Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

İndüklenmiş Pluripotent Kök Hücreler: Zamanın Geriye Akmasının Biyolojik Yolu!

İndüklenmiş Pluripotent Kök Hücreler: Zamanın Geriye Akmasının Biyolojik Yolu! flickr NIH
iPS hücrelerinin belirteci olan Nanog ve Tra-1-60 floresan olarak ifade ederken farklı dalga boylarında çekilmiş fotoğrafları
8 dakika
7,158
  • Kök Hücreler

İndüklenmiş pluripotent kök hücreler (İng: "induced pluripotent stem cell" ya da kısaca iPSC), deri veya kan hücrelerinden alınıp, embriyonik evredeki pluripotent hücrelere dönüşecek biçimde programlanmış, dolayısıyla terapi amacıyla istenen herhangi bir insan hücresine dönüştürülebilir olan hücrelerdir. Örneğin bir iPSC, diyabeti tedavi etmek için beta islet hücrelerine dönüştürülebilir. Başka iPSC hücreleri, kan hücrelerine dönüştürülerek löseminin tedavisinde kullanılabilir. Diğer iPSC hücreleri ise nöronlara dönüştürülerek sinir hastalıklarının tedavisi için umut olabilir.

Bu özel hücrelerin ne olduğunu anlamak için, önce pluripotent kök hücrenin ne olduğuna ve özelliklerine bakalım.

Tüm Reklamları Kapat

Pluripotent Hücreler ve iPSC

Pluripotent hücrelerin tanımı iki özellik üzerine kuruluyor: kendini yenileyebilme ve başka hücrelere dönüşebilme potansiyeli. Bu hücreler, kanser hücreleri gibi sınırsız bir şekilde bölünebilir ve her yavru hücre, bu sınırsız bölünebilme özelliğini koruyabilir - ki buna "kendini yenileyebilme" diyoruz. Diğer özelliği ise, bu hücrelerin, gelen sinyaller doğrultusunda herhangi üç germ tabakasından birine ait özel hücrelerden birine farklılaşabilmesidir.

İki çeşit pluripotent kök hücre mevcuttur: embriyonik kök hücre ve indüklenmiş pluripotent kök hücre (iPSC). Embriyonik kök hücreler, preimplastasyon embriyoların iç hücre kütlesi adı bölgesinden alınıp, laboratuvarda sınırsız bir şekilde büyütülüp çoğaltılabiliyor. Asıl hikayemiz ise bunun etik olmadığını düşünen Shinya Yamanaka'nın deri hücreleri gibi farklılaşmış hücreleri pluripotent durumuna geri döndürebilir miyim diye düşünmesiyle başlıyor. Önce asıl hikayemizin arka planında ne olmuş, bu gelişmelere yol açan neler yaşanmış kısa bundan bahsedelim ve sonra bu etik sorun nasıl çözülmüş ona bakalım.

Tüm Reklamları Kapat

Tebu-bio

iPS Hücrelerinin Tarihi

Üç ayrı koldan gelen araştırmalar, 2006 yılında iPS hücrelerinde birleşti. Bunun ilk kolu, 1962 yılında John Gurdon'ın çekirdek transferi yoluyla bir iribaş elde etmesiyle başladı ve herkesin bildiği koyun Dolly'nin klonlanmasıyla devam etti. Bu sonuçlar, araştırmacılara hücrelerin farklılaşmış olsa da gelişme için gereken bütün bilgiye sahip olduklarını ve oositlerin somatik hücre çekirdeklerini yeniden programlamak için gerekli faktörleri sağladığını göstermiş oldu.

İkinci kol, 1987 yılında belli bir hücrenin kaderine karar veren master transkripsiyon faktörlerinin bulunmasıyla başladı ve bu girişimler, birkaç istisna dışında başarısızlıkla sonuçlansa da, iPS hücreleri fikrine katkı sağladı.

