Motamot Etkisi: İnsanlar, Anlattıklarınızın Detaylarından Çok Özünü Hatırlıyor; Bunu Lehinize Kullanmayı Öğrenin!
Motamot etkisi; insanların, bilginin özünü, bilginin "tam biçimi"ne göre (yani bilginin sunulma şekli ve içerdiği küçük ayrıntılara göre) daha iyi hatırlamalarına neden olan bilişsel bir önyargıdır. Örneğin bir kişi, uzun bir metin okuduğunda, muhtemelen metnin nasıl ifade edildiğini değil, metnin ana mesajını daha iyi hatırlayacaktır.
Motamot etkisinin izah edilmesi birçok bağlamda oldukça faydalıdır. Bu nedenle, bu makalede motamot etkisi ve onu neden deneyimlediğimiz hakkında daha çok şey öğreneceğiz ve bundan mümkün olduğunca etkili bir şekilde nasıl yararlanabileceğimizi göreceğiz.
Motamot Etkiye Örnekler
Motamot etkisi için dikkate değer bir örnek, insanların okudukları metni daha sonra hatırlarken bu metnin tam olarak nasıl ifade edildiğinden çok bu metnin ana mesajını hatırlamaya eğilimli olmalarıdır.[1] Örneğin aşağıdaki cümleye bir bakalım:
Alice ve Bob, büyük bir markette çeşitli tezgahlara heyecanlı gözlerle bakarak yavaş tempoyla yürüdüler.
Bu cümleyi yalnızca bir kez okuduktan sonra insanlara ne hatırladıklarını sorduğumuzda cümlenin özünü içeren fakat tüm küçük ayrıntıları içermeyen aşağıdaki gibi bir cümle ortaya çıkması muhtemeldir.
Alice ve Bob, tezgahlara heyecanla bakarak markette dolaştılar.
Motamot etkisine bir başka örnek ise, bir kişiye bir sürü bilgi içeren bir grafik gösterdiğinizde, grafiğin tam anlamından ziyade, grafiğin iletmek istediği genel kavramı hatırlama olasılığının daha fazla olmasıdır. Bu, aşağıdaki örnekte gösterilmiştir.
Motamot etkisinden pazarlama bağlamında sık sık bahsedilir. Mesela bu etki, sıklıkla insanlara belirli bir hizmet ya da ürün hakkında bilgi gösterildiğinde, onların tam ayrıntılardan ziyade, bilginin genel içeriğini hatırlamaya eğilimli oldukları gerçeğini vurgulamak ve açıklamak için kullanılır. Örneğin fiyat söz konusu olduğunda, insanlar, tam fiyatı hatırlamak yerine, genellikle ürünün ucuz mu pahalı mı olduğunu yahut yaklaşık ne kadar olduğunu hatırlamaya meyillidirler.
İnsanlar Neden Motamot Etkisini Deneyimliyor?
Genelde konuyla alakalı çalışmalar, insanları birbirleriyle ilişkili ama iki ayrı hafıza işlem şekline ayırıyor:[2], [3]
- Öz hafıza; bilginin vermek istediği mesaja odaklanır.
- Motamot hafıza; bilginin daha yüzeysel kısımlarına odaklanır.
Bu iki hafıza tipi ayrı kodlama ve alma işlemine sahiptir.[4] Buna göre insanların genelde motamot etkisini deneyimlemelerinin sebebi, öz hafızasının motamot hafızadan çok daha verimli kodlanmasıdır.[1]
Bu durum, genel olarak öz bilginin insanlara gösterilen bilgilerin hem en önemli hem de en az ayrıntılı kısımlarını temsil etmesine bağlanabilir. Bu da onu hem daha arzu edilir hem de hatırlanması daha kolay hale getirir. Örneğin insanlar bilgiyi hatırladıklarında otomatik olarak hem en anlamlı hem de en az ayrıntılı kısmı hatırlamayı tercih ederler.[2] Bu da onların öz bilgiyi içeren kısmı hatırlamayı tercih ettikleri anlamına gelir.
Motamot Etkisindeki Değişkenlik
Motamot etkisinin tüm durumlarda gerçekleşmesinin garanti olmadığını, onları etkileyip etkilemediğinin yanı sıra insanları etkileme derecesinin bir dizi faktöre bağlı olarak değiştiğini belirtmek gerekir.[4] Bu faktörler, örneğin; bireysel tercihler, doğuştan gelen yetenekler, önceki deneyimler ve söz konusu malzemenin türü ile bireyin bu malzemeyle etkileşime girerken belirlediği hedefler olabilir.
