Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Rastgele Bir Süreç mi? Evrimsel Süreçte Yeni Özellikler Tamamen Rastgele mi Ortaya Çıkar?

Evrim Rastgele Bir Süreç mi? Evrimsel Süreçte Yeni Özellikler Tamamen Rastgele mi Ortaya Çıkar? Pixabay
Evrimin gerçekten rastgele mi olduğunu düşünüyorsunuz?
4 dakika
10,130
Evrim Ağacı Akademi: Evrime Giriş Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrime Giriş yazı dizisinin 8. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Evrim Nedir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Podcast
7:13
Batuhan Özçiftçi
Seslendiren
96
  • İndir
  • Dış Sitelerde Paylaş
Tüm Reklamları Kapat

Daha önce şu lâfı duydunuz mu:

İnsan gözü gibi karmaşık ve güzel bir şeyin evrim gibi rastgele bir süreç sonucu oluşmasına inanamıyorum."

Peki ya şu tür bir lâfı:

Tüm Reklamları Kapat

Hücrenin hassas bir şekilde ayarlanmış ve mükemmel karmaşıklıktaki bir nanofabrika gibi çalışan karmaşık moleküler mekanizmasının tesadüfen ortaya çıkmış olması mantıksız görünüyor.

Bu konuda üretilen temel argümanlar, genellikle şu şekildedir:

  • 1. Öncül: Vücut ve beyindeki bu karmaşık, organize ve fonksiyonel bölümler kesinlikle tesadüfen ortaya çıkmış olamaz.
  • 2. Öncül: Evrim, tesadüfi bir süreçtir.
  • Sonuç: Bu sebeple beyin ve vücudun bu karmaşık bölümleri, evrim sonucu oluşamaz.

Bu argümanın en büyük hatası, 2. öncülün tamamen yanlış olmasıdır. Evrim, şansa bağlı ilerleyen, tesadüfi bir süreç değildir. Bu, sadece yaygın bir yanılgıdan ibarettir.[1]

Tüm Reklamları Kapat

Evrimin 2 Adımı

Bu yanılgının nedenini anlamak için, evrimi iki adıma ayırabiliriz:

  • 1. Adım: Mutasyon. Bu adım, popülasyona yeni genetik varyantlar kazandırır.
  • 2. Adım: Doğal Seçilim. Bu adımda oluşan yeni genetik varyantların bazıları bir sonraki jenerasyona geçerken bazıları geçemez.

Bu, gerçekte evrim sürecinin oldukça basitleştirilmiş bir halidir. Gerçekte, çeşitliliğin tek yolu mutasyonlar değildir; seçilimin de tek yöntemi Doğal Seçilim değildir; ancak bu ikili, bu yazının amaçları için yeterli olacaktır.

1. Adım: Mutasyonlar Rastgeledir.

Evet, mutasyonlar rastgeledir. Mutasyonlar, türün gelecekte ihtiyaç duyabileceği şeyleri tahmin edemez.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Mutasyonlar, organizmanın içinde bulunduğu koşullardan büyük oranda bağımsız olarak, körlemesine meydana gelirler. En nihayetinde "mutasyon" dediğimiz şey, organizmanın genomunda meydana gelen beklenmedik değişimlerdir. Bu değişimler, mutasyona sebep olan ve "mutajen" adı verilen kimyasallardan, hücre içindeki kusurlardan kaynaklı gen kopyalama hatalarından veya uzaydan Dünya'ya gelen (ve Dünya'daki kaynaklardan yayılan) yüksek enerjili ultraviyole ışınlar gibi unsurlardan kaynaklanabilir. Bunların her biri hücrelerimizle sürekli olarak ve kaotik bir biçimde etkileştiği için, hangi anda hangi bireyde hangi mutasyonun meydana geleceğini kestirmek de mümkün olmamaktadır.

Mutasyonlar rastgele meydana geldikleri için; organizma üzerindeki etkileri yararlı, zararlı veya nötr olabilir: Sıklık bakımından bu etkiler çoğunlukla nötrdür, nadiren zararlıdır, daha da nadiren faydalıdır.

Bu bağlam bilgisi ışığında ele alacak olursak, mutasyonları "rastgele" olarak tanımlamak mümkündür (her ne kadar bunun aksi yönde bazı bulgular da olsa bile).

Ancak...

2. Adım: Doğal Seçilim Rastgele Değildir!

Doğal seçilim, kesinlikle rastgele değildir! Hatta doğal seçilim, rastgeleliğin tamamen zıttıdır.

Tüm Reklamları Kapat

Bu basamakta, rastgele meydana gelen mutasyonlar arasından organizmaya faydası olduğu ortaya çıkanlar gelecek nesle aktarılırlar - ki bu mantıklıdır: O mutasyonların "avantajlı olması" demek, canlının hayatta kalma ve üreme mücadelesine pozitif bir katkı sağlıyor anlamına gelir. O canlı ürediğinde, kendisine avantaj sağlayan mutant genleri de gelecek nesle daha çok ve daha sık aktarabilecektir.

