Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Planck Zamanı Nedir? Zamanın En Kısa ve Küçük Parçası Ne Kadar Sürer?

Planck Zamanı Nedir? Zamanın En Kısa ve Küçük Parçası Ne Kadar Sürer? Universe Today
4 dakika
5,962
  • Parçacık Fiziği
  • Kuantum Fiziği
Tüm Reklamları Kapat

Planck zamanı, yani modern fizik teorilerimizin çalışmaya devam ettiği en küçük zaman birimi, 5.391247(60)×10−44s5.391247(60)\times10^{-44}\text{s} olarak hesaplanmaktadır. Sayıdaki parantez içindeki sayılar, belirsizliği yüksek olan basamaklardır. Adını kuantum teorisinin kurucusu Alman fizikçi Max Planck'tan alan bir Planck zamanı birimi, ışığın boşlukta, 1 Planck uzunluğu birimi yolu kat edebilmesi için gereken süredir.

Bu, hayal edebileceğiniz en kısa zaman diliminden, "1 ân" olarak tarif ettiğiniz herhangi bir ândan çok ama çok daha kısadır. 1 saniyeden 18.548.582.300.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000 kat daha kısadır! Planck zamanı da, Planck birimleri olarak bilinen daha büyük bir doğal birimler sisteminin parçasıdır.

Tüm Reklamları Kapat

Planck Zamanı Nasıl Hesaplanır?

Planck Zamanı şöyle hesaplanır:

tP=lPc\LARGE{t_\text{P}=\frac{l_\text{P}}{c}}

Tüm Reklamları Kapat

Burada tPt_\text{P}, Planck zamanı; lPl_\text{P}, Planck uzunluğu; cc ise vakumda ışık hızıdır. Bu denklemi, ister Planck uzunluğu olan 1.616255(18)×10−35m1.616255(18)\times10^{-35}\text{m} değerini yerine yazarak, ister Planck uzunluğunu hesaplamakta kullanılan ℓP=ℏGc3\ell_P=\sqrt{\frac{\hbar{G}}{c^3}} değerini yerine koyarak bulmak mümkündür. İkincisini yapıp, Planck uzunluğunun doğanın temel sabitleri açısından karşılığını denklemde yerine yazacak olursak:

tP=lPc=ℏGc5\LARGE{t_\text{P}=\frac{l_\text{P}}{c}}=\sqrt{\frac{\hbar{G}}{c^5}}

Görebileceğiniz gibi, ilk olarak 1899'da Alman fizikçi Max Planck tarafından önerilen Planck zamanı, yalnızca 3 evrensel fiziksel sabitle tanımlanmaktadır:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

  • Yerçekimi sabiti (G=6.674×10−11Nm2/kg2G=6.674\times10^{-11}Nm^2/kg^2),
  • İndirgenmiş Planck sabiti (ℏ=1.055×10−34Js\hbar=1.055\times10^{-34}\text{Js}),
  • Işığın boşluktaki hızı (c=2.998×108m/sc=2.998\times10^8\text{m/s}),

Bu sayıların değerlerini yerine yazacak olursak, Planck zamanını hesaplayabiliriz:

tP=5.391247(60)×10−44s\LARGE{t_\text{P}=5.391247(60)\times10^{-44}\text{s}}

Bunun ne kadar küçük bir zaman olduğunu hayal etmek zordur: 1 milisaniye, 0.001 saniyedir. 1 nanosaniye 0.000000001 saniyedir; yani noktadan sonra 1'e ulaşmak için 8 sıfır yazmak gerekir. Planck zamanı içinse, noktadan sonra 1'e (daha doğrusu, yukarıdaki sayının ilk hanesi olan 5'e) ulaşabilmek için 43 adet sıfır yazılması gerekir.

Orijinal Planck Zamanı

Burada dikkat edilmesi gereken bir detay, Max Planck'ın orijinal makalesinde Planck zamanının tP=1.35×10−43st_\text{P}=1.35\times10^{-43}\text{s} olarak hesaplanmış olmasıdır. Bunun nedeni, iki farklı Planck sabiti bulunmasıdır: Max Planck'ın en başta keşfettiği Planck sabiti (hh) ve günümüzde çok daha yaygın olarak kullanılan indirgenmiş Planck sabiti (ℏ\hbar). Bu ikisi arasındaki ilişki şu şekilde verilir:

ℏ=h2π\LARGE{\hbar=\frac{h}{2\pi}}

Tüm Reklamları Kapat

Planck Zamanı Ne İşe Yarar?

Planck zamanı pratik olamayacak kadar küçük olduğundan, 1950'lerden önce bilim insanları tarafından büyük ölçüde göz ardı edilmiştir. En iyi ihtimalle, gerçek bir fiziksel önemi olmayan ilginç bir merak olarak kabul edilmiştir. Sonradan fizikçiler hem kütleçekimi hem de kuantum mekaniğini kapsayacak bir "her şeyin teorisi"ni aramaya başladıklarında, Planck zamanının aslında çok önemli olabileceğini fark etmişlerdir.

Planck zamanının önemi, tıpkı diğer Planck birimleri gibi, hem yerçekimi sabiti olan GG'yi hem de kuantum teorisinin merkezinde yer alan Planck sabitini (ℏ\hbar) içermesidir. Anlayacağınız Planck, daha hiç kimse böyle bir bağlantı aramaya başlamadan çok önce, ta 1899 yılında, farkında olmaksızın modern fiziğin her iki yarısını da kapsayan bir formül bulmuştur!

