Fentanil Deri Yoluyla Öldürebilir mi? Fentanile Dokunmak Ölümcül Olabilir mi?
İddia
Fentanille en küçük temas bile ölümcüldür. Derinize değse bile ölümünüze neden olabilir.
Gerçek mi?
Gerçek Ne?
Fentanil ciltle temas veya hava yoluyla maruz kalma durumlarında hemen etki etmez. Gerçek riskler, fentanil içeren maddelerin yanlışlıkla tüketilmesi veya aşırı doz alınmasıyla ortaya çıkar.
İddianın Kökeni
Her şey Montreal'de başladı: Nisan 2013'te polis Montreal çevresinde yedi baskın düzenledi ve desmetil fentanil adı verilen bir fentanil türevi de dahil olmak üzere uyuşturucu üretim ekipmanları ve sentetik uyuşturucular ele geçirdi. Bu uyuşturucuların üretildiği gizli laboratuarlarda çok sayıda kimyasal madde bulunuyordu ve Montreal Gazette'nin haberine göre o dönemde dört polis memuru bu uyuşturucuların bazılarıyla ilgili işlemleri yaparken hastalandı.[1] Polislerden biri kalp sorunları nedeniyle hastaneye kaldırılırken, maske ve eldiven takan diğer üç polisin kollarında kızarıklıklar oluştu. Fentanile dokunmak ile hastalanmak arasında bir bağlantı olduğu miti böylece doğmuştu.[2]
Ancak fentanil veya analoglarından birine dokunmanın bile anında zarar vereceği korkusunu asıl pekiştiren şey, dört yıl sonra Ohio'da yaşanan bir olay oldu.[3] Kefaletle hapisten yeni çıkmış bir adam araba sürerken bir polis memuru tarafından kenara çekilmişti ve o sırada yakınlarda bulunan Chris Green adında bir yerel sivil polis memuru da olaya dahil oldu. İki memur arabada uyuşturucu buldu ve adam aracındaki tozun fentanil içerebileceğini itiraf etti. Green gömleğinin üstünde bir miktar toz olduğunu fark etti ve çıplak eliyle tozu temizledi.
Bir saat kadar sonra Green ter içindeydi, söyledikleri zorlukla anlaşılıyordu ve kendini iyi hissetmiyordu. Hastaneye götürüldü ve burada aşırı doz tedavisi gördü. Tutukladığı adam uyuşturucu kaçakçılığı ve bulundurmakla suçlandı ama aynı zamanda Green'i fentanile maruz bıraktığı için bir polis görevlisine saldırmakla da suçlandı. Ohio başsavcısı hüküm sırasında basında yıllarca yankılanacak bir açıklama yaptı: "Fentanil o kadar tehlikelidir ki, en ufak bir maruziyet bile ölümcül olabilir!" Haber medyası da bu unutulmaz alıntıyı tekrarlamakta gecikmedi.
Fentanile dokunmanın bile fiziksel zarara yol açacağı inancı kolluk kuvvetleri arasında çok yaygındır.[4] Bu inanç, medyada yer alan haberlerle ve genellikle karşıt bir görüş sunulmaksızın pekiştirilmektedir.
Ayrıca, Blue Bloods adlı kurgusal polisiye dizisinin "Pain Killers" adlı bölümünde Dedektif Maria Baez üstünde uyuşturucu kullanma gereçleri ve beyaz bir toz bulunan bir tepsiyi alır ve bir süre sonra bu sebepten ötürü yaşam mücadelesi vermeye başlar. O sırada bir sağlık çalışanı şöyle der:
Fentanil, morfinden 50 ila 100 kat daha güçlü sentetik bir opioiddir. En ufak bir maruz kalma durumu aşırı dozu tetikleyebilir.
