Motamot Etkisi: İnsanlar, Anlattıklarınızın Detaylarından Çok Özünü Hatırlıyor; Bunu Lehinize Kullanmayı Öğrenin!

Motamot etkisi; insanların, bilginin özünü, bilginin "tam biçimi"ne göre (yani bilginin sunulma şekli ve içerdiği küçük ayrıntılara göre) daha iyi hatırlamalarına neden olan bilişsel bir önyargıdır. Örneğin bir kişi, uzun bir metin okuduğunda, muhtemelen metnin nasıl ifade edildiğini değil, metnin ana mesajını daha iyi hatırlayacaktır.

Motamot etkisinin izah edilmesi birçok bağlamda oldukça faydalıdır. Bu nedenle, bu makalede motamot etkisi ve onu neden deneyimlediğimiz hakkında daha çok şey öğreneceğiz ve bundan mümkün olduğunca etkili bir şekilde nasıl yararlanabileceğimizi göreceğiz.

Motamot Etkiye Örnekler

Motamot etkisi için dikkate değer bir örnek, insanların okudukları metni daha sonra hatırlarken bu metnin tam olarak nasıl ifade edildiğinden çok bu metnin ana mesajını hatırlamaya eğilimli olmalarıdır.^[1] Örneğin aşağıdaki cümleye bir bakalım:

Alice ve Bob, büyük bir markette çeşitli tezgahlara heyecanlı gözlerle bakarak yavaş tempoyla yürüdüler.

Bu cümleyi yalnızca bir kez okuduktan sonra insanlara ne hatırladıklarını sorduğumuzda cümlenin özünü içeren fakat tüm küçük ayrıntıları içermeyen aşağıdaki gibi bir cümle ortaya çıkması muhtemeldir.

Alice ve Bob, tezgahlara heyecanla bakarak markette dolaştılar.

Motamot etkisine bir başka örnek ise, bir kişiye bir sürü bilgi içeren bir grafik gösterdiğinizde, grafiğin tam anlamından ziyade, grafiğin iletmek istediği genel kavramı hatırlama olasılığının daha fazla olmasıdır. Bu, aşağıdaki örnekte gösterilmiştir.

Effectiviology

Motamot etkisinden pazarlama bağlamında sık sık bahsedilir. Mesela bu etki, sıklıkla insanlara belirli bir hizmet ya da ürün hakkında bilgi gösterildiğinde, onların tam ayrıntılardan ziyade, bilginin genel içeriğini hatırlamaya eğilimli oldukları gerçeğini vurgulamak ve açıklamak için kullanılır. Örneğin fiyat söz konusu olduğunda, insanlar, tam fiyatı hatırlamak yerine, genellikle ürünün ucuz mu pahalı mı olduğunu yahut yaklaşık ne kadar olduğunu hatırlamaya meyillidirler.

İnsanlar Neden Motamot Etkisini Deneyimliyor?

Genelde konuyla alakalı çalışmalar, insanları birbirleriyle ilişkili ama iki ayrı hafıza işlem şekline ayırıyor:^{[2], [3]}

• Öz hafıza; bilginin vermek istediği mesaja odaklanır.
• Motamot hafıza; bilginin daha yüzeysel kısımlarına odaklanır.

Bu iki hafıza tipi ayrı kodlama ve alma işlemine sahiptir.^[4] Buna göre insanların genelde motamot etkisini deneyimlemelerinin sebebi, öz hafızasının motamot hafızadan çok daha verimli kodlanmasıdır.^[1]

Bu durum, genel olarak öz bilginin insanlara gösterilen bilgilerin hem en önemli hem de en az ayrıntılı kısımlarını temsil etmesine bağlanabilir. Bu da onu hem daha arzu edilir hem de hatırlanması daha kolay hale getirir. Örneğin insanlar bilgiyi hatırladıklarında otomatik olarak hem en anlamlı hem de en az ayrıntılı kısmı hatırlamayı tercih ederler.^[2] Bu da onların öz bilgiyi içeren kısmı hatırlamayı tercih ettikleri anlamına gelir.

Motamot Etkisindeki Değişkenlik

Motamot etkisinin tüm durumlarda gerçekleşmesinin garanti olmadığını, onları etkileyip etkilemediğinin yanı sıra insanları etkileme derecesinin bir dizi faktöre bağlı olarak değiştiğini belirtmek gerekir.^[4] Bu faktörler, örneğin; bireysel tercihler, doğuştan gelen yetenekler, önceki deneyimler ve söz konusu malzemenin türü ile bireyin bu malzemeyle etkileşime girerken belirlediği hedefler olabilir.

