Motamot Etkisi: İnsanlar, Anlattıklarınızın Detaylarından Çok Özünü Hatırlıyor; Bunu Lehinize Kullanmayı Öğrenin!

Motamot etkisi; insanların, bilginin özünü, bilginin "tam biçimi"ne göre (yani bilginin sunulma şekli ve içerdiği küçük ayrıntılara göre) daha iyi hatırlamalarına neden olan bilişsel bir önyargıdır. Örneğin bir kişi, uzun bir metin okuduğunda, muhtemelen metnin nasıl ifade edildiğini değil, metnin ana mesajını daha iyi hatırlayacaktır.

Motamot etkisinin izah edilmesi birçok bağlamda oldukça faydalıdır. Bu nedenle, bu makalede motamot etkisi ve onu neden deneyimlediğimiz hakkında daha çok şey öğreneceğiz ve bundan mümkün olduğunca etkili bir şekilde nasıl yararlanabileceğimizi göreceğiz.

Motamot Etkiye Örnekler

Motamot etkisi için dikkate değer bir örnek, insanların okudukları metni daha sonra hatırlarken bu metnin tam olarak nasıl ifade edildiğinden çok bu metnin ana mesajını hatırlamaya eğilimli olmalarıdır.^[1] Örneğin aşağıdaki cümleye bir bakalım:

Alice ve Bob, büyük bir markette çeşitli tezgahlara heyecanlı gözlerle bakarak yavaş tempoyla yürüdüler.

Bu cümleyi yalnızca bir kez okuduktan sonra insanlara ne hatırladıklarını sorduğumuzda cümlenin özünü içeren fakat tüm küçük ayrıntıları içermeyen aşağıdaki gibi bir cümle ortaya çıkması muhtemeldir.

Alice ve Bob, tezgahlara heyecanla bakarak markette dolaştılar.

Motamot etkisine bir başka örnek ise, bir kişiye bir sürü bilgi içeren bir grafik gösterdiğinizde, grafiğin tam anlamından ziyade, grafiğin iletmek istediği genel kavramı hatırlama olasılığının daha fazla olmasıdır. Bu, aşağıdaki örnekte gösterilmiştir.

Effectiviology

Motamot etkisinden pazarlama bağlamında sık sık bahsedilir. Mesela bu etki, sıklıkla insanlara belirli bir hizmet ya da ürün hakkında bilgi gösterildiğinde, onların tam ayrıntılardan ziyade, bilginin genel içeriğini hatırlamaya eğilimli oldukları gerçeğini vurgulamak ve açıklamak için kullanılır. Örneğin fiyat söz konusu olduğunda, insanlar, tam fiyatı hatırlamak yerine, genellikle ürünün ucuz mu pahalı mı olduğunu yahut yaklaşık ne kadar olduğunu hatırlamaya meyillidirler.

İnsanlar Neden Motamot Etkisini Deneyimliyor?

Genelde konuyla alakalı çalışmalar, insanları birbirleriyle ilişkili ama iki ayrı hafıza işlem şekline ayırıyor:^{[2], [3]}

• Öz hafıza; bilginin vermek istediği mesaja odaklanır.
• Motamot hafıza; bilginin daha yüzeysel kısımlarına odaklanır.

Bu iki hafıza tipi ayrı kodlama ve alma işlemine sahiptir.^[4] Buna göre insanların genelde motamot etkisini deneyimlemelerinin sebebi, öz hafızasının motamot hafızadan çok daha verimli kodlanmasıdır.^[1]

Bu durum, genel olarak öz bilginin insanlara gösterilen bilgilerin hem en önemli hem de en az ayrıntılı kısımlarını temsil etmesine bağlanabilir. Bu da onu hem daha arzu edilir hem de hatırlanması daha kolay hale getirir. Örneğin insanlar bilgiyi hatırladıklarında otomatik olarak hem en anlamlı hem de en az ayrıntılı kısmı hatırlamayı tercih ederler.^[2] Bu da onların öz bilgiyi içeren kısmı hatırlamayı tercih ettikleri anlamına gelir.