BuzzFeed News için çalışan Lindsey Ellefson'ın bildirildiği üzere, dizinin bu bölümü sadece yayınlandığı gece sekiz milyondan fazla kişi tarafından seyredilmişti.[3] Fentanil ile ilgili bu yanlış iddialar, medya aracılığıyla hızla yayılarak toplumda yaygın bir korku yaratmıştı.
Blue Bloods dizisi kazara fentanil zehirlenmesi korkusunu körüklemiş olabilir, ancak başka bir polis dizisi farklı bir yaklaşım benimsemiştir. Will Trent adlı dizinin bir bölümünde, bir kolluk görevlisi fentanile dokunduğunu düşünerek paniklemeye başlıyor. Dizinin kahramanı Will Trent ise hiç etkilenmeden cevap veriyor: "Bunun çamaşır deterjanı olduğuna eminim. Sadece ellerini yıka. Her halükârda iyi olacaksın.".[5] İşte bunun gibi bilimsel olarak doğru temsillere daha çok ihtiyacımız var!
Bilgiler
Araştırmalar, fentanil gibi opioidlerin ciltle temas veya havadan soluma yoluyla hızlı bir şekilde etki etmeyeceğini göstermektedir. Yani sıradan bir maruz kalma durumu aşırı doz riski yaratmaz. Eroin ve diğer uyuşturucularla karıştırılarak kullanılmaya başlanması ise aşırı doz kaynaklı ölümleri artırmıştır.
Fentanil ile temas ettiklerini düşünen sağlık çalışanları genellikle aşırı doz semptomlarından ziyade panik atak ve anksiyete semptomları sergilemektedir. Medya ise fentanil ve diğer opioidler hakkında abartılı haberler yaparak bu korkuyu daha da körüklemektedir. Ancak fentanile dokunmanın neden olduğu bildirilmiş herhangi bir yaralanma vakası yoktur.
Fentanilin Keşfi
Opioidler vücudumuzdaki belirli reseptörler üzerinde etki göstererek ağrının hafiflemesini sağlar. Afyon, afyon haşhaşından elde edilen sütümsü bir sıvıdır ve insanlık tarafından binlerce yıldır kullanılmaktadır.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
1804 yılında ise bir başka opioid elde edilmiştir.[6] Morfin olarak adlandırılan bu madde, birkaç on yıl sonra ağrı kesici ve genel anestezik olarak kullanılmaya başlanmıştır.[7] Lakin Janssen'in yapmak istediği şey, laboratuvarda en güçlü ve hızlı etki eden ağrı kesiciyi yaratmaktı. Bunu 1963'te Avrupa'da ve 1968'de Amerika Birleşik Devletleri'nde kullanımı onaylanacak olan fentanili sentezleyerek başardı.[8] Fentanil bugün hâlâ tıpta en yaygın olarak kullanılan sentetik opioiddir.[9]
Fentanil vücudumuzdaki belirli opioid reseptörlerine bağlandığında öfori, uyuşukluk, rahatlama ile birlikte ağrı ve anksiyete giderici etki gösterir. Bu durum da bazı sağlık çalışanları, özellikle de anestezi uzmanları ve cerrahlar tarafından kötüye kullanılmasına yol açmıştır. 2013'te fentanil, 1999'da reçeteli opioid kullanımı sonucu aşırı doz ölümlerindeki artışla başlayan ve 2010'da eroin kullanımı sonucu aşırı doz ölümleriyle devam eden opioid krizinin üçüncü dalgasının kaynağı haline gelmiştir.[10]
Fentanil kaynaklı ölümler 2013 yılında ilk kez görülmemişti. Eroin ve kokain daha önce de fentanil ile karıştırılmış ve doz aşımı ölümlere neden olmuştu.[11] Gizli laboratuarlar kapatılmış ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Uyuşturucuyla Mücadele Dairesi (DEA) bazı fentanil türevlerine erişimi sınırlandırmıştı. Ancak 2013 yılı civarında işler son raddeye geldi. Fentanil içeren eroin ve kokainin yanı sıra Xanax ve OxyContin'e benzeyen ancak çok daha güçlü fentanil içeren sahte opioid haplar giderek daha fazla erişilebilir hale geldi.