Bu, genel eğilimin öz bilgiyi daha kolay hatırlama yönünde olduğu anlamına gelir; fakat insanların bilginin biçimini anlamında daha iyi ezberleyebilecekleri durumlar da vardır.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Örneğin; birinden yabancı dildeki bir metin gibi tam olarak anlamadığı bir bilgiyi ezberlemesini istersek, bu durumda o kişi bilgiyi kelimesi kelimesine ezberleyebilir; fakat gerçekte ne anlama geldiğini hatırlayamaz. Bu, mesela motamot dilbilimsel bilginin kodlanmasının, bilişsel bakış açısıyla anlamsız kelime dizilerinin kodlanmasına benzer olduğu gerçeğinde çok açıktır.
Motamot Etkisi Nasıl Fark Edilir?
Motamot Etkisinin Sizi Nasıl Etkilediğini Anlayın!
Motamot etkisinin hafızanıza ve düşünme biçiminiz üzerine faydalı olabileceği iki ana yöntem vardır.
İlk olarak; motamot etkisinden yararlanmak, size birtakım bilgilerle ilgili daha doğru tahminler yapmanız konusunda, bilgiyi hatırlamanız ve ona göre davranmanız konusunda yardımcı olacaktır. Örnek verecek olursak, bir sunum dinliyorsanız, bu yöntem, muhtemelen sonradan unutacağınız küçük ama önemli detayları not almanızı sağlayabilir.
Ek olarak, motamot etkisini anlamak daha verimli bir şekilde öğrenmenizi sağlayabilir. Spesifik olarak konuyla ilgili araştırmalar, bilginin özünü ezberlemeye odaklandığımız bir öz stratejisi benimsemenin biçimini kelimesi kelimesine tekrarlayarak bilgiyi ezberlemeye odaklandığımız ezberci bir stratejiyi benimsemekten daha iyi sonuçlara yol açabileceğini göstermektedir.[5]
Not: Öz stratejisi ve ezberci strateji arasındaki ayrım, öğrenmenizi kolaylaştırabilecek bir başka konsept olan "bilgi inşası" ve "bilgi anlatımı" arasındaki ayrımla benzerdir.
Motamot Etkisinin Başkalarını Nasıl Etkilediğini Anlayın!
Motamot etkisinin diğer insanların hafızalarını ve düşünüşlerini etkileme biçiminden yararlanabileceğiniz birçok yöntem bulunmaktadır.
Bunlardan birincisi; motamot etkisi, bilgilerinizi, söylemek istediklerinizin ana noktasını aktarmanızı sağlayacak şekilde sunmanıza yardımcı olabilir. Örneğin; bir sunum hazırlıyorsanız bu, insanların unutma olasılığı yüksek olan küçük ve önemsiz ayrıntıları tanımlamanıza ve önemli olan iletinize daha fazla odaklanılmasını sağlamak için onları sunumdan kaldırmanıza yol açabilir.
Benzer şekilde, motamot etkisi sunumunuzu insanları ikinci plandaki ayrıntılara kıyasla söylemek istediğiniz şeyin özüne odaklanmalarını teşvik eder. Bu, hem mesajın özünü vurgulayarak ya da birkaç kez tekrar ederek dolaylı yoldan, hem de insanlara küçük detaylardan ziyade mesajın özüne odaklanmalarını istediğinizi açıkça söyleyerek yapılabilir.
Ek olarak motamot etkisinin bilinmesi, insanların küçük ama önemli ayrıntıları hatırlamasını sağlayacak şekilde sunmanıza yardımcı olabilir. Mesela bir ders veriyorsanız ve küçük görünen ancak dinleyicilerin hatırlaması bakımından önemli bir detaydan bahsediyorsanız, onu, sunduğunuz şeyin özü olmamasına rağmen dinleyicilerin aklında kalmasını sağlayacak biçimde vurgulayabilirsiniz.
Yine benzer şekilde, bunu, insanlara sunduğunuz şeyi onların esas formunda hatırlamalarını sağlamak için kullanabilirsiniz. Örneğin; insanlar için hatırlanması önemli belli bir tanımın yanlış anlaşılmasını önlemek adına bu gerçekleşebilir. Buna benzer teknikleri kullanarak mesela tekrarlama yoluyla ya da açıkça ikinci plandaki bilgiye dikkat çekerek öz bilginin vurgulanmasını sağlayabilirsiniz. Ayrıca insanların küçük ama önemli bilgileri daha kolay hatırlamasına yardımcı olacak kafiye kullanmak gibi çeşitli diğer yöntemleri de kullanabilirsiniz.