Motamot Etkisindeki Değişkenlik

Motamot etkisinin tüm durumlarda gerçekleşmesinin garanti olmadığını, onları etkileyip etkilemediğinin yanı sıra insanları etkileme derecesinin bir dizi faktöre bağlı olarak değiştiğini belirtmek gerekir.^[4] Bu faktörler, örneğin; bireysel tercihler, doğuştan gelen yetenekler, önceki deneyimler ve söz konusu malzemenin türü ile bireyin bu malzemeyle etkileşime girerken belirlediği hedefler olabilir.

Bu, genel eğilimin öz bilgiyi daha kolay hatırlama yönünde olduğu anlamına gelir; fakat insanların bilginin biçimini anlamında daha iyi ezberleyebilecekleri durumlar da vardır.

Örneğin; birinden yabancı dildeki bir metin gibi tam olarak anlamadığı bir bilgiyi ezberlemesini istersek, bu durumda o kişi bilgiyi kelimesi kelimesine ezberleyebilir; fakat gerçekte ne anlama geldiğini hatırlayamaz. Bu, mesela motamot dilbilimsel bilginin kodlanmasının, bilişsel bakış açısıyla anlamsız kelime dizilerinin kodlanmasına benzer olduğu gerçeğinde çok açıktır.

Motamot Etkisi Nasıl Fark Edilir?

Motamot Etkisinin Sizi Nasıl Etkilediğini Anlayın!

Motamot etkisinin hafızanıza ve düşünme biçiminiz üzerine faydalı olabileceği iki ana yöntem vardır.

İlk olarak; motamot etkisinden yararlanmak, size birtakım bilgilerle ilgili daha doğru tahminler yapmanız konusunda, bilgiyi hatırlamanız ve ona göre davranmanız konusunda yardımcı olacaktır. Örnek verecek olursak, bir sunum dinliyorsanız, bu yöntem, muhtemelen sonradan unutacağınız küçük ama önemli detayları not almanızı sağlayabilir.

Ek olarak, motamot etkisini anlamak daha verimli bir şekilde öğrenmenizi sağlayabilir. Spesifik olarak konuyla ilgili araştırmalar, bilginin özünü ezberlemeye odaklandığımız bir öz stratejisi benimsemenin biçimini kelimesi kelimesine tekrarlayarak bilgiyi ezberlemeye odaklandığımız ezberci bir stratejiyi benimsemekten daha iyi sonuçlara yol açabileceğini göstermektedir.^[5]

Not: Öz stratejisi ve ezberci strateji arasındaki ayrım, öğrenmenizi kolaylaştırabilecek bir başka konsept olan "bilgi inşası" ve "bilgi anlatımı" arasındaki ayrımla benzerdir.

Motamot Etkisinin Başkalarını Nasıl Etkilediğini Anlayın!

Motamot etkisinin diğer insanların hafızalarını ve düşünüşlerini etkileme biçiminden yararlanabileceğiniz birçok yöntem bulunmaktadır.

Bunlardan birincisi; motamot etkisi, bilgilerinizi, söylemek istediklerinizin ana noktasını aktarmanızı sağlayacak şekilde sunmanıza yardımcı olabilir. Örneğin; bir sunum hazırlıyorsanız bu, insanların unutma olasılığı yüksek olan küçük ve önemsiz ayrıntıları tanımlamanıza ve önemli olan iletinize daha fazla odaklanılmasını sağlamak için onları sunumdan kaldırmanıza yol açabilir.

Benzer şekilde, motamot etkisi sunumunuzu insanları ikinci plandaki ayrıntılara kıyasla söylemek istediğiniz şeyin özüne odaklanmalarını teşvik eder. Bu, hem mesajın özünü vurgulayarak ya da birkaç kez tekrar ederek dolaylı yoldan, hem de insanlara küçük detaylardan ziyade mesajın özüne odaklanmalarını istediğinizi açıkça söyleyerek yapılabilir.

