Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Şempanze (Pan troglodytes)

Şempanze (Pan troglodytes) Cüneyt Balıkçıoğlu
Meraklı gözlerle kameraya bakan bir yetişkin, Uganda.
11 dakika
7,681
Tüm Reklamları Kapat
Şempanze
  • Bilimsel Adı Pan troglodytes
  • Halk Arasındaki Türkçe Adı Şempanze
  • Halk Arasındaki İngilizce Adı Chimpanzee
Taksonomi
  • Bu içerik, Evrim Ağacı'nın tür gözlemleri ve türlere dair bilgileri barındıran Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
  • Gözlem Ekle

Gözlem Bilgileri

Şempanze fotoğraflarının bir kısmı Dr. Shinya Yamamoto tarafından Bossou’da saha araştırması esnasında çekilmiştir. Kendisi insan ve insan olmayan hayvanlarda sosyalliğin evrimi, bunun zeka ile ilişkisi, işbirliği, fedakarlık gibi konular üzerine çalışmaktadır. Şempanze fotoğraflarının diğer kısmı da Cüneyt Balıkçıoğlu tarafından Uganda gezisi süresinde Kibale Ormanı Ulusal Park'ta çekilmiştir. Dr. Shinya Yamamoto'nun çalışmalarına buradan ulaşabilirsiniz.

Tanım ve Genel Bilgiler

Şempanze (Pan troglodytes), Afrika'nın tropik bölgelerindeki savanalarda ve ormanlarda yaşayan, bölgeye endemik olan bir kuyruksuz maymun türüdür. Şempanze vücudu, siyah saçlarla (kıllarla) kaplıdır; ancak yüzlerinde, kulaklarında, parmaklarında, ellerinin içleri ve ayaklarının altlarında saç bulunmaz. Yaşlandıkça bu saçlar dökülür ve kimi bölgelerinde kel alanlar oluşur. Ayrıca özellikle çene bölgelerindeki saçları beyazlamaya başlar. Şempanze erkekleri 35-70 kilo arasındayken, dişiler 25-50 kilo arasında olurlar. Ayağa kalktıklarında boyları ortalama 150 cm civarındadır. Şempanzelerin kolları bacaklarından daha uzundur, neredeyse dizlerinin altına kadar uzanabilirler. Dört ayak üzerinde yürürler ve yürürken parmak eklemlerinden destek alırlar. Öne bakan gözleri ve küçük burunları vardır. Koku alma duyularından çok görme duyularına güvenirler. Doğada ortalama 50 yıl yaşarlar, esaret altında yaşayan bazı bireylerin 60 yaşına kadar yaşadığı gözlemlenmiştir.

Şempanzeler, 15 ila 80 bireyden oluşan topluluklarda yaşayan sosyal hayvanlardır. Genellikle kalabalık gruplar halinde yaşasalar da bazı topluluklarda sadece bir veya iki yetişkin erkek, birkaç yetişkin dişi ve birkaç yavrudan oluşur. Her topluluğun kendine ait bir bölgesi vardır. Beslenmelerini ve gezilerini bu bölge içinde yaparlar. Farklı topluluklardan şempanzelerin karşılaşmaları genellikle kavga ile sonuçlanır. Erkekler hemen her zaman doğdukları grupta kalırlarken, dişiler yaklaşık ortalama 12 yaşına geldiklerinde farklı gruplara giderler ve orada yaşamaya devam ederler. Araştırmacılar bunun erkek bireyler arasındaki dayanışmayı güçlendirdiği gibi ve yabancı bireyleri dışarıda tutma yöntemi olduğunu düşünmektedir. Ayrıca erkeklerin doğdukları bölgede kalması ve yeni gruplara katılmak için dişilerin ayrılmasıyla akraba evliliklerinin önüne geçildiği düşünülmektedir.

