Otojen Diş Transplantasyonu (Ototransplantasyon) Nedir? Körelmiş 20 Yaş Dişlerini, Avantaja Çevirmek Mümkün Olabilir!

Toplumda 20 yaş dişleri olarak bilinen 3. molar (3. büyük azı) dişler, 17-25 yaş arasında ağız boşluğuna sürmesi beklenen, genellikle ağıza sürme süreci problemli olan ve evrimsel süreçte körelmiş/körelmekte olan dişlerdir. 3. molar dişler özellikle doğru bir şekilde ağza süremedikleri durumlarda kişide enfeksiyon ve ağrıya sebep olabilmekte ve genelde diş hekimlerince çekimi uygun görülmektedir.

Flickr

Peki ya bize zor anlar yaşatabilen bu dişlerin çürük, travma gibi sebeplerle kaybettiğimiz dişlerimizin yedeği olabileceğini söylersek? Önce kısaca bu dişlerimizin evrimsel süreçte neler yaşadığına bakalım.

20 Yaş Dişlerinin Evrimsel Süreçte Körelmesi

Homo sapiens, günümüzden yaklaşık olarak 6 milyon yıl önce şempanze ve bonobolarla ortak olan atalarından ayrılarak evrimleşmiştir. Bu uzun süreçte türümüzün fiziksel özelliklerinin yanı sıra beslenme alışkanlıkları da oldukça değişmiştir. Ağaç tepelerinde yaşamaya ve yeşillikle beslenmeye alışkın olan atalarımızın çene yapıları bizimkilerden daha genişti. Atalarımız için 3. molar dişler sindirimin ilk aşaması olan ve sindirimde büyük bir öneme sahip mekanik sindirimde görevliydi.

Ağaç tepelerinden inerek savanada yaşamaya başlamalarıyla, yeşilliklere ulaşmak artık eskisi kadar kolay olmamaya başladı. Devam eden süreçte atalarımız eti daha sık tüketmeye başladı. Et tüketiminin artması çeşitli sonuçlar doğurdu. Beynimiz yeterli enerjiye kavuştu, zekamız gelişti. Bununla birlikte beynimizin hacminin genişlemesine bağlı olarak daha fazla yere ihtiyacı doğarken, öğütmeye olan ihtiyacın azalmasıyla da çenemizin eskisi kadar büyük olmasına gerek kalmamıştı. Böylece çenelerimizin küçülmesiyle beraber beynimiz de yer kazanmış oldu.

Küçülen alt ve üst çeneler 3. molar dişlerin çeneler üzerinde sağlıklı bir şekilde yerleşmesi için yeteri kadar yer bulamamasına sebep olmuştur. Bu durum 3. molar dişlerin, diş dizilerindeki pozisyonlarının eğri olmasına zemin hazırlamıştır. Uygun pozisyonda süremeyen bu dişler, diş etlerinde bazı iltihabi durumlara yatkınlığı artırmıştır.

Günümüzde yapılan çalışmalarda toplumun 1/3’ünde 3. molar dişlerin artık hiç oluşmadığı, ağıza sürmüş 3. molar dişlerin ise ancak %15’inin semptomsuz olarak kalabildiği gösterilmiştir. Türümüz için böylesine sıkıntılı olan bu dişleri faydalı hale getirmek ototransplantasyon ile mümkün olabilmektedir.

20 yaş dişlerinin evrimiyle ilgili ayrıntılı bilgiyi buradaki yazımızdan alabilirsiniz.

Evrimsel Zararı, Bilim Sayesinde Faydaya Çevirmek: Otojen Diş Transplantasyonu (Ototransplantasyon)

Otojen diş transplantasyonu ya da ototransplantasyon; uygun donör diş varlığında, kaybedilmiş dişlerin telafisi için alternatif bir tedavi seçeneğidir. Kişinin kendi dişinin ağızdaki başka bir bölgeye naklini tanımlamaktadır. Günümüzde popülarite kazanmış olan bu uygulamanın geçmişi antik çağa kadar dayanmaktadır.

Diş transplantasyonu ile ilgili ilk kayıtlar antik Mısır’da, dişlerini firavuna vermek zorunda bırakılan kölelere dayanmaktadır. Allotransplantasyon (aynı tür içinde farklı iki birey arasındaki organ nakli) olarak adlandırılan bu yöntem doku uyumsuzluğu nedeniyle başarısız olmuş ve bu yöntem terk edilmiştir. Belgelendirilmiş olan ilk çalışma 1050'de Abulcassis tarafından yapılmış; ilk nakil ise 1564'te diş tomurcuğu nakli olarak Fransız diş hekimi Ambroise Pare tarafından yapılmıştır.

Diş hekimliği literatüründeki ilk ototransplantasyon tanımını ise 1915 yılında İsveçli cerrah Vidman yapmıştır. Ototransplantasyon yöntem olarak ilk defa 1956 yılında Hale ve ark. tarafından tanımlanmış ve metodolojinin çoğu bugün aynı şekilde uygulanmaktadır. 1973 yılında ise Fong 3. molar dişlerinin başarılı ototransplantasyonunu yayınlamıştır.