Ek olarak motamot etkisinin bilinmesi, insanların küçük ama önemli ayrıntıları hatırlamasını sağlayacak şekilde sunmanıza yardımcı olabilir. Mesela bir ders veriyorsanız ve küçük görünen ancak dinleyicilerin hatırlaması bakımından önemli bir detaydan bahsediyorsanız, onu, sunduğunuz şeyin özü olmamasına rağmen dinleyicilerin aklında kalmasını sağlayacak biçimde vurgulayabilirsiniz.

Agora Bilim Pazarı

Edebiyat Seti 3 (6 kitap)

Dilenciler ve Kibirliler

Albert Cossery

“Hayatı yaşamadan öğretmek cehaletin işlediği en iğrenç suçtu.”

İnsan ilişkilerine ve topluma getirdiği nüktedan ve kışkırtıcı bakışla Batı kültürünün son gerçek anarşist yazarı kabul edilen Albert Cossery’nin döneminin avangard yazarlarının aksine can sıkıntısı ve muğlaklıklardan uzak romanı, adaletsiz toplumların düzenini bozan hırsızlar, züppeler, dilenciler ve yersiz yurtsuzlardan oluşuyor. Eski felsefe hocası ve dilenci Gohar, uyuşturucu satıcısı ve şair Yeghen, otoriter ve eşcinsel polis amiri Nur El Dine, Kahire sokaklarında bir araya geliyor. Peki, toplumsal norm ve heveslere karşı çıkarken iç huzuru nasıl koruyorlar? Fakirliğin ortasında, usanmaz devlet güçlerinin durduramadığı yaşam enerjisini nasıl muhafaza ediyorlar?

“Karakterlerinin içinden geçtiği dinmeyen hüzne ve beyhudeliğe rağmen, Cossery her eserinde boyunduruğa karşı insanlardaki inatçı inancın gücünü göstermeye devam ediyor.”

—Henry Miller

“Bir efsane… Otoritenin tüm biçimlerini çürüten yakıcı bir hiciv onunkisi. Mesajı çok açık: Cennet kaybolmadı, sadece hepimiz dünyanın cennetvari sadeliğinin tadına varamayacak kadar meşgulüz.”

—Guardian

“Camus gibi Cossery de ahlaki soruları absürdün filtresinden geçirerek inceler; Miller gibi o da başıboşları kucaklar. Bununla birlikte onun yazınında çok güçlü bir politik görev duygusu vardır. Cossery’e göre en şiddetli isyan edimi,iştirak etmemeyi tercih etmektir.”

—Los Angeles Times

“Albert Cossery… her gün karşımıza çıkması gereken bir isim. O kadar iyi ki: kusursuz bir üslupçu, boyun eğmez bir mizahçı, en önemli meselesi ise “her şeyin yanlış olduğu bir dünyada” hevesin beyhudeliği.”
—David Ulin, Los Angeles Times

Düzen Adamı

Alberto Moravia

Düzen Adamı çocukluğundan itibaren normalliğin peşine düşen Marcello’nun hayatı ekseninde toplumsal

alışkanlıkların ikiyüzlülüğünü ortaya koyuyor. Alberto Moravia kahramanı Marcello’nun takıntı

derecesindeki normallik arzusunu bir dürtü olarak tarif ediyor: “Kabul gören genel bir kurala uyma

iradesiydi, farklı olmak suçlu olmak anlamına geldiğine göre başkalarına benzeme isteğiydi” onunki.

“Maneviyatla sanatsal bütünlüğün nadiren rastladığımız birleşimi Moravia’yı Avrupa’nın en iyi yazarları

arasına yerleştiriyor.”

– John Burnside, Guardian

“En önemli romanı Düzen Adamı’nda Moravia, sinik fırsatçılar ülkesinde cinsellikle siyaset arasındaki

karmaşık ilişkiyi keşfediyor.”

– Rachel Donadio, New York Times

HAV

Jan Morris

Ursula K. Le Guin’in Önsözüyle

Hav kurmaca bir şehir devleti, bir Akdeniz şehri, sokaklarında Türkçenin, Ermenicenin, Rumcanın, Arapçanın, Rusçanın, İtalyancanın bir arada duyulduğu bir coğrafya. Yirmi yıl arayla bu coğrafyaya giden bir seyyah yazar, şehrin iki yakın dönemi arasındaki siyasi, kültürel, yaşamsal doku değişimlerini nefis bir dille anlatıyor.

