Nüfus Sayımı, Irk ve Bilim: İnsanlar Arası Çeşitliliği Neden Doğru Anlamak ve Anlatmak Zorundayız?

İsa Peygamber'in Bethlehem'de doğduğunu biliyoruz, çünkü imparatorlukları hakkında bilgi alabilmek isteyen Romalı yetkililer dolayısıyla ailesi, bu kente kayıt yaptırmak zorundaydı. Aradan geçen yaklaşık iki milenyumdan sonra ABD [ve Türkiye de dahil diğer birçok ülke], benzer çaba ve amaçlarla sayım yapmaktadır. Örneğin ABD anayasası çerçevesinde, her 10 yılda bir ulusun nüfusu sayılır ve bu sayede Temsilciler Meclisi'nde [ABD Kongresi'nin 2 seviyesinden biri] uygun oranlarda dağıtım yapılması sağlanır.

Sayım verisi, iç politika için temel oluşturduğu gibi, insan hakları kuralları ve ayrımcılık karşıtı yasaların takibi ve uygulanması için de kullanılır. Ulusun bu "anlık fotoğrafı"nın bir parçası olarak, bireylere ırkları ve etnik kökenleri de sorulur. Bu terimler, farklı insanlar için farklı anlamlara gelmektedir:

Tanım Çeşitliliği

Irk Tanımları

Bugüne kadar yapılmış ve farklı şekillerde halen kullanılmakta olan bazı ırk tanımları şöyle sıralanabilir:

• Belirli fiziksel karakteristikleri taşıyan, genetik olarak ilişkili insan gruplarını tanımlamakta kullanılan muğlak, bilimsel olmayan bir terimdir.
• Yavruları aracılığıyla gelecek nesillere aktarılan özelliklerle karakterize edilen ayrık etnik gruplardır.
• İnsanlığın ayrık fiziksel karakterlere sahip olan ana bölümlerinden her biridir.
• Coğrafi veya kültürel olarak az çok izole olmuş, ortak bir gen havuzunu paylaşan ve belirli gen konumlarındaki (Lat.: "loci") alel frekansları diğer gruplardan farklı olan bir insan grubudur.

Etnik Grup Tanımları

• Ortak kültürel köken varsayımı çevresinde organize olan bir insan popülasyonudur.
• Ortak ulusal ve kültürel geleneklere sahip bireylerdir.
• Daha büyük bir cemiyet içinde ortak ırk, dil, ulus ve kültür bağlarıyla birbirine bağlı ve diğerlerinden ayrılan sosyal gruplar veya popülasyon kategorileridir.

ABD Sayım Bürosu, bu farklı tanımlar arasında hiçbir ayrım yapmamaktadır; ancak her bir insanın kendini bunlardan sadece biriyle tanımlamasını istemektedir.

Geçmişte, 5 farklı ırksal kategori tanımlanmaktaydı:

• Amerika Yerlisi (İng: "American Indian") veya Alaska Yerlisi (İng: "Alaskan Native),
• Asyalı (İng: "Asian")
• Siyah (İng: "Black") veya Afrikalı Amerikalı (İng: "African American")
• Hawaii Yerlisi (İng: "Native Hawaiian") veya Diğer Pasifik Adalı (İng: "Other Pacific Islander")
• Beyaz (İng: "White")

Buna ek olarak, insanlara etnik kökenleri de sorulmaktaydı. Yani Hispanik (veya Latino) kökenden olup olmadıkları sorulmaktaydı. Sadece 1 adet ırk seçilebilmekteydi ve ayrıca insanlar "Hispanik/Latino olup olmadıklarını" belirtmek zorundaydı.

2000 yılında yapılan sayımda, 6. bir ırk kategorisi olarak Diğer Irk (İng: "Other Race") eklendi ve ilk defa birden fazla ırk seçilmesine izin verildi (dolayısıyla 63 farklı permütasyon -sıralı olasılık kombinasyonu-mümkün oldu). (...)

Bu bağlamdaki ırk kavramı, bilim insanlarınca genel olarak anlaşmaya varılmış bir kavram değildir ve bu gerçek, ne kadar tekrar edilse azdır. Irklara dayalı bir kategorizasyonun herhangi bir faydası olup olmadığı da tartışmalıdır.