Çin'in 2019 yılında uyuşturucunun yasadışı üretimine getirdiği kısıtlama üretim ortamını değiştirdi ama sonucu değiştirmedi:[12] Fentanil ve diğer yasal ilaçların sentezinde kullanılan kimyasallar Çin'de üretiliyor ve Meksika'ya gönderiliyor. Güçlü uyuşturucu kartellerinin fentanil sentezini tamamlamak için yerel üniversitelerden kimya öğrencilerini ve mezunlarını işe aldığı ve ardından ürünü sınır ötesine geçirdiği biliniyor.
2018 tarihli bir inceleme makalesi, Kuzey Amerika ve Doğu Avrupa'daki fentanil kötüye kullanımı vakalarının çoğunun yasadışı olarak üretilen fentanil ile ilgili olduğunu belirtirken, Batı Avrupa ve Avustralya'da kötüye kullanılan fentanilin önemli bir yüzdesinin tıbbi kullanım için üretilen yasal fentanilin kötüye kullanımından kaynaklandığını öne sürmektedir.[13]
Fentanilden kaynaklanan kazara ölümler genellikle kişinin güçlü bir opioidi tükettiğini bilmemesinden kaynaklanmaktadır. Çalışmalar fentanilin morfinden kabaca 50 ila 100 kat ve eroinden 30 ila 50 kat daha güçlü olduğunu göstermiştir; ki bu da bu opioidlerle aynı etkiyi yaratmak için çok daha düşük dozda fentanil gerektiği anlamına gelmektedir.[11], [14]
Fentanil sadece tedariklerine gizlice sentetik opioid katılmış olabilecek eğlence amaçlı uyuşturucuları kullananlar için değil, aynı zamanda anksiyete ve/veya depresyon hastası gençler için de tehlike arz etmektedir. Kansas Shawnee'de on altı yaşındaki Cooper Davis, Snapchat aracılığıyla bulduğu bir uyuşturucu satıcısından aldığı ve oksikodon içerdiği söylenen bir hapın yarısını içmiş ve kazara aşırı dozda fentanil aldığı için hayatını kaybetmiştir. Annesi, bu olay için "aşırı doz" ifadesinin kullanılmasına karşı çıkmış ve fentanil zehirlenmesiyle ilgili bir makalenin yazarlarına şunları söylemişti:[15]
Meraklı gençler anksiyete ve depresyonla mücadele ederken kendi kendilerini tedavi etmeye çalışarak ebeveynlerini rahatsız etmemeyi tercih ediyorlar. Ancak 'aşırı doz' ifadesini kullandığınızda çocuğu damgalamış oluyorsunuz ve halk 'Benim çocuğum aşırı doz almaz ki zaten!' diye düşünüyor. Aşırı doz dediğimizde insanlar bizi dinlemiyor. Buna zehirlenme demek daha doğru.
Bu trajediler artık daha yaygın, kazara aşırı doz veya zehirlenmelerden kaynaklanan ölümler geçtiğimiz yıllarda hızla artıyor.[16] Ve bu sadece fentanil kaynaklı değil. Daha az tanınan ilaçlar arasında, on yıllar boyunca daha iyi anestezik ilaçlar yaratmak için geliştirilen ancak istenmeyen yan etkiler nedeniyle bir kenara bırakılan benzer moleküller de yer alıyor.
Karfentanil gibi fentanile benzeyen ancak ona özel bir kimyasal grup eklenmiş olan bir molekül 1974 yılında büyükbaş hayvanlarda anestezik olarak kullanılmak üzere sentezlenmiştir.[11] Fentanilden 100 kat daha güçlüdür ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki eroin arzına da girmiştir. Bu uzun fentanil türevleri listesine, U-47700 ve AH-7921 gibi dikkat çekici olmayan isimlerle fentanil temelli olmayan sentetik opioidleri de ekleyebiliriz.