Bu, genel eğilimin öz bilgiyi daha kolay hatırlama yönünde olduğu anlamına gelir; fakat insanların bilginin biçimini anlamında daha iyi ezberleyebilecekleri durumlar da vardır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Örneğin; birinden yabancı dildeki bir metin gibi tam olarak anlamadığı bir bilgiyi ezberlemesini istersek, bu durumda o kişi bilgiyi kelimesi kelimesine ezberleyebilir; fakat gerçekte ne anlama geldiğini hatırlayamaz. Bu, mesela motamot dilbilimsel bilginin kodlanmasının, bilişsel bakış açısıyla anlamsız kelime dizilerinin kodlanmasına benzer olduğu gerçeğinde çok açıktır.

Motamot Etkisi Nasıl Fark Edilir?

Motamot Etkisinin Sizi Nasıl Etkilediğini Anlayın!

Motamot etkisinin hafızanıza ve düşünme biçiminiz üzerine faydalı olabileceği iki ana yöntem vardır.

İlk olarak; motamot etkisinden yararlanmak, size birtakım bilgilerle ilgili daha doğru tahminler yapmanız konusunda, bilgiyi hatırlamanız ve ona göre davranmanız konusunda yardımcı olacaktır. Örnek verecek olursak, bir sunum dinliyorsanız, bu yöntem, muhtemelen sonradan unutacağınız küçük ama önemli detayları not almanızı sağlayabilir.

Ek olarak, motamot etkisini anlamak daha verimli bir şekilde öğrenmenizi sağlayabilir. Spesifik olarak konuyla ilgili araştırmalar, bilginin özünü ezberlemeye odaklandığımız bir öz stratejisi benimsemenin biçimini kelimesi kelimesine tekrarlayarak bilgiyi ezberlemeye odaklandığımız ezberci bir stratejiyi benimsemekten daha iyi sonuçlara yol açabileceğini göstermektedir.^[5]

Not: Öz stratejisi ve ezberci strateji arasındaki ayrım, öğrenmenizi kolaylaştırabilecek bir başka konsept olan "bilgi inşası" ve "bilgi anlatımı" arasındaki ayrımla benzerdir.

Motamot Etkisinin Başkalarını Nasıl Etkilediğini Anlayın!

Motamot etkisinin diğer insanların hafızalarını ve düşünüşlerini etkileme biçiminden yararlanabileceğiniz birçok yöntem bulunmaktadır.

Bunlardan birincisi; motamot etkisi, bilgilerinizi, söylemek istediklerinizin ana noktasını aktarmanızı sağlayacak şekilde sunmanıza yardımcı olabilir. Örneğin; bir sunum hazırlıyorsanız bu, insanların unutma olasılığı yüksek olan küçük ve önemsiz ayrıntıları tanımlamanıza ve önemli olan iletinize daha fazla odaklanılmasını sağlamak için onları sunumdan kaldırmanıza yol açabilir.

Benzer şekilde, motamot etkisi sunumunuzu insanları ikinci plandaki ayrıntılara kıyasla söylemek istediğiniz şeyin özüne odaklanmalarını teşvik eder. Bu, hem mesajın özünü vurgulayarak ya da birkaç kez tekrar ederek dolaylı yoldan, hem de insanlara küçük detaylardan ziyade mesajın özüne odaklanmalarını istediğinizi açıkça söyleyerek yapılabilir.

Ek olarak motamot etkisinin bilinmesi, insanların küçük ama önemli ayrıntıları hatırlamasını sağlayacak şekilde sunmanıza yardımcı olabilir. Mesela bir ders veriyorsanız ve küçük görünen ancak dinleyicilerin hatırlaması bakımından önemli bir detaydan bahsediyorsanız, onu, sunduğunuz şeyin özü olmamasına rağmen dinleyicilerin aklında kalmasını sağlayacak biçimde vurgulayabilirsiniz.

Yine benzer şekilde, bunu, insanlara sunduğunuz şeyi onların esas formunda hatırlamalarını sağlamak için kullanabilirsiniz. Örneğin; insanlar için hatırlanması önemli belli bir tanımın yanlış anlaşılmasını önlemek adına bu gerçekleşebilir. Buna benzer teknikleri kullanarak mesela tekrarlama yoluyla ya da açıkça ikinci plandaki bilgiye dikkat çekerek öz bilginin vurgulanmasını sağlayabilirsiniz. Ayrıca insanların küçük ama önemli bilgileri daha kolay hatırlamasına yardımcı olacak kafiye kullanmak gibi çeşitli diğer yöntemleri de kullanabilirsiniz.

Son olarak motamot etkisini anlamak işinizi önceliklendirmenize yardımcı olarak daha verimli olmanıza da yardımcı olabilir. Örneğin belli bir sunum için küçük bir detayı elde etmek sizin için zor olacaksa ve sununun özü için önemli değilse insanların o detayı hatırlama olasılığı düşük olduğundan ondan vazgeçmeye karar verebilirsiniz.

