Dinozorlarda Kanibalizm (Yamyamlık) Var Olabilir mi? Dinozorların Torunları Olan Kuşlar, Yamyamlık Sergiler mi?

Kanibalizm, en temel tanımıyla bir türün bireylerinin kendi türlerine ait başka bireyleri yemesi durumunu ifade eder. Bu terim genellikle insanlar arasında, insan eti yemeyi anlatmak için kullanılsa da sadece insanlara özgü değildir; hayvanlar aleminde de gözlemlenen bir fenomendir. Bu yazıda dinozorları ve onların torunları olan kuşları kanibalizm yönünden inceleyeceğiz.

Kuşlarda Kanibalizm Var mı?

Günümüzdeki kuşlar, dinozorların modern torunları yani bir nevi dinozor olarak kabul edilirler. Bu bağlamda, bazı kuş türlerinde kanibalizm davranışlarına rastlanmaktadır.

Özellikle esaret altında tutulan kuşlar arasında; örneğin keklik, güvercin ve tavuk gibi canlılarda kanibalizm, genellikle stresli durumlarda ortaya çıkar ve genellikle kötü yönetim uygulamaları ile ilişkilendirilir.^{[1], [2]} Stres durumunda bir kuş; diğer bir kuşun tüylerini, ayak parmaklarını veya dışkılama bölgelerini koparmaya başlayabilir. Eğer kan görülür veya açık bir yara oluşursa, bu kanibalizm davranışı tüm sürüye hızla yayılabilir. Bu sorun erken fark edilirse kontrol altında tutulabilir, ancak kontrol dışına çıkarsa daha fazla maliyet ve soruna neden olması muhtemeldir. Bu tür bir davranışın kontrol altına alınması zaman alabilir ve zorlayıcı olabilir. Esaret altındaki kuşlarda kanibalizm; aşırı kalabalık, aşırı sıcaklık, aşırı ışık, yem veya su eksikliği, dengesiz diyetler, farklı tür ve boyutların karıştırılması, yavaş tüylenen kuşlar, ani çevresel değişiklikler gibi birçok koşul nedeniyle meydana gelebilmektedir.

İklim Değişikliği Martılarda Kanibalizmi Artırabilir mi?

Kuşlarda kanibalizm sadece kümes hayvanları ile sınırlı, kalmaz, doğal ortamdaki canlılarda da pekâlâ gözlemlenebilir. Öte yandan iklim değişikliği; türlerin davranışlarını, beslenme alışkanlıklarını hatta morfolojilerini (şekillerini) bile etkilemektedir. Eriyen buzullar ve yükselen su sıcaklıkları ile birlikte, ne yazık ki bazı canlılar kendi türlerini besin olarak kullanmaya da başlamışlardır.

Örnek olarak kutup ayıları ve ıstakozlar, iklim değişikliğinin yarattığı olumsuz koşullar nedeniyle kendi türlerini yeme eğilimi göstermiştir.^{[3], [4]} Ancak bu eğilim sadece onlarla sınırlı kalmamıştır. Washington Eyaleti'nde yapılan araştırmalar, Pasifik Kuzeybatısındaki martı popülasyonunda da benzer bir durumun ortaya çıktığını göstermektedir.^{[5], [6], [7]}

Deniz sıcaklıklarının artmasıyla birlikte, planktonlar daha derin ve soğuk sulara göç etmektedir. Bu durum, balıkların da planktonların peşinden gitmelerine neden olmaktadır. Sığ sularda yeterince yiyecek bulamayan martıların hayatta kalmak için daha fazla kanibalizm davranışının görülme oranı artmıştır. Bu örnek, iklim değişikliğinin ekosistemlerdeki besin zincirlerini nasıl etkilediğinin ve türlerin beslenme alışkanlıklarını nasıl değiştirebileceğinin de bir göstergesi niteliğindedir.

Bu tür davranışlar, türlerin besin ihtiyaçlarını karşılayabilmek adına adaptasyonlar geliştirdiğini gösterirken aynı zamanda ekosistemdeki dinamikleri de etkileyebilir.^{[8], [9]} Öte yandan bilim insanları, iklim değişikliğinin etkilerinin devam etmesi durumunda martıların gelecekte daha fazla kanibalizm davranışı sergileyebileceğinden endişe etmektedirler.