Sonuncu kol ise, 1981 yılında ilk defa fare embriyonik kök hücrelerinin üretilmesi ve pluripotent halini uzun süre muhafaza edecek kültür durumlarının belirlenmesiyle devam etti.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

İlk iki daldan gelen bilgiler ışığında, hücrelerin yeniden programlanmasını sağlayan şeyin oosit hücrelerindeki farklı faktörlerin kombinasyonu olduğu düşüncesi doğmuş ve üçüncü daldan gelen teknik bilgilerle de, bu yeniden programlanan hücrelerin nasıl uzun süre muhafaza edileceği kararlaştırılmış oldu. Yamanaka'nın bu yaklaşımı, iPS hücrelerinin doğmasına yol açtı ve 2006 yılında Cell dergisinde bunun hakkında ilk makalesini yayınladıktan 6 yıl sonra, kendisine Nobel ödülünü getirdi.

iPS Hücrelerini Etkileyen Genler

Bu çalışma yapılmadan önce de embriyonik hücrelerde birçok genin farklılaşmış genlere oranla daha aktif olduğu biliniyordu. Bunlardan bazıları, Nanog ya da Sox2 gibi transkripsiyon faktörleri iken; diğerleri, tümör hücrelerinde de genellikle normalin üzerinde ifade edilen Stat3, E-Ras c-Myc ve Klf4 gibi hızlı çoğalma ve embriyonik hücre fenotipini uzun süre muhafaza etmeyi sağlayan genlerdi.

Embriyonik kök hücre kimliğini korumakla görevli olabilecek 24 aday gen, 5 sene içinde, Yamanaka ve onun öğrencisi Kazutoshi Takahashi tarafından seçildi. Özellikle fare embriyonik kök hücrelerinde ifade edilen Fbx15 geninin direnç kazandırdığı G418 ise, somatik hücreler ve embriyonik kök hücreleri ayırmak için bir seçim aracı olarak kullanıldı. Bu seçilen 24 gen, retroviral transdüksiyon yoluyla, tek tek fare embriyonik fibroblastlarına verildiği zaman hiçbir değişim gözlenmezken, 24 gen bir arada verildiği zaman 22 adet G418'e dirençli koloni gözlendi. Büyütülmeye devam edilen 12 koloniden 5 tanesi embriyonik kök hücrelere benzer bir morfoloji gösterdi ve bunların embriyonik kök hücre belirteci olan Oct3/4, Nanog, E-Ras, Cripto, Dax1, Zfp296 ve Fgf4 gibi genleri ifade ettikleri gösterildi.

Bir sonraki adımda, bu 24 adaydan hangilerinin kritik olduğunu bulmak adına hepsi tek tek karışımdan çıkarılıp, oluşan kolonilerin oranına bakıldı ve 10 tane kritik gen belirlendi. Bu 10 genin bir arada hücrelere verildiği durumda ise, 24 genin verildiği durumdakinden daha iyi bir koloni oranı elde edildi. Aynı mantık, bu 10 gen için de uygulandı ve Oct3/4 ya da Klf4 çıkarıldığı zaman hiç koloni oluşmadığı, Sox2 çıkarıldığında çok az koloni oluştuğu ve c-Myc çıkarıldığında ise koloni oluştuğu fakat bunların embriyonik kök hücre morfolojisinden uzaklaştığı gözlemlendi. Diğer genlerin karışımdan çıkarılması ise koloni sayısını kayda değer bir şekilde etkilemedi.

Böylece, indüklenmiş pluripotent kök hücre için dört ana faktör belirlenmiş oldu: Oct3/4, Sox2, Klf4 ve c-Myc. Makale boyunca, üretilen hücrelerin pluripotent olduğunu kanıtlamak için birçok deney yapıldı ve sonunda, bunların embriyonik kök hücrelerle özdeş gen ifadesine sahip olmasalar da pluripotent olduklarını çeşitli deneylerle ispatladılar. Bu makalenin yayınlamasından bir sene sonra da, benzer bir yaklaşımla, insan fibroblastlarından indüklenmiş kök hücre üretilebileceğini gösterdiler.

Tüm Reklamları Kapat

Şunu da söylemeden geçmeyelim: Aynı yıl, James Thompson ve grubu da insan somatik hücrelerini indüklenmiş pluripotent kök hücrelere dönüştüren bir makale yayınladılar. Oct4 ve Sox2 genleri, iki grupta ortak olsa da bu grup c-Myc ve Klf4 yerine Nanog ve Lin28 faktörlerini lentivirüs metoduyla hücrelere vererek iPS hücreleri ürettiler. James Thompson ise, 1998 yılında ilk insan embriyonik kök hücre hattını elde eden bilim insanı olma şerefine erişince, insan iPS hücrelerini elde etmiş olması da pek şaşırtıcı olmadı.

Tüm Bunlar Ne İşe Yarar?

