Fil Kök Hücreleri Sayesinde Mamut Türdiriltimine Bir Adım Daha Yaklaştık!
Bu görsel DALL-E 3 tarafından oluşturulmuştur.
- Basın Bildirisi
- Genetik Mühendisliği
- Yok Oluş Olayları
Bu haber 8 ay öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.
Bir grup bilim insanı, yaklaşık 4.000 yıl önce buz çağının sonlarına doğru yok olan ve muazzam boyutlarıyla bilinen yünlü mamutları genetik mühendislik aracılığıyla yeniden yaratma çabasında önemli bir ilerleme kaydetti. Bu iddialı türdiriltimi projesinin uzun vadeli hedefi, yünlü mamuttan görünüş olarak ayırt edilemeyecek bir mamut-fil melezi oluşturmak. Böyle bir canlının, yeterli sayıda birey doğal yaşam alanlarına bırakıldığında kırılgan Arktik tundra ekosistemini iyileştirerek iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir rol oynaması bekleniyor.
Türdiriltimi projeleri, on yılı aşkın süredir Harvard Üniversitesi'nde görev yapan genetikçi George Church için bir tutku haline geldi. Bu projeler, Church'un 2021 Şubat'ında girişimci Ben Lamm ile birlikte Dallas merkezli Colossal Biosciences şirketini kurması ve aynı yılın ilerleyen aylarında önemli miktarda yatırım alarak dikkat çekmesiyle ön plana çıktı.
Bu tür bir projenin başarıya ulaşması için, öncelikle mamut genlerini taşıyacak bir Asya fili embriyosunu barındırabilecek yapay bir rahim gibi birçok zorlu teknik engeli aşmak gerekiyordu. Nitekim Colossal Biosciences ekibi, 2024 yılının mart ayının başlarında, mamut türdiriltimi çabalarında önemli bir ilerleme kaydettiklerini duyurdu.
George Church ve Colossal'ın biyolojik bilimler bölüm başkanı Eriona Hysolli, mamutun en yakın yaşayan akrabası olan bir Asya filinden alınan hücrelerin embriyonik bir duruma geri dönüştürüldüğünü açıkladılar. Bu durum fil hücrelerinden türetilen kök hücrelerin ilk kez elde edilmesi anlamına geliyor. Ekip, bulgularını bilimsel bir dergide yayınlamayı hedefliyor; ancak araştırma henüz hakem denetiminden geçmemiş durumda.
Bu kök hücreler, indüklenmiş pluripotent kök hücreler (iPSC'ler) olarak adlandırılırlar ve laboratuvarda uygun işlemlerden geçirildiklerinde neredeyse her tür fil hücresine dönüşebilme kapasitesine sahiptirler. Bu özellik, araştırmacılara bir Asya filine Arktik koşullarında yaşayabilmesi için gerekli genetik adaptasyonları sağlama konusunda benzersiz bir fırsat sunar. Bu adaptasyonlar arasında yünlü bir kürk yapısı, ısı yalıtımı sağlayan kalın bir yağ tabakası ve soğuk iklim şartlarına daha uygun küçük kulaklar gibi özellikler bulunmaktadır.
Hysolli, şirketin mamut türdiriltimi projesinin baş bilim insanı olarak bu kök hücrelerin potansiyel olarak sınırsız yenilenme kapasitesine ve vücuttaki herhangi bir hücre tipine dönüşebilme yeteneğine sahip olduğunu belirtiyor.
Buna ek olarak kök hücre teknolojisi, koruma biyologlarının Asya fillerinin özgün biyolojisine dair araştırmalarını derinleştirmesine imkân tanıyacak. Bu büyük canlılar, boyutlarına kıyasla kansere karşı gösterdikleri dikkat çekici dirençle bilinmektedirler. Ancak bu direncin altında yatan sebepler henüz tam olarak çözülebilmiş değildir. Araştırma ekibinin karşılaştığı önemli bir zorluk ise fil hücre hatlarını geliştirirken kanser direncine katkıda bulunduğu düşünülen genlerin inhibe edilmesiydi.
San Diego Hayvanat Bahçesi Vahşi Yaşam İttifakı'nın koruma genetiği direktörü Oliver Ryder, Colossal tarafından öncülük edilen hücresel araştırma tekniklerinin tehlike altındaki fillerin korunması konusunda yeni imkanlar sunduğunu vurguluyor. Araştırmada görev almayan Ryder, yorumlarını şöyle dile getiriyor:
Yıllardır fillerden iPSC'ler elde etme gayreti içindeyiz. Ancak bu başarıya ulaşmak oldukça güç oldu. Bunun koruma çalışmaları üzerindeki etkisi, genetik kurtarma ve yardımcı üreme teknolojileri alanında olacak.
Doğal yollarla elde edilen fil embriyoları üzerinde çalışmak, bilinen sebeplerden dolayı zorludur. Ancak kök hücreler sayesinde, bilim insanları bir filin fetüse dönüşüm sürecini aydınlatan model embriyolar üretebilecek, ki Ryder bunu "çok kıymetli bir kaynak" olarak nitelendiriyor.
Fil kök hücrelerinin kullanımı, mamutların türdiriltimi çabalarının da merkezinde yer alıyor. Genetik olarak mamut benzeri özelliklerle düzenlenmiş fil hücreleri, hem yumurta hem de sperm hücrelerinin üretimi sonrasında bir embriyo oluşturulması ve yapay rahme transferi için kullanılabilir. Bu süreç, uzun yıllar sürecek kapsamlı bir çalışmayı gerektirecektir.