Öte yandan bir mutasyon şans eseri zararlı bir etkiye sahipse, organizmanın hayatta kalma ve üreme şansını azaltacaktır (zaten o nedenle bu mutasyonlara "zararlı mutasyon" denir; bir diğer deyişle, mutasyonun etkisi ortaya çıkana kadar ona zaten "faydalı" veya "zararlı" diyemeyiz). Bu nedenle de bu tür mutasyonların bir sonraki nesle aktarılma ihtimali daha düşük olacaktır. Böylece zararlı mutasyonlar, popülasyonda giderek azalacaktır veya hızla elenecektirler (buna rağmen neden bazı zararı mutasyonların hâlen var olduğunu merak ediyorsanız, bu yazımızı okuyabilirsiniz).

Sonuç: Evrim, Rastgele Değildir!

Biraz düşünürseniz, bu şekilde işleyen bir sürecin rastgelelikle tamamen zıt olduğunu görebilirsiniz. Bir şey "rastgele" ise, doğası gereği tahmin edilemez ve düzenli değildir. Doğal seçilim ise bunun tam tersidir; çünkü doğal seçilim, mantıklı ve tahmin edilebilirdir: Bir mutasyonun bir sonraki nesle geçme olasılığı, tahmin edilebileceğiniz üzere, hayatta kalma ve üreme üzerindeki etkilerine bağlıdır. Yararlı mutasyonlar sonraki nesle geçme eğilimindeyken, zararlı olanlar ayıklanır. Bu, limitli ve düzenli bir ilişkidir – "rastgeleliğin" tam tersidir!

Temel hata şudur: İnsanlar, -rastgele olmayan- doğal seçilim ile, -rastgele olan- mutasyonu karıştırırlar ve evrimin bir bütün olarak rastgele gerçekleştiğini düşünürler.[1] Halbuki evrim, rastgele mutasyona uğramış genlerin, hiç de rastgele olmayan doğal seçilim süzgecinden geçtiği bir süreçtir.

Tüm Reklamları Kapat

Ve doğal seçilim özünde rastgele olmadığı için, doğal seçilim ile seçilerek evrimleşen kirpi iğneleri, bombardıman böceğinin savunma yetenekleri ve yaban arısının (Ampulex compressa) hamamböceğinin zihnini bilimkurgu filmlere yaraşır bir şekilde ele geçirmesi gibi özellikler de kesinlikle rastgele değildir.[2]

Yani evet; göz, plasenta ve ahtapotların üç kalbinin olması gerçekten de rastgele olmuş olamaz.[3], [4], [5] Çünkü bunlar, rastgele bir şekilde var olmadı! O özellikleri ortaya çıkaracak adımlara ait mutasyonlar rastgele yaşandı, evet; ama onların fayda sağlayıp da doğal seçilim ile seçilmesi asla rastgele değildi. Canlının içinde bulunduğu şartlar tarafından belirlendi ve belli şartlarda hangi özelliklerin evrimleşeceği, rastgele değil, fayda ve zarar dengesine bağlı olarak, tamamen öngörülebilirdir.

Bilimde ve evrimde tesadüflerin/rastgeleliğin yeri hakkında çok daha kapsamlı bir analizimizi buradaki yazımızdan okuyabilirsiniz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Evrime Giriş Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrime Giriş yazı dizisinin 8. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Evrim Nedir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
218
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Bilim Budur! 208
  • Tebrikler! 133
  • Merak Uyandırıcı! 77
  • Muhteşem! 61
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 41
  • İnanılmaz 36
  • Umut Verici! 29
  • Güldürdü 16
  • Korkutucu! 5
  • Grrr... *@$# 4
  • Üzücü! 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 15:12:01 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11495

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Alan
Astrobiyoloji
Alkol
Yaşanabilir Gezegen
Çekirdek
Tohum
Botanik
Nöron
Makina
Karanlık
Uydu
Aminoasit
Geometri
Sayı
Mantık Hatası
Beyin
Bilişsel
Hominid
Evren
Süt
Araştırma
Filogenetik
Homo Sapiens
İspat
Güneş
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
L. A. (. الشواف), et al. Evrim Rastgele Bir Süreç mi? Evrimsel Süreçte Yeni Özellikler Tamamen Rastgele mi Ortaya Çıkar?. (26 Şubat 2022). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/11495
الشواف), L. A. (., Karagözoğlu, M., Soylu, . (2022, February 26). Evrim Rastgele Bir Süreç mi? Evrimsel Süreçte Yeni Özellikler Tamamen Rastgele mi Ortaya Çıkar?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/11495
L. A. (. الشواف), et al. “Evrim Rastgele Bir Süreç mi? Evrimsel Süreçte Yeni Özellikler Tamamen Rastgele mi Ortaya Çıkar?.” Edited by Mert Karagözoğlu. Evrim Ağacı, 26 Feb. 2022, https://evrimagaci.org/s/11495.
الشواف), Laith Al-Shawaf (ليث. Karagözoğlu, Mert. Soylu, . “Evrim Rastgele Bir Süreç mi? Evrimsel Süreçte Yeni Özellikler Tamamen Rastgele mi Ortaya Çıkar?.” Edited by Mert Karagözoğlu. Evrim Ağacı, February 26, 2022. https://evrimagaci.org/s/11495.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close