Önce 1985 yılının Hav’ını tanımaya başlıyoruz, sonra bir “Müdahale” oluyor, altüst oluyor şehir, yirmi yılın ardından aynı yere dönüyoruz, yirmi birinci yüzyılın Yeni Hav’ına, Kutsal Mirmidon Cumhuriyeti’ne. Eskisinin izini sürmeye çalışsak da zorlanıyoruz, şehrin tarihini bağnaz bir bakışla baştan yazanların eliyle görgüsüzlüğün tüm şehirde itinayla teşhir edildiğini görüyoruz.

Hav hibrit edebiyatın usta bir örneği, seyahat edebiyatıyla bilimkurguyu bir araya getiriyor. Hav diye bir şehir yok ama pekâlâ olabilir.

“Hav, tüm Akdeniz tarihinin, âdetlerinin ve politikasının birkaç bin yılına tutulmuş bir ayna gibi… Suudi Arabistan, Türkiye veya Downing Street’in geçmişine ve mevcut haline gerçekten vâkıf, son derece gerçekçi, kesinlikle gözleme dayanan bir eser. Ciddi bilimkurgu eserleri hayal ürünlerinin değil bir gerçekçiliğin biçemidir; Hav alternatif bir coğrafyanın ne kadar kullanışlı olabileceğine mükemmel bir örnek. Eğer bilimkurguyu bilmedikleri nispetle küçük gören üstatların ahmakça züppelikleri aklınızı çelip de Hav’a sırtınızı çevirirseniz hem yazık olur hem de çok büyük bir kayıp.”

Ursula K. Le Guin

“Hav’ı okuyan hangi seyahat yazarı gerçekten var olan bir yeri anlatmaya devam etsin ki? Hibrit edebiyatın güçlü bir örneği Hav; hem başlı başına mükemmel bir kurmaca hem de Lawrence, Burton ve Blanch gibi yenilmez seyahat yazarlarına nükteli bir saygı duruşu.”
Elaine Kendall, Los Angeles Times

“Dokunaklı bir aşk mektubu [Hav], görünmez bir şehre değil, yaşamın kendisine yazılmış. Morris bize ‘şimdi ve burada’yı anlatmak için hayali bir gurbetin hikâyesini kaleme almış.”

Peter J. Conradi, The Independent

“Jan Morris gezegende ilginç neresi varsa neredeyse hepsini anlamak için edebi kabiliyetiyle muhabirlik görüsünü işe koşuyor. Kaleme aldıkları arasında Hav’ın eşsiz bir yeri var, belki de kavrayış bakımından en kuvvetli eserlerinden biri.”

Donald Morrison, Time

“1985’te ilk yayımlandığında gerçek bir yer sanılarak kafası karışmış seyahat acentelerini boş yere aramış insanlar. Boşuna değil ama, Morris’in hayal gücü hayranlık uyandırıyor, kurmaca şehir devleti dört başı mamur bir yer ve olağanüstü bir yer. Hav, Akdeniz Yarımadası’nın doğusunda, soğan kubbeleri, minareleri ve parlak olduğu kadar karmaşık tarihiyle insana son derece inandırıcı geliyor. Hav’ın geçmişi yaşanmış olaylarla ustaca örülmüş; şimdisiyse soluk ve yalıtılmış, insana rahatsız edici bir şekilde kayıp bir dünyayı gözetliyormuş hissi veriyor.”
Publishers Weekly

“Şehrin tüm tarihi bu güzel edisyonda bir araya geliyor. Okurlarsa en çok ilk bölümü sevmeye devam ediyor, yani Akdeniz Ekspres’in son durağı olan Hav’ın ilk haline yapılan o nostaljik gezinin güzel anlatımını. O romantik hırpani şehir (eğer bir zamanlar gerçekten vardıysa bile) artık yok. Fakat ne yazık ki Kutsal Mirmidon Cumhuriyeti (başka başka isimlerde) bugün hâlâ gerçekliğini koruyor.”

