimin Konu ile İlgili Bulguları Neler?
Nörobilim çalışmaları normal gelişim gösteren bireylerde beynin sol tarafında yer alan temporo-parietal, occipitotemporal and inferior frontal kortekslerin okumadan sorumlu olduğunu vurgulamaktadır. Bu alanlar işitme, dokunma, görme ve dil ile ilgili uyaranların işlendiği beyin alanlarıdır. Nörogörüntüleme çalışmaları disleksik bireylerde bu alanların hem yapı hem de işlev bakımından farklılıklar gösterdiğini ortaya koymaktadır.[1]
Disleksik Bir Çocuğa Nasıl Yardımcı Olabiliriz?
Disleksik bir çocuğa okul ve aile ortamında sabırla yaklaşarak işe başlayabiliriz. Okulda etkinlikleri/sınavları tamamlaması için fazladan süre vererek sınav kaygısını azaltmasına yardımcı olabiliriz. Okumada yaptığı hataları başarısızlık olarak görmeyip onu cesaretlendirmeliyiz. Çocuğu diğer arkadaşlarıyla kıyaslamaktan kaçınmak belki de ona verebileceğimiz en anlamlı destek olabilir. Okulda akranları içinde onu utandıracak bir biçimde okuma performanslarını eleştirmekten kaçınmalı, onu olduğu gibi kabul ettiğimizi hissettirmeliyiz. Bu küçük düzenlemelerle disleksik bir çocuğun okumaya ilişkin motivasyonunu yükseltmeye yardımcı olabiliriz.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git- 18
- 7
- 4
- 4
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- ^ A. M. D’Mello, et al. (2018). Cognitive Neuroscience Of Dyslexia.. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, sf: 798–809. doi: 10.1044/2018_LSHSS-DYSLC-18-0020 . | Arşiv Bağlantısı
- ^ S. Güven, et al. (2019). Developmental Letter Position Dyslexia In Turkish. Frontiers in Psychology, sf: 2401. doi: 10.3389/fpsyg.2019.02401. | Arşiv Bağlantısı
- ^ C. A. N. K. Campen, et al. (2018). How Phonological Awareness Mediates The Relation Between Working Memory And Word Reading Efficiency In Children With Dyslexia. Dyslexia, sf: 156-169. doi: 10.1002/dys.1583. | Arşiv Bağlantısı
- ^ C. Viscomo. The Speech-Language Pathologist’s Role In Diagnosing Dyslexia.. (4 Ağustos 2020). Alındığı Tarih: 1 Ocak 2018. Alındığı Yer: ASHA | Arşiv Bağlantısı
- ^ ASHA. Roles And Responsibilities Of Speech-Language Pathologists With Respect To Reading And Writing In Children And Adolescents. (4 Ağustos 2020). Alındığı Tarih: 1 Ocak 2001. Alındığı Yer: ASHA | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 03/10/2023 17:59:02 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9049
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.