Colossal ekibi, projenin başlangıcında altı yıl olarak belirledikleri zaman dilimini dikkate alarak, ilk olarak 1996'da koyun Dolly'nin klonlanmasında kullanılana benzer tekniklere başvurmayı planlıyor. Bu yöntem, genetik olarak değiştirilmiş hücrelerin bir donör yumurtaya enjekte edilmesini ve daha sonra bir fil taşıyıcı annenin gebelik sürecini geçirmesini içeriyor. Ancak bu teknoloji bir süredir mevcut olmasına rağmen, elde edilen sonuçlar tutarsız olabiliyor ve birçok uzman, başarısız denemelerin riski göz önünde bulundurulduğunda, tehlike altındaki hayvanların taşıyıcı olarak kullanılmasının etik yönlerini tartışıyor. Konu hakkında George Church şöyle belirtiyor:
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Mühendislikle geliştirilmiş bir filin ilk kez ortaya çıkışı, büyük bir dönüm noktası olacak ve bu, Ben Lamm'ın 2021'den itibaren altı yıl süreceğini öngördüğü planla uyumlu olabilir. Bizi gerçekten heyecanlandıracak ikinci adım, soğuğa dayanıklı bir fil elde etmek olacak. Üçüncü ve en önemli hedefimiz ise, taşıyıcı annelere gereksinim duymayan ve ölçeklenebilir bir yöntem geliştirebilmek. Bu hedefe ulaşmak ise daha uzun bir zaman alacak
Colossal'ın araştırma takımı, çeşitli coğrafi konumlarda yaşamış 53 adet yünlü mamutun antik DNA'sından elde edilen genomları başarıyla inceledi. Bu farklı örnekler sayesinde, bilim insanları bir mamutu mamut yapan özelliklerin hangi genler tarafından belirlendiğini daha iyi anlama fırsatı buldular. George Church bu konuyu şöyle yorumluyor:
Bu alanda büyük mesafeler kat ettik. Mamut DNA'sının "kalitesi" neredeyse yaşayan bir filinki kadar iyi ve her ikisi de insan DNA'sıyla kıyaslandığında benzer derecede kaliteli.
Church ve Hysolli, Asya fili DNA'sında yapmayı planladıkları genetik değişikliklerin tam sayısını belirtmeseler de mamut benzeri ve Arktik koşullarına uyum sağlayabilecek bir canlı yaratma amacındalar. Church daha önceden insan vücuduyla uyumlu organlar üretebilmek için domuzlar üzerinde yürütülen genetik mühendislik çalışmalarında elde edilen tecrübelere dayanarak, domuzlarda tek seferde 69 genetik değişiklik yapmanın mümkün olduğunu belirtmişti.[1] Ayrıca genetikçiler, bu canlıların kaçak avcılığa karşı korunma amacıyla dişsiz bir yapıda olmalarını hedefliyorlar.
Mamutların Potansiyel Rolü
Colossal, uzun zamandır yeterli sayıda mamutun gezegenin en kuzey bölgelerindeki çayırlara yeniden yerleştirilmesi halinde donmuş toprağın erimesinin yavaşlayabileceğini savunmaktadır. Bazı araştırmalar, mamutlar gibi büyük otlayıcıların geçmişte bitkileri tüketerek, ağaçları devirerek ve karı bastırarak toprağın altının donmasına katkıda bulunduklarını öne sürmektedir.
2020 yılında Sibirya'da gerçekleştirilen küçük çaplı bir çalışma; atlar, bizonlar ve ren geyikleri gibi büyük memelilerin mevcudiyetinin, bu hayvanların yaşadıkları korunan alanlarda, çevre arazilere göre daha soğuk toprak sıcaklıklarına yol açtığını göstermiştir.[2] Bununla birlikte bazı bilim insanları, dünya üzerindeki en hızlı ısınan bölgelerden birinde soğuğa adapte olmuş fil sürülerinin büyük bir etki yaratmasının pratikte zor olduğunu belirtmektedir.[3]
Colossal ayrıca 2022'de Tazmanya kaplanının ve 2023'te dodo kuşunun türdiriltimi çalışmalarını başlatmıştır, ancak mamut projesi şirketin en uzun süredir devam eden ve en çok dikkat çeken tür yeniden canlandırma girişimlerinden biri konumundadır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
7
-
5
-
3
-
2
-
2
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- ^ J. Christensen. More People Need Transplants Than There Are Organ Donors. Pigs Might Offer A Solution | Cnn. (30 Ocak 2024). Alındığı Tarih: 13 Mart 2024. Alındığı Yer: CNN | Arşiv Bağlantısı
- ^ J. Reinecke, et al. (2021). Effects Of Large Herbivore Grazing On Relics Of The Presumed Mammoth Steppe In The Extreme Climate Of Ne-Siberia. Scientific Reports, sf: 1-15. doi: 10.1038/s41598-021-92079-1. | Arşiv Bağlantısı
- ^ K. Hunt. Scientists Want To Resurrect The Woolly Mammoth. They Just Got $15 Million To Make It Happen | Cnn. (13 Eylül 2021). Alındığı Tarih: 13 Mart 2024. Alındığı Yer: CNN | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 17/11/2024 11:41:34 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/17140
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