Michael Dirda, The Washington Post

Müzikli Beyin
Latin Amerika’nın usta kalemi César Aira, kısacık romanlarının yanı sıra öyküleriyle de tecrübeli edebiyat okurunun radarına takılıyor. Sıradan olayların, hatta kendi hayatına dair bazı unsurların üzerine kurguladığı, bağlamından sapan gerçeküstü metinleriyle Aira okurunu, zihninin karmaşık ve soyut patikalarında beraber çıkacakları kısa yürüyüşlere davet ediyor.

Tanrı’nın doğum gününü kutlayan maymunlar, varoluşunu sorgulayan çömleçikuşu, Mona Lisa’nın dünyaya yayılıp kendilerine yeni hayatlar kuran boya partikülleri, yolunu kaybetmiş çizgi roman serserileri, gezici sirklerin doğaüstü yaratıkları… Aira’nın hikâyelerinde tüm bu tuhaf karakterler, gündelik hayatın sıradanlığı içinde ete kemiğe bürünüyor.

“Aira’yı okumaya başladığınızda, durmak istemeyeceksiniz.”

Roberto Bolano

“Arjantinli yazar César Aira, avangard tekniklerle uğraşan seçkin bir minyatürcü. Çalışmalarındaki neşeli edebi oyunculuğu ve hikâye-içinde-hikâyeleriyle, Vladimir Nabokov ve Italo Calvino’yu andırıyor.”

The Wall Street Journal

Sessizliğin Yanıtı – Bir Dağ Hikâyesi

Max Frisch

Sonsöz: Peter von Matt

“Rüzgârlar gibidir hayatımızın imkânları, yine de insan neden cesaret etmez ki yelken açmaya? Her şey yaşanmamış bir hayattan daha iyidir, hatta felaket bile – acı, ümitsizlik, cürüm, her şey ama her şey boşluktan daha iyidir!”

Sessizliğin Yanıtı hayatın sıradanlığına, beyhudeliğine katlanamayan otuz yaşındaki bir adamın varoluşunun sınırlarını zorladığı bir kendini arayış hikâyesi. Max Frisch, kendi yaşamından da ipuçları barındıran bu ilk dönem eserinde, heba edilmiş bir hayatın tek sorumlusunun o hayatın sahibi olduğunu gösteriyor bize.

“Sessizliğin Yanıtı burjuva dünya görüşünün hayata geçirilmesi fikriyle uzlaşmanın peşi sıra gelecek krizi daha başından ele alır.”

– Peter von Matt

Yedi Deli Adam

Roberto Arlt

Yedi Deli Adam, kendisine sürekli acı veren ruhunu görüp anlamaya çalışan bahtsız bir adamı ve etrafında şekillenen karanlık, absürd olaylar silsilesini anlatıyor. Delilik nöbetleriyle, ruhun ve zihnin tikleriyle, birbirinden ilginç karakterlerle, devrimci, anarşist yaklaşımlarla dolu, yazıldığı dönemin Buenos Aires’inin çarpıcı bir portresini çizen roman, Roberto Arlt’ın başyapıtı kabul ediliyor.

“Âcizane, Arlt’ın İsa olduğunu varsayalım. Dolayısıyla Arjantin İsrail, Buenos Aires de Kudüs’tür… Arlt keskin zekâlı, tehlikeyi göze alan, koşullara ayak uydurabilen, doğuştan hayatta kalma becerisine sahip biri… hiç kuşkusuz Arjantin ve Latin Amerika edebiyatının önemli bir parçası.”

— Roberto Bolaño

“Kitaptaki karakterler okurun ruhuna adeta musallat oluyor.”

—Julio Cortázar

“Bu kıyılarda edebiyat dâhisi olarak adlandırılacak biri varsa o Roberto Arlt’tır… sanattan ve büyük, tuhaf bir sanatçıdan… doğduğu şehri herkesten daha iyi, muhtemelen ölümsüz tangolar yazmış olanlardan bile daha derin anlamış birinden bahsediyorum.”

—Juan Carlos Onetti

Devamını Göster

₺600.00

Satın Al Tüm Ürünler