Grist

Martılar ve kümes hayvanlarına ek olarak Avustralya ak aynağı (Threskiomis molucca) ve Avustralya pelikanı (Pelecanus conspicillatus) gibi canlılarda da kanibalizm belgelenmiştir.^[10] Gözlemler sonucunda, Ak ibislerin ölü türdaşlarının cesetlerini tüketerek beslendiği görülmüştür. Öte yandan, pelikanların ise canlı pelikanları (heterokanibalizm örneği) ve ibis yavrularını tükettiği belirlenmiştir.

Dinozorlarda Kanibalizm Var mıydı?

Dinozorlar arasında, ikonik T. rex de dahil olmak üzere teropodlar (Theropoda); popüler kültürün de etkisi ile öfkeli yırtıcılar olarak ün kazanmıştır. Dinozorların fosil kayıtları bize canlının anatomisinden davranışlarına, evrimsel geçmişinden yaşadıkları çevreye kadar birçok ipucu sağlayabilir. Ancak etçil canlıların genellikle ne yedikleri konusunda kesin kanıtlara sahip olmak zordur; çünkü ısırık izleri gibi kanıtlar nadiren bulunur.^[11] Nitekim dinozorlar arasında kanibalizm kanıtları vardır fakat nadirdir. Daha önce T. rex ve Majungasaurus, Gorgosaurus, Allosaurus gibi teropodlarda belgelenmiştir.^{[12], [13]}

Coelophysis

Coelophysis'in potansiyel yamyamlık davranışı, paleontologlar arasında uzun yıllar boyunca sıkça tartışılan bir konu olmuştur. Bu üç metre uzunluğunda, ortalama 15-20 kg kütleye sahip etçil dinozor, 205 milyon yıl önce Geç Triyas döneminde yaşamıştı.

1947 yılında Ghost Ranch'ta bulunan toplu ölüm alanı, paleontolog Edwin Colbert ve ekibinin araştırmalarını yönlendirmişti.^[14] Bu alanın kazıları, tam beş yıl süren titiz çalışmalar sonucunda, her biri dinozor iskeletleriyle dolu olan on üç büyük kaya bloğunun ortaya çıkarılmasına yol açtı. Bu fosillerin ilginç bir özelliği vardı; çoğunluğu aynı türe, yani Coelophysis'e aitti. Ancak bu kadar çok dinozorun neden burada toplu halde bulunduğu henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Ölümlerinden sonra bedenlerinin muhtemelen bir sel tarafından sürüklenip bir araya getirilmiş olabileceği düşünülmektedir.

Nitekim anlaşılamayan tek olgu fosillerin neden toplu halde bulunduğu değildi. İki yetişkin Coelophysis iskeleti incelendiğinde, iç organ boşluklarında beklenmedik şekilde kendilerine ait olmayan küçük kemik yığınlarına rastlandı. Paleontolog Edwin Colbert için, bu kemikler doğal dünyada oldukça yaygın olan ancak dinozorlar için daha önce belgelenmemiş bir olgunun, yani kanibalizmin işareti olabilirdi. Colbert, bu küçük kemiklerin aynı türe ait yavrulara ait olduğunu öne sürdü ve Coelophysis'in yamyam bir davranış sergileyebileceği fikrini ortaya attı. Hatta bu tahmin, dinozorun kendi yavrularını bile yediği şeklinde genişledi. Fakat daha sonraki yıllarda gerçekleştirilen daha detaylı araştırmalar, bu görüşün sorgulanmasına ve farklı perspektiflerin ele alınmasına yol açtı.

