Gibongiller (Hylobatidae)

Tanım ve Genel Bilgiler

Bunlara, aynı zamanda "düşük insaymunlar" ya da "küçük insansı maymunlar" da denmektedir. Kendilerine "düşük insaymunlar" denmesinin sebebi, "yüksek insaymunlar"a göre küçük olmalarından, daha az cinsel çift-biçimli (seksüel dimorfizm) olmalarından, yuvalarının olmamasından ve bazı anatomik farklılıklardan kaynaklanmaktadır. Aralarından en irisi siyamangdır. Gibonların en önemli özelliği, bilek eklemlerinin "yuvalı topuzlu eklem" (ball in socket) şeklinde olmasından dolayı bileklerini iki yönde de hareket ettirebilmeleridir. Kolları vücutlarına oranla en uzun olan maymunlardır. Türe ve cinsiyete göre kılları farklı renk varyasyonları gösterir. Koyu ve açık kahverenginden, siyah veya beyaz renge kadar görülebilirler. Tamamen beyaz olan gibonlar çok nadirdir. Hem erkek hem dişinin boğazları altında karakteristik boğaz derileri/keseleri bulunur. Genelde kuşlara özgü bir adaptasyon olan bu kese gibonlarda da evrimleşmiştir. Simiyenlerdeki tek örneği gibbonlardır. Cinsel seçilime yönelik çiftleşme çağrıları için kullanırlar.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Hominoidae üst ailesindeki türler yaklaşık 15-18 milyon yıl önce Gibongiller (Hylobatidae) ve İnsangiller (Hominidae) olmak üzere ayrılmıştır. Kromozom sayılarına göre 4 cinse ve 18 türe ayrılırlar: hilobatlar (Hylobates), hulok gibonları (Hoolocks), sarı yanaklı şebekler (Nomascus) ve siyamang (Symphalangus). Bu ayrılmaların yaklaşık 5 ila 7 milyon yıl önce gerçekleştiği düşünülüyor.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Güneydoğu Asya'da endemiktirler. Gibonlar genellikle tropikal veya alt tropikal iklimde yaşarlar ve dolayısıyla Hindistan ve Endonezya'daki yağmur ormanlarında, Kuzey ve Güney Çin'de, özellikle de Sumatra, Borneo ve Java'da yaşarlar.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Çoğu tür IUCN Kırmızı Liste tarafından Endangered (EN), yani Tehlikede olarak sınıflandırılır.

Davranış ve Etoloji

Gibonlar, gerçek bir hareket ustasıdırlar ve çok hızlı bir şekilde ağaçtan ağaca ilerleyebilirler. Bunu, yerden 15 metre yükseklikte, saatte 56 kilometre hızla yapabilirler. Ayrıca 8 metreye kadar sıçrayabilirler. Üstelik gerekirse, yerde iki ayakları üzerinde yürüyebilirler (bipedalizm). Açık ara farkla, uçamayan memeliler arasındaki en hızlı hayvandırlar. Gibonlar, son derece sosyal hayvanlardır ve alanlarına çok ciddi bir biçimde bağlıdırlar. Alanları ihlal edildiğinde, vahşi bir biçimde saldırabilir veya çığlıklarla saldırganı uzaklaştırabilirler. Sesleri, 1 kilometre uzaktan bile duyulabilmektedir. Ses çıkarma konusunda uzman bir hayvan olan Gibonlar için, çiftleşme sırasında da karşıt cinslerin yaptıkları düetler önem arz etmektedir. Çiftleşme sırasında genellikle erkekler şarkı söyleyerek dişileri etkilerler; ancak kimi zaman, beraber söyleyerek gibonlara göre en uyumluların seçildiği de görülmektedir. Gibonlar, insaymun soyağacında dış grup (outgroup) olarak yer alırlar. Bu, ortak atadan ayrılan ilk aile olmalarından kaynaklanmaktadır. Gibonlar, diğer maymunlardan yaklaşık 15-20 milyon yıl önce ayrılmışlardır.

Diyet ve Metabolizma

Diyetlerinin %60'ı meyve ağırlıklıdır. Geriye kalan %40'ı yaprakları, böcekleri, çiçekleri ve kuş yumurtalarını oluşturur.