Şempanze grubu, Bossou, Gine.
Şempanze grubu, Bossou, Gine.
Shinya Yamamoto

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Bilimsel adı Pan troglodytes olan şempanzeler, filogenetik bağları ve homolojilerine bakılarak Hominidae alt ailesinde yerini alan ve 4 tane alt türü olan bir primattır. Pan troglodytes’ler birçok fiziksel özellik, beslenme ve sosyal davranış özelliklerini paylaşsalar da alt tür olarak sınıflandıracak kadar büyük farklılıkları da vardır.

Tüm Reklamları Kapat

  • Pan troglodytes troglodytes: Özel ismi ile tschego ya da Orta Afrika şempanzesi.
  • Pan troglodytes verus: Batı Afrika’da yaşayan maskeli şempanze.
  • Pan troglodytes schweinfurthii: Doğu Afrika’da yaşayan uzun kıllı şempanze.
  • Pan troglodytes ellioti: Nijerya-Kamerun şempanzesi.

Evrimsel süreçte şempanzelerin yakın akrabalarıyla yollarının ne zaman ayrıldığı kesin olarak bilinmese de, araştırmalar 5-7 milyon yıl önce insan cinsinden ayrıldıklarını göstermektedir. Pan cinsinin evrimsel sürecine buradan ulaşabilirsiniz.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Şempanzeler Afrika’da kıtanın batı kıyısından doğusuna kadar uzanan geniş bir bölgede yaşarlar. Detaylı bakacak olursak: Batı Afrika şempanzeleri güney Senegal, Fildişi Sahili, Nijerya ve Sierra Leone'de; Orta Afrika şempanzeleri Gabon, Kongo, Kamerun ve Ekvator Ginesi'nde; Doğu Afrika şempanzeleri Burundi, Tanzanya ve Uganda'da, Nijerya-Kamerun şempanzeleri ise, isimlerinden de anlaşılacağı gibi, Nijerya ve Kamerun’da yaşarlar.

İnsan nüfusu artışı ve habitat kaybının bir sonucu olarak yaşam alanları daralan şempanzeler için yaşam alanlarını belirleyen en önemli etken besin kaynaklarıdır. Meyvenin mevcudiyeti ve yoğunluğu, nüfus yoğunluğuna etki eder. Meyve en çok tropikal, yaprak dökmeyen ormanlarda bulunur. Bu nedenle, şempanze popülasyonunun çoğu burada yaşar. Ancak şempanzeler, bambu ormanlarında, bataklık ormanlarında, orman kenarlarında ve hatta savanalarda yaşayabilirler.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Şempanzelerin nesli tehlike altındadır. Çeşitli bölgelerdeki şempanze topluluklarında kaç bireyin yaşadığı, ne zaman doğum yaptığı, ne zaman öldüğü bilinse de insan varlığına alışkın olmayan topluluklar hakkında aynı bilgilere sahip olmak mümkün değildir. Bu nedenle araştırmacılar şempanzeleri saymak yerine yuvaları sayarlar. Şempanzeler her gece yeni bir yuva yaptıkları için bunları ormanda bulmak kolaydır. Araştırmacılar tüm bu ipuçlarına dayanarak, şimdi doğada 200 ila 300 bin şempanze kaldığını söylemektedir. 20. Yüzyılın başında bu sayının yaklaşık 1 milyon civarında olduğu düşünüldüğünde bu sayı oldukça korkutucudur.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Günümüzde şempanzelerin karşı karşıya olduğu başlıca tehditler arasında kaçak avlanma, yasadışı evcil hayvan ticareti, habitat kaybı ve bulaşıcı hastalıklar bulunmaktadır. Bu tehditler sonucunda, birkaç park, orman ve hatta ülkede şempanze nüfusu tümden yok olmuş; Gambiya, Benin ve Burkina Faso’daki nesilleri tükendi. Bugün hala yaşadıkları ülkelerde ise yaşam alanları gün geçtikçe daralmaktadır. Araştırmalar önümüzdeki 30-40 yıl içerisinde şempanze nüfusunun %80 azalacağını göstermektedir.