STORAGE ROOM No. 2

2002 yılında paleontolog Dr. Robert Gay, Coelophysis iskeletinin içindeki kemikleri daha detaylı incelediğinde, bu kemiklerin Coelophysis iskeletleriyle örtüşmediğini fark etti. Daha sonra, New Mexico Doğa Tarihi ve Bilim Müzesi ile çalışan başka bir grup paleontolog, Ghost Ranch'taki başka bir Coelophysis iskeleti bloğunu inceledi.^{[15], [16]} Bu iskeletlerden birinde, kalça kemiklerinin altında önceden sindirilmiş malzemelerin bulunduğu tespit edildi. Bu materyalin fosilleşmiş dışkı (kaprolit) olabileceği düşünüldü. Ayrıca, bir başka iskelette ise fosilleşmiş dinozor kusmuğu keşfedildi. Bu bulgular, Coelophysis'in yamyamlık davranışında bulunmuş olabileceğini gösteriyordu.

The New York Times

Araştırmalar ilerledikçe, Coelophysis'in yamyam olmadığına dair kanıtlar giderek daha güçlü hale geldi. Bu doğrultuda, özellikle kemiklerin mikroyapılarına yönelik incelemeler büyük önem taşıdı. Kemiklerin mikroyapısındaki detaylı özellikler, bu kemiklerin Coelophysis'e ait olmadığını ve farklı bir türe (muhtemelen Hesperosuchus'a)ait olduğunu destekledi. Bu önemli bulgu, önceki kanibalizm iddialarını büyük ölçüde çürüttü.

Buna ek olarak bazı örneklerde, yetişkin Coelophysis iskeletlerinin altında yavruların bulunduğu gözlendi. Ancak ilginç bir şekilde, bu yavruların kemiklerinde yamyamlığa işaret eden hiçbir iz bulunmadı. Yetişkinlerin altında bulunan yavruların kalıntıları üzerinde herhangi bir yamyamlık belirtisi bulunmaması, Coelophysis'in kanibal bir davranış sergilemediğini destekleyen önemli bir kanıttır. Tüm bu detaylı incelemeler ve analizler sonucunda, Coelophysis'in yamyam bir canlı olmadığına dair güçlü bir duruş sergilenmiştir ve şu anda kanibal bir dinozor olarak kabul edilmemektedir.^[17]

T. rex ve Kanibalizm

Tyrannosaurus rex, tarihteki en büyük karasal etoburlardan biridir, bu nedenle onun ekolojisi ve beslenme alışkanlıkları hakkında pek çok tartışma yapılmıştır ve yapılmaya da devam etmektedir. Bu tartışmalardan biri de kanibalizm üzerindedir. Ancak az önce de değindiğimiz üzere, bu türün beslenme alışkanlıklarını veya yeme davranışlarını doğrudan kanıtlayacak çok az bilgi bulunmaktadır.

PLOS One

Müze koleksiyonlarının detaylı bir şekilde incelenmesi sonucunda, Tyrannosaurus rex'e ait dört örnekte büyük etobur dinozorların diş izlerine rastlanmıştır. Geç Maastrihtiyen çağında Batı Kuzey Amerika'da Tyrannosaurus'un tek büyük etçil olduğunu göz önünde bulunduran 2010 tarihli bir araştırma, bu diş izlerinin Tyrannosaurus'a ait olduğunu ileri sürmüştür.^[18] Bu izler, beslenme izleri olarak yorumlanmakta ve bu fosiller, yamyamlık örneklerini belgelemektedir. Bu davranışın korunma potansiyelinin düşük olması nedeniyle, yamyamlığın Tyrannosaurus'ta şaşırtıcı derecede yaygın bir davranış olabileceği düşünülmekte ve bu davranışın etçil dinozorlarda genel olarak yaygın olabileceği öne sürülmektedir.