Fentanil gibi güçlü opioidlerin yarattığı açık tehlike göz önüne alındığında, birçok ilk müdahale ekibinin bunların yakınında bulunmaktan korkması şaşırtıcı değildir. Ancak bu korku yersizdir ve tıbbi müdahaleye ihtiyaç duyan insanlar için korkunç sonuçlar doğurabilir.
Peki, fentanile dokunmanın neden olduğu bildirilmiş herhangi bir yaralanma vakası var mı? Dr. Dyan Marino, "hayır" cevabını oldukça net bir şekilde veriyor. Kendisi, Ohio'daki Case Western Reserve Tıp Okulu'nda tıbbi toksikolog ve doçenttir. Aynı zamanda, WTFentanyl web sitesi aracılığıyla opioid efsanelerine sıkça karşı çıkan birkaç uzmandan biridir. Bu konudaki duruşu, Amerikan Tıbbi Toksikoloji Koleji (ACMT) tarafından desteklenmektedir; ACMT, acil durum müdahale ekipleri için bu riski "son derece düşük" olarak değerlendirmektedir. Bu görüş, Acil Tıp Hizmetleri Dergisi'nde de karşılık bulmakta; kurtarma uzmanı Simon Taxel, bu duruşun doktorlar ve toksikologlar tarafından oy birliğiyle kabul edildiğini hatırlatmaktadır:
Eğer gerçek bir tehlike olsaydı fentanil üreten, dağıtan ya da kullanan insanların da benzer maruziyetlere maruz kalması mantıklı olurdu. Oysa böyle bir şey söz konusu değil.
Aynı şey son derece güçlü bir sentetik opioid olan karfentanil için de geçerli. Acil servis doktorlarından Dr. Joshua Radke, Emergency Medicine News'e verdiği demeçte şunları söylüyor:[17]
Karfentanil daha güçlü bir ilaç ama bu onu fentanilden daha tehlikeli yapmıyor.
Fentanil bantlarını duyduysanız da bu konuda şüpheci olabilirsiniz. Bu bantlar, opioidin ciltten emilmesine ve kronik ağrı çeken hastalara rahatlama sağlamasına olanak tanır. Bu transdermal bantlar, fentanilin deri yoluyla emilmesini sağlayacak bir teknoloji geliştirmek için yapılan önemli yatırımların meyvesidir. Böyle bir sistemle bile, bir hasta fentanilden ancak üç ila 13 saat sonra faydalanmaya başlayacaktır.[18] Yani etki anlık olmaktan çok uzaktır. Chad Sabora'nın Facebook'ta fentanil testi pozitif çıkan bir eroin tozunu uzun bir süre sol elinde tuttuğuna tanık olabilirsiniz. Videoda şunları söylüyor:
Hiçbir toksisite belirtisi, aşırı doz semptomu yaşamıyorum; hiçbir şeyim yok. Fentanile dokunmanın ölümcül olmadığını göstermek için başka ne yapabilirim bilmiyorum.