Farklılaşmış bir hücreyi zamanda geri götürür gibi tekrar kök hücre haline dönüştürme başarısı kendi kendine bile yeterince heyecanlı olsa da, bunun pratik sonuçları nelerdir? Yamanaka, 2017 yılında Oslo Üniversitesi'nde verdiği konuşmasında bunun yararlarını iki grup altında topluyor: rejeneratif tıp ve ilaç geliştirme.

Rejeneratif Tıpta Atılım!

Rejeneratif tıp ile hastaların kendisinden alınmış deri hücreleri gibi somatik hücreler laboratuvar koşullarında pluripotent kök hücreye dönüştürülebilir ve hastanın ihtiyacına göre bu kök hücreler herhangi bir hücre tipine farklılaştırılabilir. Bu metot, hem çok miktarda hücre üretilebilmesini sağlıyor (çünkü kök hücreler, belirttiğimiz gibi sınırsız sayıda bölünebiliyor), hem de hücre hastanın kendisinden alınmış olduğu için bağışıklık sistemi tarafından reddedilme olasılığı ortadan kaldırılmış oluyor.

Yamanaka, konuşmasında bu yöntemin hayata geçirilmiş bir örneğinden bahsediyor: Dr. Masayo Takahashi, retinal pigment epitel hücrelerinin yaş dolayısıyla dejenerasyona uğramasıyla, hastaların görme yeteneğini kaybetmesi üzerine çalışan bir bilim insanı. Kendisi, hastanın deri hücresini önce iPS hücresine, sonra onu da tek katmanlı bir retinal pigment epitel hücresine dönüştürüyor ve bu katman hastanın gözüne naklediliyor. Bu, 2004 yılında ilk defa iPS hücrelerinden üretilmiş bir dokunun nakli olmuş oluyor ve hastanın görüşü iyiye gidiyor.

Tüm Reklamları Kapat

Bazı Dezavantajlar...

Bu prosedürün dezavantajları arasında, çok pahalı olması ve ilk deri hücresinin alınmasından, nakil işlemine kadar bir yıl geçmesi yer alıyor. Bu, durumu kritik olan ve kısa bir zamanda organa ihtiyacı olan bir hasta için uzun bir süredir. Kendisi, bu konuşmada, geçen süreyi ve masrafları azaltmak adına süper donör dedikleri insanlardan aldıkları, halihazırda iPS hücrelerine dönüştürüp depoladıkları ve ihtiyaç durumunda başka hücrelere dönüşmeye hazır olarak tuttukları bir projeden bahsediyor. Süper donörleri özel kılan, bağışıklık sisteminin reaksiyonunu en aza indirebilecek bir haplotipe sahip insanlar olmalarıdır.

Bu yöntemin, para ve zaman dışında da bazı dezavantajları mevcut: Öncelikle bu dört faktör, virüsler aracılığı ile hücrelere veriliyor ve bu genler, genom üzerinde herhangi bir yere entegre olabiliyor - ki bu da daha sonraki evrelerde tümör oluşmasına sebebiyet verebiliyor. Bu zorluğu aşmak adına, virüs kullanmadan, sadece bazı küçük molekül kokteylleri verilerek hücreleri iPS hücrelerine dönüştürme çalışmaları yapılıyor; fakat bunların da hücreleri dönüştürme oranı virüs metoduna göre çok düşüktür. Bu yüzden halen optimize edilmeleri gerekiyor.

Bunun dışında, daha her yerde geçerli olabilecek bir kalite kontrol prosedürü olmaması ve hücrelerin epigenetik hafızası dolayısıyla tam iPS hücrelerine dönüşememesi ya da farklılaşamaması gibi riskler de, bu yöntemin klinik olarak kullanılması için biraz daha vakte ihtiyaç olduğunu gösteriyor.

Retinel pigment epitel hücresi
Retinel pigment epitel hücresi
flickr

İlaç Geliştirme İçin Bir Umut!

İkinci kullanım alanı olarak ilaç geliştirmeden söz etmiştik. Yamanaka, konuşmasında motor nöronların hasar görmesiyle ortaya çıkan ALS (Amyotrofik Lateral Skleroz) hastalığından bahsediyor. Bu hastalığın fare modelleri bulunuyor ve fareleri iyileştirmeyi başaran etkili ilaçlar da mevcut; ancak bu ilaçlar, insanlarda işe yaramıyor.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Bak Şu Okyanusa

Haydi gelin, DENİZALTIMIZA atlayalım,

OKYANUSLARIN ve DENİZLERİN derinliklerine dalalım,

Gizemli su altı dünyasına müthiş bir yolculuğa çıkalım.

Herkes gemiye! Kemerlerimizi bağlayalım!