Science

Majungasaurus ve Kanibalizm

Abelisaurid teropod Majungasaurus crenatissimus, Geç Kretase döneminde Kuzeybatı Madagaskar'ın düzlüklerinde yaşayan bir dinozordur. Bu tür, Mahajanga Havzası'nın geniş taşkın düzlüklerinde yaşamasına rağmen aynı zamanda Madagaskar'ın merkezi yüksek platolarından gelen geniş ve kumlu nehir kanallarını sık sık ziyaret ediyordu. Bu sığ nehirler; balıklar, kurbağalar, kaplumbağalar ve büyük ve küçük timsah benzeri sucul ve yarı sucul hayvanlarla doluydu. Bu canlılar muhtemelen suyun mevsimsel dalgalanmalarına uyum sağlamışlardı.^[19]

Bu düşünceyi destekleyen sebep, fosil kalıntılarının gömülü olduğu sedimanlarının (akarsu sedimanları ile birleşmiş ince taneli döküntü akışı sedimanları) değişken bir akış rejimine işaret etmesidir. Ayrıca yapılan araştırmalar, çevresel iklimin yarı kurak olduğunu göstermektedir. Aynı sedimanlarda korunan birçok kemik yatağı, yerel ve tekrarlayan ölüm dalgalarının varlığına da işaret etmektedir.

Majungasaurus crenatissimus, bu kemik yataklarında korunan leşlerle besleniyordu ve aynı türden gelen iki bireyin kemiklerinde bulunan çok sayıda diş izi, modern omurgalı etçillerin tipik olarak yaptığı gibi iyi gelişmiş kaslı merkezi iskelete odaklandıklarını göstermektedir. Özellikle kafatası ve uzuv kemiklerinin parçalanmış halde bulunması, bu türün diğer bireyler tarafından tüketildiğine dair güçlü kanıtlar sunmaktadır. Bu tür içi beslenme kanıtlarından yola çıkılarak, M. crenatissimus da kanibalistik bir dinozor olarak kabul edilmektedir.^[20]

Allosaurus ve Kanibalizm

2020 yılında yayımlanan bir çalışma, teropod dinozorlarının kendi türleri de dahil olmak üzere diğer dinozorları nasıl yediklerini ve leş aradıklarını kanıtlarla açıklamaktadır.^[12] Utah-Colorado sınırına yakın bir kemik yatağı, 150 milyon yıl önce yaşamış hayvanların fosillerini içermektedir. Bu fosiller titizlikle beslenme davranışlarının kanıtları için incelenmiş ve bunların %29'unun ısırık izleri taşıdığı belirlenmiştir.^[21] Bu sayı, dinozor alanları için oldukça yüksek bir ısırık izi yüzdesidir ve bunun nedeni tam olarak açıklık kazanamamıştır.

Çukurun (kazının yapıldığı bölgenin) çevresinin ıslak ve kuru mevsimler arasında değişen bir ortam olabileceği hipotezi öne sürülmüştür. Bu hipoteze göre dinozor kemiklerinin bulunduğu bölge zaman zaman yağışlı ve nemli, zaman zaman ise kurak bir iklim yaşamış olabilir. Bu senaryo, büyük vücutlu sauropodların leşlerinin leşçiler tarafından kemirilmesi için yeterli zaman sağlamış olabilir. Yani, dönemsel olarak oluşan kuraklık ve su kıtlığı nedeniyle leşlerin çürümesi daha uzun sürecektir. Bu fikir vücudun özellikle etli olmayan bölgelerde, yani genellikle sona kalan parmak uçları gibi kemiklerde bulunan ısırık izlerinin yüksek sayısı ile desteklenmektedir.

Mark Witton

Kazının yapıldığı bölgede ayrıca kanibalizm izleri de tespit edilmiştir. Keskin diş izleri, bu bölgenin en yaygın teropodu olan Allosaurus'un bu izleri bıraktığını gösteriyor gibi görünmektedir. Ancak, üç boynuzlu etçil Ceratosaurus'un da bu izleri yapmış olabileceği düşünülebilir. Fakat Ceratosaurus'un bu bölgede nadir bulunan bir tür olması, bu düşünceyi desteklememektedir.

Diğer bir olasılık ise Allosaurus'un kendi türünden bazı bireyleri yemesidir, çünkü Allosaurus bu bölgede daha yaygın bir şekilde bulunmaktadır. İlginç bir şekilde, bulunan ısırık izlerinin çoğu da Allosaurus fosilleri üzerinde tespit edilmiştir. Bu da Allosaurus'larda kanibalizmin bu fosil kaydında ilk kez kanıtlandığının bir göstergesi niteliğindedir.