Peki ya bir uyuşturucu baskını sırasında yanlışlıkla fentanil soluma tehlikesi ne olacak? ACMT, bu varsayımsal durumu "istisnai durumlar" altında sınıflandırmıştır. Neyse ki uyuşturucu ve analogları kolayca hava yoluyla bulaşamazlar. Bunların kan dolaşımına kayda değer miktarda karışması için büyük miktarlarda aerosol haline gelmesi ve saatlerce solunması gerekir.[17]
Buna en yakın durum, Çeçen teröristlerin bir tiyatroyu işgal ettiği 2022 Moskova tiyatrosu rehine krizi olabilir.[19] Rusya Federasyonu, binaya 800'den fazla rehinenin 129'unu ve en az 33 teröristi öldüren bir gaz pompalayarak karşılık verdi. Rus hükümeti başlangıçta gazın bileşimini açıklamadı. Bir İngiliz laboratuvarı tarafından kurtulan iki İngiliz'in giysileri ve üçüncü bir kişinin idrarı üzerinde yapılan analizler verilen gazda karfentanil ve remifentanil bulunduğunu ortaya koymuştu.[20] Teröristleri etkisiz hale getirmek için kullanılan gazlar gerçekten bunlar olsa bile, bu durumun aşırı dozda fentanil alan ilk müdahale ekiplerine, hatta bir fentanil laboratuvarına baskın düzenleyen polis memurlarının yaşadığı semptomlara hiç benzemediği açıktı.
Sadece fentanile dokunarak aşırı dozda fentanil aldıklarını düşünen ilk müdahale ekipleri aslında beklediğimiz semptomların tam tersini sergilerler. Fentanil sizi öforik hale getirip nefes alışınızı yavaşlatırken polisler ise daha hızlı nefes almaya başlar, çok terler ve endişeli olurlar. Dr. Marino söyle diyor:
Kimsenin itibarını zedelemek ya da numara yaptıklarını söylemek istemiyorum. Bu durumlarda insanların gerçek bir tıbbi acil durum yaşadığını düşünüyorum. Ancak belirtiler en çok panik atak, anksiyete ya da korku tepkisiyle uyumlu görünüyor.
Bazıları hayatlarını kurtarmak için opioid aşırı dozunu tersine çevirebilen nalokson (ticari adı Narcan) uygulamak zorunda kaldıklarını iddia edecektir. Ancak naloksonu kendi kendinize uygulayabilecek kadar bilinciniz yerindeyse, aşırı dozda opioid almamışsınız demektir. Böyle bir durumda bilincinizi kaybetmiş ve zar zor nefes alıyor olurdunuz.
Yanlışlıkla fentanile dokunmaktan kaynaklanan bu panik gerçek zarara neden oluyor. Dr. Marino bize şöyle diyor: "İnsanlar aşırı doz almış bir kişiyi hayata döndürmekten korkuyor, çünkü ona yaklaşmaktan endişe ediyorlar." Polis departmanları tehlikeli madde giysileri ve özel "fentanile dayanıklı eldivenler" için gereksiz para harcıyor. Oysa normal tek kullanımlık nitril eldivenlerin fentanile dayanıklılığı test edilmiştir ve fazlasıyla uygundur; aslında insan cildi de hâlihazırda oldukça iyi bir bariyerdir. Ancak bu korku yüzünden insanlar bir polisin çıplak tenini fentanile maruz bıraktıkları için hayali suçlarla itham ediliyor ve başsavcılardan oluşan bir koalisyon Başkan Joe Biden'ı tıpta en sık kullanılan ilaçlardan biri olan fentanili "kitle imha silahı" olarak sınıflandırmaya çağırıyor. Bilim ayaklar altına alınırken korku yayılıyor.
Bir kişi fentanil gibi bir opioidle aşırı doz almış gibi görünüyorsa, acil sağlık hizmetlerini aradıktan sonra yapılacak en iyi şey nalokson uygulamaktır. Nalokson, opioidlerle aynı reseptörlere bağlanarak onların önüne geçer ve rekabetçi bir şekilde etki gösterir. Nalokson burun spreyi, reçetesiz olarak çoğu Kanada eczanesinde ve birçok Amerikan eczanesinde mevcuttur.[21], [22] Aynı zamanda Türkiye'de de reçetesiz olarak satılmaktadır.[23]
Naloksonun etkisini göstermesi birkaç dakika sürebilir ve birden fazla doz gerekebilir. Ayrıca, etkisi 20 ila 90 dakika sonra geçer ve ne olursa olsun tıbbi müdahale gereklidir.[24] Nalokson, opioid aşırı dozu yaşamayan bir kişiye uygulandığında bile zarara neden olmaz, tek bir durum hariç: Kişi uzun süredir her gün opioid kullanıyorsa ve bunlara bağımlıysa, nalokson almak yoksunluk semptomlarına yol açabilir. Dr. Marino ise yoksunluğun ölüm alternatifinden her şekilde daha iyi olduğunu vurguluyor.