Motamot Etkisini Açıklamak Hakkında Uyarılar

Motamot etkisini kullanırken, etkisi konusunda bir çeşitlilik olduğunu akılda tutmak gerekir. Temel olarak bu, motamot etkisinin insanları farklı durumlarda farklı şekillerde etkileyebileceği anlamına gelmektedir. Örneğin öğrencilere ders veriyorsanız bazı öğrenciler görece çok miktarda motamot bilgiyi kolayca akıllarında tutabilirken bazıları temel bilgilerin dışında hiçbir şey hatırlamayabilir.

Yine de bu çeşitliliğe rağmen insanların çoğu durumda bilginin esas formuna nazaran özünü daha kolay hatırlamalarını beklemek normaldir.

Agora Bilim Pazarı

Senin Seçimin

DÜNYADA BİR MİLYONDAN FAZLA SATAN SENİN SEÇİMİN SERİSİ

İstediğin her yere gidebilecek olsaydın nereye seçerdin?
Deniz kenarı, orman, yanardağ, şehir, çöl ya da uzay?

Kiminle arkadaş olmak isterdin?
Bir korsan, bir uzaylı, bir peri, bir robot ya da Noel Baba?

Peki eğlenmek için hangisini tercih ederdin?
Paraşütle atlamak, maymun beslemek, deniz bisikleti sürmek, ormanda keşfe çıkmak ya da güneşlenmek?

Haydi… SEÇİM SENİN!

Pippa Goodhart’ın (kendisi Laura Owen mahlasıyla Sakar Cadı Vini serisinin de yazarı) dünyada 1 milyondan fazla satan Senin Seçimin serisi, 3-7 yaş arası çocuklara kendi öykülerini uydurmalarını sağlayacak bir alet çantası sunuyor. İçindeki yüzlerce görsel ve yönlendiren ama kısıtlamayan basit sorular sayesinde çocuklar her açtığında yepyeni masallar, maceralar, hikâyeler hayal ediyorlar.

“Konuşmayı ve dinlemeyi geliştirmek için harika.” Times Eğitim Eki

“Çocukları hayal etmeye, düşünmeye ve kendi hikâyelerini yaratmaya itiyor.” Booktrust

Devamını Göster

₺160.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Ek olarak; bilgiyi sunarken küçük detaylara ne kadar odaklanacağımızı seçmeye sıra geldiğinde eklemeniz gereken detayların düzeyi, bağlama ve hedef kitleye bağlıdır. Örneğin bir akademisyenseniz, araştırmalarınızı meslekten olmayan insanlara sunmanıza göre alanınızdaki diğer akademisyenlere sunarken genellikle daha detaylı analizler içeren formuyla sunmayı tercih edersiniz.

Yine de her iki durumda da genelde insanların takip edebileceği daha basit açıklamalarla başlamak ve daha sonra, eğer gerekliyse, daha fazla detay ekleyerek devam etmek en iyisidir. Çok fazla detayla sunuma başlamak kitlenin dikkatinin dağılmasına yol açar.

Son olarak, birçok durumda hiç kimse sizin ilgilendiğiniz kadar sunumunuzdaki bilgilerle ilgilenmeyeceğini unutmayın. Bu şu anlama gelir: Size önemli gelen küçük bir detay bile çoğu durumda hiç kimse onları hatırlamayacaktır ve atlamanızı umursamayacaktır.

Özet ve Sonuçlar

• Motamot etkisi, insanların bilginin özünü bilginin biçiminden daha iyi hatırlamalarına neden olan bilişsel bir önyargıdır.
• Örneğin; insanlar uzun bir metin okuduklarında metnin nasıl ifade edildiğinden çok ana mesajı hatırlamaya eğilimlidirler.
• İnsanlar bilginin asıl anlamına daha çok odaklanan motamot hafızasından daha verimli bir şekilde bilgiyi kodlayan öz hafızası nedeniyle motamot etkisini deneyimlerler. Çünkü insanlar mümkün olduğunca en az detaylı ve en anlamlı bilgiyi hatırlamayı tercih ederler.
• Motamot etkisini anlamak, hatırlamanız muhtemel olan bilgileri doğru tahmin etmenize, bilgiyi öğrenme yolunu geliştirmenize ve anlamanıza yardımcı olur.
• Motamot etkisinin başkalarını nasıl etkilediğini bilmek, onların muhtemelen hangi bilgileri hatırlayacağını tahmin etmenize ve böylece sunum şeklinizi geliştirmenize yardımcı olacaktır.