Agora Bilim Pazarı

Hamnet

2020 WOMEN’S PRIZE FOR FICTION ÖDÜLÜ

2020 AMERİKAN ULUSAL KİTAP ELEŞTİRMENLERİ BİRLİĞİ ÖDÜLÜ

YILIN EN İYİ KİTABI seçkilerinde:

NEW YORK TIMES • WATERSTONES • BILL GATES KİTAP KULÜBÜ

1500’lü yılların sonu… Londra’nın doğusundaki bir kasabada yaşayan Hamnet adında bir oğlan, telaşla merdivenden iniyor. Ateşler içinde yatan ikiz kardeşine yardım edecek birini bulması gerek.

Anne oradan iki kilometre uzakta, arı kovanlarının başında, bu bereketli canlıların neden huzursuzlandığını anlamaya çalışıyor. O an bilmese de ömrünün geri kalanı, asıl kendi içinde aniden oluşan huzursuzluğa kulak verip de eve gitseydi yaşananları değiştirip değiştiremeyeceğini merak ederek geçecek. Hamnet’ın duyulmayan haykırışı, annenin ömür boyu dönüp durduğu bir an olarak kalacak.

Baba günlerce, haftalarca, kilometrelerce uzak. Oğlu var gücüyle bağırsa bile duyamaz. Tiyatrosuyla şehir şehir gezip alkış tufanları yaratan oyunlarını sergiliyor. Yıllar sonra kalemini kendi acısından daldıracak mürekkebe. Ve yüzyıllar boyu dillerden düşmeyecek bir oyun yazacak: Hamlet.

Maggie O’Farrell, tarihsel gerçeklerden beslenerek yazdığı bu olağanüstü romanda bir anne babanın en büyük korkusunu odağına alıyor. Yıllardır nasıl biri olduğunu anlamak için kelimeleri tek tek incelenen Shakespeare’in en büyük acısına bambaşka bir gözle, biyografilerde sadece bir isimden ibaret olan annenin pişmanlıklarıyla, acılarıyla, korkularıyla yaklaşıyor ve dört yüz yıldan eski bir hikâyeyi okurun yüreğine modern bir klasik olarak hediye ediyor.

Devamını Göster

₺260.00

Satın Al Tüm Ürünler

Ancak Allosaurus neden başka bir Allosaurus'u yemeyi tercih etsin ki? Bu sorunun muhtemel bir cevabı, özellikle o dönemdeki büyük avcılar düşünüldüğünde neredeyse hiçbir avcının ücretsiz bir yemeği reddetmeyeceği gerçeğidir. Zaten bu nedenle de avcılar ile leşçiler arasındaki sınırlar oldukça belirsiz hale gelir. Esasen Allosaurus türleri özelinde, bu dinozorların daha çok ekolojik leşçiller olduğu düşünülmektedir.^[20] Öte yandan, bulunan ısırık izlerinin olağandışı derecede sık olması, etçil dinozorların zor dönemleri atlatmak için her türlü kaynağı kullanma çabasında olduğunu da anlatıyor olabilir.

PLOS One

Sonuç

Dinozorlar dünya tarihinde çeşitli zaman dilimlerinde farklı yaşam tarzları ve beslenme alışkanlıkları geliştirmiş canlılardır. Bazı fosil kanıtları, belirli dinozor türlerinin kanibalizm davranışlarını sergilediğini göstermektedir. Ancak ne yazık ki, fosillerden elde ettiğimiz ve edebileceğimiz bilgiler sınırlıdır. Yine de dinozorların da günümüzdeki hayvanlar gibi çeşitli beslenme ve davranış alışkanlıklarına sahip olduğunu söyleyebiliriz.

Kanibalizm gibi davranışlar, dinozorların yaşadığı çevresel koşullar, rekabet ve kaynakların kısıtlılığı gibi faktörlerden etkilenebilir. Ancak her halükârda bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Fakat hiç şüphesiz, gün geçtikçe yapılacak keşifler bizlerin dinozorlar hakkındaki bilgilerini çok daha derinleştirecek ve hayranlığımızı artıracaktır.