Her ne kadar günümüzde bu fikre sıcak bakmayanlar olsa da, Planck zamanı gibi Planck birimlerinin gerçekten de fiziğin en temel ve en güçlü iki teorisini birleştirme gücü olabilir: Örneğin bir olasılık, uzay-zaman dokusunun kendisinin, Planck zamanı ve Planck uzunluğunda kuantize (yani kesintili, pikselli) olmasıdır. Eğer bu doğruysa, uzay-zaman dokusu belli bir noktada artık süreğen değil de parçalı görünüyor demektir - ve bu, fiziksel bir devrim demektir!

İşte bu nedenle fizikçiler tarafından bu birimler, genellikle yarı-mizahi bir şekilde "Tanrı'nın birimleri" olarak anılırlar, çünkü tamamen tarihsel nedenlerle var olan ve doğadan türetilmeyen metre ve saniyenin aksine, insan merkezli keyfiliği ortadan kaldırırlar. Yani Planck zamanı, diğer tüm Planck birimleri gibi, insan-yapımı olmayan, Evren'in kendisinden otomatik olarak doğan bir zaman birimidir.

Tüm Reklamları Kapat

Planck zamanı gibi Planck birimlerinin kullanmanın faydalı bir tarafı, bu birimleri "temel zaman", "temel uzunluk", "temel kütle" gibi birimler olarak tanımladığınızda, aşina olduğumuz diğer tüm temel sabitlerin değerinin 1 olacağıdır. Yani Planck birim sisteminde c=G=ℏ=1c=G=\hbar=1 olarak ifade edebiliriz. Modern fizik teorilerinin incelediği süre Planck zamanına (veya diğer Planck birimlerine yaklaştıkça) bozulmaya başlar. Dolayısıyla bu sınırları aşabilecek bir teori, muhtemelen görelilik teorisi ile kuantum teorisini birleştiren Her Şeyin Teorisi olacaktır.

İşte tam da bu eksiklik nedeniyle, Büyük Patlama'dan sonraki istediğimiz küçüklükte bir zamanı tanımlayamamaktayız: Modern fizik teorilerimizin Büyük Patlama'dan sonra tanımlayabileceği en küçük süre birimi 5.391247(60)×10−44s5.391247(60)\times10^{-44}\text{s}'dir; yani Planck Zamanı...

Ancak fizik tarihinde Planck Zamanı'na meydan okunduğu da olmuştur: Örneğin, 2003 yılında Hubble Uzay Teleskobu Derin Alan görüntülerinin analizi sırasında, bazı bilim insanları Planck ölçeğinde uzay-zaman dalgalanmalarının olduğu yerlerde, aşırı uzak nesnelerin görüntülerinin bulanık olması gerektiğini öngördüler. Ancak elde edilen Hubble görüntüleri, bu öngörüyle örtüşmeyecek derecede netti. Ancak bu meydan okumanın ne kadar geçerli olduğu tartışmalı; çünkü diğer bilim insanları bu varsayımın hatalı olduğunu söylediler: Bazıları, dalgalanmaların gözlemlenemeyecek kadar küçük olacağını söyledi. Diğer bilim insanlarıysa, Planck Zamanı'na meydan okuyan bilim insanlarının hesapladığı bulanıklaştırma etkisinin, gerçekte olması gerekenden onlarca kat fazla olduğunu, dolayısıyla beklentinin tamamen hatalı olduğunu vurguladılar.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
39
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 26
  • İnanılmaz 13
  • Merak Uyandırıcı! 8
  • Bilim Budur! 7
  • Muhteşem! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • Güldürdü 1
  • Korkutucu! 1
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 01/06/2023 15:49:01 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11389

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Lgbt
Zaman
Moleküler Biyoloji
Sperm
Yas
Beslenme
Bilinç
Bitkiler
Çocuk
Yüz
Lipit
Evrim Teorisi
Elektromanyetizma
Mavi
Doğa Olayları
Bilişsel
Oyun
Sosyal Medya
Sinir Sistemi
Yapay Seçilim
Test
Su Ayısı
Nadir
Saç
Köpekbalığı
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
İlk Defa Ne Zaman Giysi Giydik?
İlk Defa Ne Zaman Giysi Giydik?
Cin/Şeytan Çıkarma Ritüelleri Gerçek Olabilir mi? | Çoklu Kişilik Bozukluğu
Cin/Şeytan Çıkarma Ritüelleri Gerçek Olabilir mi? | Çoklu Kişilik Bozukluğu
Depremden Etkilenen Tüm Çocuklara Sesleniyoruz!
Depremden Etkilenen Tüm Çocuklara Sesleniyoruz!
Sizin Kulağınız Bu Tuhaf Şeylerin Kaçını Yapabiliyor?
Sizin Kulağınız Bu Tuhaf Şeylerin Kaçını Yapabiliyor?
Karadeliğin İçinden Kurtulabilir miydiniz?
Karadeliğin İçinden Kurtulabilir miydiniz?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı, et al. Planck Zamanı Nedir? Zamanın En Kısa ve Küçük Parçası Ne Kadar Sürer?. (30 Ocak 2022). Alındığı Tarih: 1 Haziran 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/11389
Bakırcı, Ç. M., Albayrak, . (2022, January 30). Planck Zamanı Nedir? Zamanın En Kısa ve Küçük Parçası Ne Kadar Sürer?. Evrim Ağacı. Retrieved June 01, 2023. from https://evrimagaci.org/s/11389
Ç. M. Bakırcı, et al. “Planck Zamanı Nedir? Zamanın En Kısa ve Küçük Parçası Ne Kadar Sürer?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 30 Jan. 2022, https://evrimagaci.org/s/11389.
Bakırcı, Çağrı Mert. Albayrak, . “Planck Zamanı Nedir? Zamanın En Kısa ve Küçük Parçası Ne Kadar Sürer?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, January 30, 2022. https://evrimagaci.org/s/11389.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close