Davranış ve Etoloji

Göz dağı veren birey, Kibale Ormanı, Uganda.
Göz dağı veren birey, Kibale Ormanı, Uganda.
Cüneyt Balıkçıoğlu

Avlanma

Şempanzelerin sadece hayvanları yemediğini, aynı zamanda onları avladıklarını biliyoruz. Genellikle gruplar halinde avlanırlar ve diğer grup üyeleriyle eti paylaşırlar. Şempanzelerin avlanma davranışı araştırmacıların, avlanma sırasında şempanzelerin ne ölçüde birlikte çalıştığını ve eylemlerini nasıl koordine ettikleri üzerine gözlem yapmaya itmiştir. Yapılan gözlemler şempanze gruplarında fazla erkek olduğunda şempanzelerin avlanma olasılığının daha yüksek olduğunu göstermiştir. Görünüşe göre bir avı başlatmak için cesur, motive olmuş bir kişiye ihtiyaçları vardır. İlk adım atıldıktan sonra diğerleri de onun liderliğini takip eder. Ancak unutmamak gerekir ki bu davranış kalıpları popülasyonlar arasında farklılıklar gösterebilir.

Şempanzeler avlandıklarında çok heyecanlanır, koşturur ve yüksek sesle çığlıklar atarlar. Et onlar için çok değerli bir gıdadır. Bu yüzden olacak ki avın paylaşımı da şempanzeler arasında önemlidir. Ancak avın paylaşımı konusundan farklı görüşler vardır. Kimi gözlemciler avlarını paylaşan şempanzelerin dilenci şempanzeleri başlarından savmanın bir yolu olarak değerlendirseler de, farklı gözlemciler bu paylaşımı bireyleri ödüllendirerek çiftleşme, tımar etmek veya bir çatışmada yardım etme gibi istedikleri diğer şeyler için ticaret amacıyla kullandıklarına inanırlar.

Erkek şempanzeler, dişi şempanzelere göre daha çok avlanırlar. Bunun nedenlerinden biri erkek şempanzelerin büyük gruplarda daha çok vakit geçirmeleridir. Tahmin edileceği üzere büyük grupların avlanma başarısı daha yüksektir. Öte yandan araştırmacılar dişilerin erkeklere oranla daha az risk almayı tercih ettiklerini söylerler. Avlanma çok büyük bir çaba ve çok fazla enerji tüketimi gerektirdiğinden, avlanma başarısız geçtiğinde harcanılan enerjinin karşılığını alamazlar. Ayrıca bu süreçte yaralanma ihtimalleri de çok yüksektir. Dişiler genelde çocuk bakımını üstlendiklerinden hem enerji kaybına hem de yaralanmayı ihtimallerini göze almamayı tercih ederler. Dişi şempanzelerin daha az avlanmasının bir başka olası sebebi de, avlanırken başarılı olsalar bile, büyük ve baskın erkeklere karşı avlarını koruyamamalarıdır.

Tüm Reklamları Kapat

Alet Kullanımı

Dr. Jane Goodall'ın çığır açan gözlemlerinin başında şempanzelerin alet kullanımı gelmektedir. O zamana dek yalnızca insanların bu beceriye sahip olduğu düşünülmekteydi. Hatta öyle ki insan, alet yapabiliyor olması üzerinde tanımlanıyordu. Dr. Goodall’un bu keşfiyle birlikte, şempanzelerin dal, yaprak ve kaya gibi nesneleri beslenme, içme, kendilerini temizleme, ulaşılamayan nesneleri inceleme ve silah olarak gibi farklı şekillerde değerlendirdikleri keşfedildi.

Şempanzelerin alet yapımı ve kullanımı her şeyden önce planlama kapasitelerini gösterir. Örneğin, termit avlamak üzere alet kullanacak bir şempanzenin öncelikle uygun bir sopayı seçmesi ve kullanım alanı için uygun hale getirilmesi gerekir. Bu da bize, akıllarındaki amaca yönelik hareket ettiklerini ve bu hedefe ulaşmak için bir plan yaptıklarını göstermektedir.