Son olarak motamot etkisini anlamak işinizi önceliklendirmenize yardımcı olarak daha verimli olmanıza da yardımcı olabilir. Örneğin belli bir sunum için küçük bir detayı elde etmek sizin için zor olacaksa ve sununun özü için önemli değilse insanların o detayı hatırlama olasılığı düşük olduğundan ondan vazgeçmeye karar verebilirsiniz.
Motamot Etkisini Açıklamak Hakkında Uyarılar
Motamot etkisini kullanırken, etkisi konusunda bir çeşitlilik olduğunu akılda tutmak gerekir. Temel olarak bu, motamot etkisinin insanları farklı durumlarda farklı şekillerde etkileyebileceği anlamına gelmektedir. Örneğin öğrencilere ders veriyorsanız bazı öğrenciler görece çok miktarda motamot bilgiyi kolayca akıllarında tutabilirken bazıları temel bilgilerin dışında hiçbir şey hatırlamayabilir.
Yine de bu çeşitliliğe rağmen insanların çoğu durumda bilginin esas formuna nazaran özünü daha kolay hatırlamalarını beklemek normaldir.
- Dış Sitelerde Paylaş
Ek olarak; bilgiyi sunarken küçük detaylara ne kadar odaklanacağımızı seçmeye sıra geldiğinde eklemeniz gereken detayların düzeyi, bağlama ve hedef kitleye bağlıdır. Örneğin bir akademisyenseniz, araştırmalarınızı meslekten olmayan insanlara sunmanıza göre alanınızdaki diğer akademisyenlere sunarken genellikle daha detaylı analizler içeren formuyla sunmayı tercih edersiniz.
Yine de her iki durumda da genelde insanların takip edebileceği daha basit açıklamalarla başlamak ve daha sonra, eğer gerekliyse, daha fazla detay ekleyerek devam etmek en iyisidir. Çok fazla detayla sunuma başlamak kitlenin dikkatinin dağılmasına yol açar.
Son olarak, birçok durumda hiç kimse sizin ilgilendiğiniz kadar sunumunuzdaki bilgilerle ilgilenmeyeceğini unutmayın. Bu şu anlama gelir: Size önemli gelen küçük bir detay bile çoğu durumda hiç kimse onları hatırlamayacaktır ve atlamanızı umursamayacaktır.
Özet ve Sonuçlar
- Motamot etkisi, insanların bilginin özünü bilginin biçiminden daha iyi hatırlamalarına neden olan bilişsel bir önyargıdır.
- Örneğin; insanlar uzun bir metin okuduklarında metnin nasıl ifade edildiğinden çok ana mesajı hatırlamaya eğilimlidirler.
- İnsanlar bilginin asıl anlamına daha çok odaklanan motamot hafızasından daha verimli bir şekilde bilgiyi kodlayan öz hafızası nedeniyle motamot etkisini deneyimlerler. Çünkü insanlar mümkün olduğunca en az detaylı ve en anlamlı bilgiyi hatırlamayı tercih ederler.
- Motamot etkisini anlamak, hatırlamanız muhtemel olan bilgileri doğru tahmin etmenize, bilgiyi öğrenme yolunu geliştirmenize ve anlamanıza yardımcı olur.
- Motamot etkisinin başkalarını nasıl etkilediğini bilmek, onların muhtemelen hangi bilgileri hatırlayacağını tahmin etmenize ve böylece sunum şeklinizi geliştirmenize yardımcı olacaktır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 7
- 5
- 2
- 1
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- ^ a b J. Poppenk, et al. (2008). Why Is The Meaning Of A Sentence Better Remembered Than Its Form? An Fmri Study On The Role Of Novelty-Encoding Processes. Wiley, sf: 909-918. doi: 10.1002/hipo.20453. | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b D. A. Broniatowski, et al. Gist And Verbatim In Narrative Memory. (5 Ekim 2013). Alındığı Tarih: 5 Ekim 2022. Alındığı Yer: drops.dagstuhl.de doi: 10.4230/OASIcs.CMN.2013.43. | Arşiv Bağlantısı
- ^ C. J. Brainerd, et al. (2002). Fuzzy-Trace Theory: Dual Processes In Memory, Reasoning, And Cognitive Neuroscience. JAI, sf: 41-100. doi: 10.1016/S0065-2407(02)80062-3. | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b S. H. Bookbinder, et al. (2016). Emotionally Negative Pictures Enhance Gist Memory.. American Psychological Association (APA), sf: 102-119. doi: 10.1037/emo0000171. | Arşiv Bağlantısı
- ^ H. Noice. (2007). Effects Of Rote Versus Gist Strategy On The Verbatim Retention Of Theatrical Scripts. Wiley, sf: 75-84. doi: 10.1002/acp.2350070108. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 03/12/2024 17:19:55 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12568
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.