1, 2, 3, 4, 5 vee DALIYORUZ!

FOOOOOOOOOOŞ!

 Çok satan çocuk kitaplarının ödüllü yazarı Caryl Hart’tan, kafiyeli anlatımı ve göz alıcı çizimleriyle tüm OKYANUS ve DENİZ kâşifleri için MUHTEŞEM bir resimli kitap!

Serinin diğer kitabı Bak Şu Gezegene‘yi incelemek için buraya tıklayabilirsiniz.

Devamını Göster
₺75.00
Bak Şu Okyanusa

Bu durumda fare modelleri yeterli olmadığı için, insan motor hücreleriyle çalışmak bir zorunluluk haline gelmiştir; fakat bunların donörlerden elde edilmesi imkansızdır. Bunlar, otopsi ile elde edilebilir, fakat motor nöronlar tamamen farklılaşmış hücreler oldukları için, bölünme özelliklerini kaybetmiştirler ve büyük miktarlarda elde etmek yine imkasıza yakındır.

İşte burada devreye, alternatif bir yol olarak, iPS hücreleri giriyor. Hastalardan ve sağlıklı insanlardan alınan hücreler motor nöronlara farklılaştırıldıklarında sağıklı donörlerden alınan hücreler yaşarken, ALS hastası donörlere ait motor nöronlar ölmeye başlıyor. Bu hücreler farklılaştırılmadan önce yeterince bölünüp çoğaldıkları için elimizde farklı ilaçları deneyebilecek kadar çok sayıda ALS hastalarının hücrelerinden farklılaştırılmış motor nöron hücresi mevcut oluyor. Böylece iPS hücreleri hastalık modellemesi ve bunların üzerinde denebilecek ilaçlar için etkili bir metot olarak ortaya çıkıyor.

Umuyoruz tüm bunlar, bulunduktan 6 sene sonra gibi kısa sürede Nobel ödülü getirmiş ve hem ülkemizde hem de dünyada yoğun bir şekilde araştırmaları süren iPS hücrelerinin önemli hakkında size bir fikir verebilmiştir.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
25
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 8
  • Umut Verici! 7
  • Muhteşem! 5
  • Merak Uyandırıcı! 4
  • Bilim Budur! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • İnanılmaz 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • S. Yamanaka, et al. (2006). Induction Of Pluripotent Stem Cells From Mouse Embryonic And Adult Fibroblast Cultures By Defined Factors. Cell. | Arşiv Bağlantısı
  • S. Yamanaka. (Seminer, 2017). A New Era Of Medicine With Ips Cells - Lecture By Professor Shinya Yamanaka. Not: https://www.youtube.com/watch?v=PTkCDDUbsBc.
  • A. Romito, et al. (2016). Pluripotent Stem Cells: Current Understanding And Future Directions. Stem Cell International. | Arşiv Bağlantısı
  • S. Yamanaka. (2012). Induced Pluripotent Stem Cells: Past, Present, And Future. Cell Stem Cell. | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 25/03/2023 05:21:21 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8875

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Akış
İçerikler
Sosyal
Gündem
Metal
Çevre
Diş Hekimi
Kamuflaj
Mers
İspat
Sahte
Mikrop
Gözlem
Dna
Radyasyon
Nüfus
Güve
Robot
Hastalık Dağılımı
Kilo
Karanlık
Grip
Argüman
Virüs
Antropoloji
Protein
Covid-19
Sıcaklık
Obstetrik
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
G. Özata, et al. İndüklenmiş Pluripotent Kök Hücreler: Zamanın Geriye Akmasının Biyolojik Yolu!. (16 Haziran 2020). Alındığı Tarih: 25 Mart 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/8875
Özata, G., Bakırcı, Ç. M. (2020, June 16). İndüklenmiş Pluripotent Kök Hücreler: Zamanın Geriye Akmasının Biyolojik Yolu!. Evrim Ağacı. Retrieved March 25, 2023. from https://evrimagaci.org/s/8875
G. Özata, et al. “İndüklenmiş Pluripotent Kök Hücreler: Zamanın Geriye Akmasının Biyolojik Yolu!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 16 Jun. 2020, https://evrimagaci.org/s/8875.
Özata, Gamze. Bakırcı, Çağrı Mert. “İndüklenmiş Pluripotent Kök Hücreler: Zamanın Geriye Akmasının Biyolojik Yolu!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, June 16, 2020. https://evrimagaci.org/s/8875.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.