1997 yılında Amerikan Antropoloji Cemiyeti (AAA), ABD Hükümetini, federal veri toplanması sırasında "ırk" teriminin kullanımını sonlandırmaya çağırdı; çünkü ırk kavramı, insan biyolojisi açısından hiçbir temeli olmayan, sosyal ve kültürel bir yapıdan ibarettir. AAA, ırk yerine, ABD nüfusunu daha iyi yansıtan etnik kategorileri kullanmayı önerdi. Cemiyet, ABD Yönetim ve Bütçe Ofisi'nin farklı ırk ve etnik kategorileri tek bir soru altında toplaması gerektiğini söyledi ve 2010 sayımından itibaren "ırk" kavramını bir kategori olmaktan tamamen çıkarması gerektiğini ileri sürdü. AAA bildirisinde ayrıca insan çeşitliliğini en iyi karşılayan ve Amerikan halkı tarafından da anlaşılır olacak kavram veya kavramların neler olduğunun tespit edilmesi için araştırmalar yapılması gerektiği vurgulanmaktaydı. Şöyle söylüyorlar:

İnsan çeşitliliğine ait en net sonuçlar, muhtemelen genetik araştırmalardan gelmektedir. Genetik araştırmalar, gruplar arasında farklar olduğunu göstermektedir ve bunlar, bir bireyin en olası coğrafi kökenini takip etmekte kullanılabilir. Ancak bu veriler, aynı zamanda spesifik bir grubun içindeki herhangi iki bireyin, Dünya'dan rastgele seçilmiş herhangi iki birey ile aynı düzeyde genetik farka sahip olduğunu da göstermektedir.

Amerikalılara ırkları ve etnisiteleri sorulacak olan 2000 sayımı, bilimsel araştırmaların biyolojik bir varlık olarak ırk kavramının geçerliliği olmadığını hatırlatmak ve vurgulamak için genetik bilimcilere iyi bir fırsat sunmaktadır.

Şu anda, verilen mesajlar karmaşıktır: Bir taraftan halka ırk için bilimsel bir temel olmadığı ve popülasyonlar içindeki çeşitliliğin popülasyonlar arası çeşitlilikten yüksek olduğu söyleniyor. Diğer taraftan, bilim insanları araştırma sonuçlarından bahsederken, örneğin Yahudiler'in meme kanserine veya siyahların prostat kanserine yakalanma riskinin daha yüksek olmasından söz ederken ırksal terimler kullanılmaktadır. Dahası, popülasyona-özel işaretleyiciler, aleller ve hastalık maruziyeti vurgusu sıklıkla yapılmaktadır.

Bu, karmaşık ve hassas bir konudur; ancak incelenen bilimsel sorular hakkında halkı bilgilendirmek ve insan çeşitliliğine yönelik öğrendiklerimizi anlatmak konusunda kendimizi geliştirmeliyiz.

Bir yandan da bilimin ilerleyişi içerisinde ırk, popülasyonlar ve etnik köken sorunlarına daha yakından bir bakış atmalıyız; çünkü bunlar çoğu zaman pek iyi tanımlanmamış terminolojilerle ilişkilendirilmektedir. Bu sorun, sadece kötü dil sorunu değildir; ama aynı zamanda biyomedikal araştırmalar sahasında ırk ve etnik köken sınıflandırmalarının isabetli olmayan bir biçimde kullanıldığı gerçeğini yansıtmaktadır.

Tarih boyunca bilim insanları, sosyal ve politik olarak tanımlanmış ırksal kategorileri kullanarak ırklar arasında kıyaslamalar yapmışlardır; ancak bu tanımların anlamları veya mantıkları üzerine tartışma yürütmemişlerdir.

1993 tarihli "ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü'nü Yeniden Canlandırma Yasası", geleneksel biçimlerde tanımlanan ırksal ve etnik azınlık gruplara ait (veya bireylerin kendilerini ait hissettikleri gruplardan olan) bireylerin de klinik araştırmalara dahil edilmesi ve sonuçların ırka bağlı olarak raporlanması çağrısında bulunmaktadır. Ne var ki ırk kavramının, metabolik farklar veya genetik çeşitlilik gibi ölçülebilir olan diğer parametrelerin yerini alabileceğini gösteren haklı bir gerekçe bulunmamaktadır. Dahası, insanların artan miktarda yer değiştirmesi ve genetik karışmalar, ırkların diğer parametrelerin yerini alma ihtimalini giderek daha da düşük ihtimalli hale getirmektedir. Bunun yerine, elde olan genotipleme metotları, spesifik araştırma sorusuyla ilişki olan genetik alt grupların tanımlanmasında kullanılmalıdır - ki bu genetik alt gruplar, deri rengi, dil veya coğrafya ile örtüşmemektedir.

Herkes için veya bazı alt popülasyonlar için sağlık koşullarını iyileştirmenin yollarını aramaya yönelik takdir edilesi hedef, ırk veya etnik köken gibi sahte-biyolojik değişkenlerin kullanımıyla tehlikeye atılmamalıdır. Bunun bir uzantısı olarak, 2000 yılından itibaren Nature Genetics dergisi, akademik makale gönderen yazarların, araştırmalarında neden spesifik bir etnik grup veya popülasyonu kullandıklarını ve bu sınıflandırmaya nasıl ulaştıklarını açıklamalarını istemektedir. Derginin editörleri, bir makalenin yayınlanmaya değer olup olmadığını tespit eden hakemlerin değerlendirme kıstasları içerisinde bu parametrelerin de yer almasını talep edecektir. Bunun, genetik ve epidemiyolojik araştırmalarda daha sağlam tasarımların inşası hususunda farkındalık ve ilham yaratacağı umulmaktadır.