Alet kullanımı kimi zaman zorlu ve karmaşık olsa da şempanzelere önemli olanaklar sağlar. Genç şempanzelerin alet kullanma becerilerini annelerinden öğrendiklerine dair kanıt çok az vardır. Bunun yerine, genç şempanzeler bu becerileri kazanmak için gözlem ve kendi başlarına pratik yapmak zorundadır.

Yüz ifadeleri ve mimikler şempanze iletişiminde büyük önem taşır, Bossou, Gine.
Yüz ifadeleri ve mimikler şempanze iletişiminde büyük önem taşır, Bossou, Gine.
Shinya Yamamoto

İletişim

Şempanzeler iletişim kurmak için yüz ifadeleri, duruşlar, mimikler ve seslerini kullanırlar. Ancak çıkardıkları seslerin tamamı neredeyse genetiktir; hemen hiçbiri öğrenilerek edinilemez. Bu sesler belli duygulara bağlıdır ve yakın çevredeki herkese yöneliktirler. Çoğunlukla bu çağrılar yırtıcı hayvanlardan kaçmak, kavgalarda hayatta kalmak gibi özellikle acil işlevlerle özdeşleşir. Fakat jestler bundan farklı olarak, öğrenerek edinildiği gibi; farklı durumlarda, farklı toplumsal amaçlar için kullanılabilirler. Örneğin şempanzeler sinirlendiklerinde karşı tarafı tehdit etmek ve daha büyük gözükmek amacıyla iki ayak üzerine kalkar, kamburlaşır ve kollarını sallarlar ya da yolculuk sırasında ellerini ve ayaklarını büyük ağaçların gövdelerine vurarak temas halinde kalırlar. Şempanzeler jestleri belli toplumsal amaçlar için esnek ve stratejik olarak seçip üretikleri gibi, vokalizasyonların aksine bu jestleri rahatlıkla maksatlı sinyal olarak kullanabilirler.

Tüm Reklamları Kapat

Tımar Etme

Şempanzeler öpüşerek, birbirlerini kucaklayarak, ellerine dokunarak, gıdıklayarak ve birbirlerini tımar ederek iletişim kurarlar. Tımar etmek, oyun oynamak, birbirlerine şefkat göstermek ve kimi zaman yakın mesafeli oturmak bile bireyler arasında bağların kurulmasını sağlar. Bu davranışlar bireyin gününün %10’unu oluşturur. Şempanzeler arasında bilinen en yaygın sosyalleşme davranışı tımardır. Tımar etmek grup içinde arkadaşlıkları geliştirmeye, sürdürmeye, gerginlikleri sonlandırmaya, sakinleştirmeye/stresi azaltmaya, erkekler arasında ittifakları güçlendirmeye, kimi zaman rütbeleri yükseltmeye hizmet eden davranışların başında gelir. Bunlar dışında sağlık açısından da tımar önemlidir. Bu şekilde birbirleri üzerindeki kene ve parazitleri ayıklarlar.

Anneler uzun süre yavrularını sırtlarında taşırlar, Bossou, Gine.
Anneler uzun süre yavrularını sırtlarında taşırlar, Bossou, Gine.
Shinya Yamamoto

Anne ve Yavru İlişkisi

Gebelikler genellikle 8 ay sürer. Yavrular ilk yıllarında anneyle tamamen fiziksel temas halinde yaşarlar. Bu süreçte yavrular akraba olmayan kişilerle nadiren etkileşime girerler. Genellikle anneler bebeklerine karşı aşırı derecede korumacıdır. Hiç kimsenin, hatta kendi çocuklarının bile yenidoğana çok yakınlaşmasına izin vermezler. İlk zamanlar anne yavrusunu göbeğinde taşır. Daha sonra ise sırtında taşımaya devam ederler. Tabii bu çok kolay değildir, çünkü annenin sırtında seyahat, güç gerektirir. Yavrunun elleri ve ayaklarıyla annelerinin saçlarını tutacak kadar güçlü olmaları gerekir. Bu süreç yavrunun fiziksel gelişimlerinin iyi bir ölçüsüdür.