Eğer bir ilk yardım görevlisiyseniz ve iş arkadaşınız olay yerinde yanlışlıkla beyaz bir toza dokunduktan sonra panik atak geçirirse tıbbi yardım almalarını sağlamak gerekli olabilir, ancak sadece onları sakinleştirmek bile harikalar yaratabilir. Dr. Marino şöyle anlatıyor:
Sanırım birkaç ay önce Jacksonville'de fentanil maruziyetinden dolayı muhtemelen panik atak geçiren iş arkadaşını oturtup nefes alışını yavaşlatan bir sağlık görevlisi, arkadaşının sakinleşmesini sağlamıştı. Birçok durumda tekrar tekrar Narcan verip paniği arttırmaktansa bu daha verimli olacaktır.
Özet ve Sonuç
Bu yazıda anlattıklarımız kısaca şöyle özetlenebilir:
- Sıradan bir fentanil maruziyetinden kaynaklanan doğrulanmış zehirlenme vakası yoktur.
- Yanlışlıkla fentanil olduğuna inandıkları şeye dokunan ve hiperventilasyona başlayan ilk müdahale ekipleri, fentanil zehirlenmesinin tam tersi belirtiler gösterirler. Belirtileri panik atak ile daha uyumludur.
- Fentanile dokunmanın bile bir insanı öldürebileceği efsanesi insanlara zarar vermektedir. İlk yardım ekiplerinin aşırı doz alan insanlara yardım etmesini geciktirmekte, polisleri gereksiz ve pahalı koruyucu ekipman almaya itmekte ve bir polisi fentanile maruz bırakmak gibi hayali bir suçtan dolayı insanların daha ağır cezalar almasına yol açmaktadır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 2
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- ^ PressReader. Pressreader.com - Digital Newspaper & Magazine Subscriptions. Alındığı Tarih: 16 Kasım 2024. Alındığı Yer: PressReader | Arşiv Bağlantısı
- ^ P. A. Herman, et al. (2020). Media Reports Of Unintentional Opioid Exposure Of Public Safety First Responders In North America. Journal of Medical Toxicology, sf: 112. doi: 10.1007/s13181-020-00762-y. | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b L. Ellefson. Are Police Overdosing By Touching Fentanyl? Experts Say It’s Unlikely.. (5 Ocak 2022). Alındığı Tarih: 16 Kasım 2024. Alındığı Yer: BuzzFeed News | Arşiv Bağlantısı
- ^ WTFentanyl. Wtfentanyl — Correcting Fentanyl Misinformation. Alındığı Tarih: 16 Kasım 2024. Alındığı Yer: WTFentanyl | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. Jachym. Tweet. Alındığı Tarih: 16 Kasım 2024. Alındığı Yer: Twitter | Arşiv Bağlantısı
- ^ T. E. O. E. Britannica. Morphine | Pain Relief, Addiction, Side Effects | Britannica. (26 Ekim 2024). Alındığı Tarih: 16 Kasım 2024. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. J. Brownstein. (2006). A Brief History Of Opiates, Opioid Peptides, And Opioid Receptors.. Proceedings of the National Academy of Sciences, sf: 5391-5393. doi: 10.1073/pnas.90.12.5391. | Arşiv Bağlantısı
- ^ T. H. Stanley. (2014). The Fentanyl Story. Elsevier BV, sf: 1215-1226. doi: 10.1016/j.jpain.2014.08.010. | Arşiv Bağlantısı
- ^ NCBI Bookshelf. (2019). Fentanyl. LiverTox: Clinical and Research Information on Drug-Induced Liver Injury [Internet]. | Arşiv Bağlantısı