Reddit

Dişler ağız boşluğuna sürmeden önce, gelişimlerine çene kemiğinin içinde başlarlar. Diş köklerin yaklaşık 2-4 mm’lik kısımları (ki bu, yaklaşık köklerin 2/3'lük gelişimine tekabül etmektedir) oluştuğunda ise dişlerin ağız boşluğuna sürme hareketi başlar. Ağız boşluğuna sürdükten sonra 1-3 yıl içerisinde diş kökleri gelişimlerini tamamlarlar. Dişler ağız boşluğuna ulaştıkları ilk 3 senelik dönemde çürüğe ve travmalara daha hassastır. Bu dönemde dişlerin nekroze olması (canlılığını yitirmesi) erken diş kayıplarına sebep olabilmektedir. 1. büyük azı dişlerimiz (1. molar dişler) ağza erken sürmeleri ve anatomik yapıları nedeniyle çürüğe yatkındır. Yapılan araştırmalarda 11 yaşındaki çocukların %50’inden fazlasında 1. molar dişlerin çürük olduğu tespit edilmiştir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Dentistry.co.uk

Çeşitli problemler sonrasında 1. molar dişlerin çekilmesini takriben gerektiği durumlarda gerekli önlemler alınmazsa ortodontik, estetik ve fonksiyonel problemler meydana gelebilmektedir. Hastaların 18 yaşını geçmediği (büyüme ve gelişmenin tamamen durmadığı) durumlarda implant tedavisi de mümkün olmadığı için erken yaşta diş eksikliği meydana gelebilmektedir. Bu gibi durumlarda ototransplantasyon hem ekonomik olması hem de kemik gelişiminin sorun teşkil etmemesiyle iyi bir tercih olabilmektedir.

Ototransplantasyon Ne Kadar Başarılı?

Mendes ve Rocha, 2004 yılında yayınladıkları vaka raporunda, 16 ve 17 yaşlarındaki iki hastaya çekim endikasyonu konmuş 1. molar dişlerin yerine kök gelişimleri devam etmekte olan 3. molar dişlerini tranplante etmişlerdir. Kök gelişimleri devam etmekte olan 3. molar dişlerinin köklerinin transplante edildikleri yerde rejenere olması hedeflenmiş ve başarılı olmuşlardır. Yu ve ark. 2017 yılında yayınladıkları vaka serisinde 65 dişi ototransplante etmişlerdir. 7-13 yıllık takipleri sonucunda %90’ın üzerinde başarı bildirmişlerdir. Andreason da 2004 yılında küçük azı dişlerin ön bölgeye transplantasyonlarının 13 yıllık takipte %95 oranında başarılı olduğunu rapor etmiştir.

Bu oranlara bakıldığında 5 yıllık takipte ototransplantasyonların, Jung ve arkadaşlarının implantlar için belirttiği %96’lık sağ kalım yüzdesine benzer bir sağ kalımı çok daha maliyetsiz olarak sağladıkları görülmektedir.

Ototransplantasyon Nasıl Uygulanır?

Prosedürün uygulanmasına alıcı sahadaki dişin çekilmesiyle başlanır. Donör sahadan da dişin çekilmesi ve alıcı sahanın donör dişe göre uyumlanması ve dişin alıcı bölgeye sabitlenmesiyle ilk aşama tamamlanmış olur. Prosedür kontrol seansları ve gerekli görülmesi durumunda dişe kanal tedavisi uygulanmasıyla son bulur. Prosedürdeki en önemli aşama, transplante edilecek dişin çekilmesi ve yerleştirilmesi arasında geçen süre olarak düşünülmektedir. Dişin yerleştirileceği alanın dişe göre uyumlandırılması bazen çok uzun sürmekte ve tedavinin başarısını düşürmektedir. Bu noktada tomografi ve 3 boyutlu yazıcılar devreye girmektedir.

Jop P. Verweij ve arkadaşları 2017 yılında yayınladıkları vaka raporunda 3 boyutlu yazıcıların ve tomografinin kullanımını vaka üzerinde sunmuştur. Transplante edilecek olan 3. molar dişin tomografi sayesinde modellemesi yapılmış ve 3 boyutlu yazıcıdan çıktısı alınmıştır. Bu model 3. molar dişin çekilmesinden önce alıcı sahanın donör dişe göre uyumlanmasını sağlanmış ve çekilen 3. molar diş hiç vakit kaybedilmeden alıcı sahaya sabitlenmiştir. Böylece donör diş olabilecek en kısa sürede transplante edilmiştir.

Science Direct

Science Direct

Bize, otla beslenen 6 milyon yıl önceki atalarımızdan miras olan 20’lik dişlerimiz evrimsel süreçte körelmiş olsalar da günümüzde belirli koşullar sağlandığı takdirde, çekilmesi gereken veya çekilmiş dişlerimizin yerine transplante edilebilmekte ve implant gibi modern tedavilere alternatif olmaktadır.