Yavrular yaklaşık dördüncü aylarında diş çıkarmaya ve beş aylıkken katı yiyecekleri denemeye başlarlar. Aynı zamanda bu civarlarda ilk adımlarını atmaya yeltenirler. Yaklaşık sekiz aylıkken cesaretlerini toplamaya başlarlar. Anneleri onları yere bıraktığında her zaman ağlamazlar. Anneden biraz uzaklaşabilirler. Ancak 12-18 ay arası bebekler nadiren annelerinin kollarının dışında kalırlar.

Üç yaş civarına geldiklerinde cinsiyet farklılıkları davranışlarında belirgin olur. Örneğin erkekler annelerinden uzaklaşma eğilimindedir. Anneler yavrularına sosyal ağlar oluşturmaya başlar. Yavru yaklaşık 4 yaşına geldiğinde anne onu sütten keser. Maalesef bu dönem şempanze için genellikle çok zorlayıcıdır. Yavru, annenin dikkatini çekmek için bazı yeni numaralara ihtiyaç duyar ve genellikle sütten kesilme sırasında anneyi daha çok tımar eder. Anne bir sonraki hamileliği için yavrunun sütten kesilmesini bekler. Tipik olarak şempanzeler altı ila dokuz yaşları arasında bağımsız hale gelir.

Tüm Reklamları Kapat

Çoğu hayvan gibi şempanzeler de öğrenmek ve fiziksel beceriler kazanmak için oyun oynarlar. Anneleriyle, kardeşleriyle, diğer çocuklarla, hatta ilgisiz yetişkinlerle de bu oyunlara dahildir. Bir şempanze topluluğunun üyeleri bir araya geldiğinde tüm yavrular oyun oynama şansı yakalar. Her yaştan çocuk, birbirlerini kovalamak ve güreşmek için saatler harcarlar. Şempanzeler bazen oyun esnasında sertleşebilir ve kendilerine zarar verebilirler. Ancak oyundan kazanacakları çok şey vardır. Sosyal oyun yoluyla, bazı görgü kurallarını öğrendikleri gibi, dallar arasında tırmanarak ve yarışarak, hangilerinin ağırlıklarını destekleyebileceğini, daldan dala en iyi nasıl atlayacaklarını tecrübe ederler.

Agora Bilim Pazarı
  • Dış Sitelerde Paylaş

Diyet ve Metabolizma

Şempanzeler, bilinenin aksine otçul değil, hepçil hayvanlardır; yani hem bitkilerlerle hem de hayvanlarla beslenirler. Dr. Jane Goodall şempanzelerin termitleri çıkarmak için alet kullandıklarını gözlemleyen ilk kişi olduğu gibi ve şempanzelerin maymun gibi daha küçük memelileri avladıklarını ve yediklerini gözlemleyen ilk kişiydi. O zamana kadar şempanzelerin, otobur olduklarına inanılıyordu.

Şempanzelerin besinlerinin çoğu meyveler, tohumlar, kabuklu yemişler, yapraklar, çiçekler, bal ve böceklerden oluşturur. Meyve, gerekli şeker ihtiyacını yapraklar ise lif ve proteini sağlar. Şempanzelerin bayıldığı bir şey varsa, o da baldır. Bal, şempanzeler için enerji sağlayan şekerlerle doludur. Kovanlara dalmanın sofistike yollarını geliştirmişlerdir. Kimi zaman bu yollar başarısız olduğunda sokulmayı göze alarak arı kovanını kırarlar. Böcekler ve termitler beslenmelerinin çok daha küçük bir bölümünü oluşturur, ancak yapraklarda bulunmayan ekstra proteinler kaynağını oluştururlar. Tüm bunların yanı sıra artık şempanzelerin et yediğini, yani avlandıklarını da biliyoruz. Maymunları, çalı domuzlarını, çalılık hayvanlarını ve çeşitli kuş, yarasa ve kertenkele gibi diğer küçük hayvanları avlarlar.