- ^ J. Pergolizzi, et al. (2021). Illicitly Manufactured Fentanyl Entering The United States. Springer Science and Business Media LLC. doi: 10.7759/cureus.17496. | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b c P. Armenian, et al. (2017). Fentanyl, Fentanyl Analogs And Novel Synthetic Opioids: A Comprehensive Review. Elsevier BV, sf: 121-132. doi: 10.1016/j.neuropharm.2017.10.016. | Arşiv Bağlantısı
- ^ W. V. Stoecker, et al. (2023). Part Ii: Missouri’s Fentanyl Poisonings Rise To Record Levels. Missouri Medicine, sf: 10. | Arşiv Bağlantısı
- ^ K. Kuczyńska, et al. (2018). Abuse Of Fentanyl: An Emerging Problem To Face. Elsevier BV, sf: 207-214. doi: 10.1016/j.forsciint.2018.05.042. | Arşiv Bağlantısı
- ^ Y. Han, et al. (2019). The Rising Crisis Of Illicit Fentanyl Use, Overdose, And Potential Therapeutic Strategies. Translational Psychiatry, sf: 1-9. doi: 10.1038/s41398-019-0625-0. | Arşiv Bağlantısı
- ^ W. V. Stoecker, et al. (2022). Part I: Missouri’s Fentanyl Poisonings Rise To Record Levels. Missouri Medicine, sf: 489. | Arşiv Bağlantısı
- ^ USAFacts. Are Fentanyl Overdose Deaths Rising In The Us?. Alındığı Tarih: 16 Kasım 2024. Alındığı Yer: USAFacts | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b D. Runde. (2018). Myths In Emergency Medicine. Emergency Medicine News, sf: 1,33-33. doi: 10.1097/01.EEM.0000550361.51954.6d. | Arşiv Bağlantısı
- ^ American College of Medical Toxicology (ACMT). Acmt And Aact Position Statement: Preventing Occupational Fentanyl And Fentanyl Analog Exposure To Emergency Responders. Alındığı Tarih: 16 Kasım 2024. Alındığı Yer: American College of Medical Toxicology (ACMT) | Arşiv Bağlantısı
- ^ Wikipedia. Seizure Of A Crowded Dubrovka Theater In Russia That Happened In 2002. (29 Ekim 2002). Alındığı Tarih: 16 Kasım 2024. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
- ^ J. R. Riches, et al. (2012). Analysis Of Clothing And Urine From Moscow Theatre Siege Casualties Reveals Carfentanil And Remifentanil Use. Journal of Analytical Toxicology, sf: 647-656. doi: 10.1093/jat/bks078. | Arşiv Bağlantısı
- ^ H. Canada. Naloxone - Canada.ca. (10 Ekim 2024). Alındığı Tarih: 16 Kasım 2024. Alındığı Yer: Canada | Arşiv Bağlantısı
- ^ U.S. Food and Drug Administration. Fda Approves First Over-The-Counter Naloxone Nasal Spray. (29 Mart 2023). Alındığı Tarih: 16 Kasım 2024. Alındığı Yer: U.S. Food and Drug Administration | Arşiv Bağlantısı
- ^ E. Sanrı. Hastane Öncesi Nalokson’un Uygulama Yolları – Toksikoloji Çalışma Grubu. Alındığı Tarih: 16 Kasım 2024. Alındığı Yer: TATD | Arşiv Bağlantısı
- ^ H. K. Kim, et al. (2015). Reducing The Harm Of Opioid Overdose With The Safe Use Of Naloxone: A Pharmacologic Review. Informa UK Limited, sf: 1137-1146. doi: 10.1517/14740338.2015.1037274. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 14/12/2024 22:53:07 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/18621
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.