Şempanzeler pek çok farklı bitki ve hayvanı yeseler de, zehirli bitkilerden veya böceklerden korunmak için önemli seçimler yaparlar. Ayrıca ortalama bir yılda yüzden fazla farklı bitki türü ile beslenen şempanzeler çeşitli bitkilerin medikal değerlerini sezgisel olarak bilirler. Gombe Ulusal Parkı'nda şempanzelerin çeşitli durumlarda mineraller içeren toprak, enfeksiyonlarla savaşan karaağaç kabuğu, tüberküloz riskini azaltan kordiya çiçeği sapları gibi çeşitli bitkileri yedikleri de gözlemlenmiştir.

Yetişkin birey, Kibale Ormanı, Uganda.
Yetişkin birey, Kibale Ormanı, Uganda.
Cüneyt Balıkçığlu

Diğer Bilgiler:

  • Vücut ısıları, 37 derecededir.
  • 32 adet dişleri vardır.
  • Oyun oynarken gülerler.
  • Her akşam uyumak için ağaç üzerinde çanak şeklinde, yapraklar ve bitki malzemelerinden yapılmıştır yataklar yaparlar.
  • Yavru şempanzelerin, kuyruklarında çocukluktan sonra kaybolan beyaz saçları vardır.
  • Suda olmayı sevmezler ve genellikle yüzemezler.
  • İnsan hastalıklarını yakalanabilirler. (Henüz doğada herhangi bir şempanzenin COVID-19’a yakalandığı bildirilmedi ancak COVID-19 onlar için de tehdit oluşturmaktadır.)

Uyarı: Bu içerikteki görseller, Shinya Yamamoto ve Cüneyt Balıkçıoğlu tarafından, Evrim Ağacı'nın "Yaşam Ağacı" projesinde kullanılmak üzere paylaşılmıştır. Fotoğrafların izinsiz olarak kopyalanması, dağıtılması ve kullanılması kesinlikle yasaktır. Tüm hakları saklıdır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
40
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 12
  • Tebrikler! 10
  • İnanılmaz 5
  • Bilim Budur! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • Güldürdü 3
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • Wikipedia. Chimpanzee. (24 Ocak 2002). Alındığı Tarih: 7 Ocak 2021. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
  • C. Crockford, C. Boesch,, et al. (2005). Call Combinations In Wild Chimpanzees. Behaviour, sf: 397–421. doi: 10.1163/1568539054012047. S2CID 84677208. | Arşiv Bağlantısı
  • F. De Waal. (2013). Köken Ağacı, Primat Davranışı İnsanın Toplumsal Evrimi İçin Ne Söyleyebilir?. Yayınevi: Alfa Yayınları.
  • F. De Waal. (2008). İçimizdeki Maymun, Biz Neden Biziz?. Yayınevi: Metis Yayıncılık.
  • J. Goodall. (1986). The Chimpanzees Of Gombe: Patterns Of Behavior.. Yayınevi: Harvard University Press.
  • W. C. McGrew. (2004). The Cultured Chimpanzee: Reflections On Cultural Primatology.. Yayınevi: Cambridge University Press.
  • M. Tomasello. (2017). İnsan İletişiminin Kökenleri. Yayınevi: Metis Yayıncılık.
  • Coursera. Chimpanzee Behavior And Conservation. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 06:31:41 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9901

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
A. Niksarlı, et al. Şempanze (Pan troglodytes). (8 Ocak 2021). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/9901
Niksarlı, A., Türkoğlu, P. (2021, January 08). Şempanze (Pan troglodytes). Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/9901
A. Niksarlı, et al. “Şempanze (Pan troglodytes).” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, 08 Jan. 2021, https://evrimagaci.org/s/9901.
Niksarlı, Aslıhan. Türkoğlu, Pedram. “Şempanze (Pan troglodytes).” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, January 08, 2021. https://evrimagaci.org/s/9901.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close