Bu haber 2 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.
145 milyon yıl önce bir sauropod, muhtemelen epey sefil bir durumdaydı: Burnundan bol miktarda mukus salgısı akıyordu. Bu Jura devinin vücut sıcaklığı artmıştı; yani ateşi çıkmıştı! Büyük ihtimalle de uzun ve kaslı boynunu titreten öksürükler ile boğuşuyordu. Hastalığı o kadar ilerledi ki ölümüne bile neden olmuş olabilir! Öyle ki milyonlarca yıl sonra keşfedilen fosillerinde bile hastalığının izlerine rastlamak mümkündü!
Söz konusu sauropodun lakabı Dolly olarak kayıtlara geçti. Cary Woodruff, 2018 yılında Montana'daki Doğa Tarihi Müzesi’nde bu Diplodocus-benzeri otçulu incelerken boyun omurlarında bir tuhaflık sezdi! Omurları adeta bir brokoli gibi "şişmiş" pürüzlere sahipti. Yani hücrelerin çoğalması ve farklılaşması (proliferasyon) mevcuttu. Woodruff, şöyle diyor:
Birçok sauropod omuru (vertebra) inceledim, ancak hiç böyle bir şey ile karşılaşmamıştım.
Daha sonra çektiği fotoğrafları sosyal medyada paylaşan Woodruff'a çeşitli uzmanlardan yanıt geldi. Örnekleri, günümüzdeki kuş ve sürüngenlerdeki akciğer hastalığına benzeten uzmanlar oldu. Ardından Woodruff ile birlikte fosilleri çalışmak için bir grup oluşturdular ve çalışmalarını Nature’da yayımladılar.[1]
Montana’da çalışan paleopatolog Ewan Wolff‘a göre “Her türlü hastalık, evrimsel tarihin başlangıcından beri hayvanlar ile birlikte." Örneğin daha önceden, 120 milyon yıllık bir avian dinozor örneğinde fosilleşmiş akciğer yapısı tespit edilmişti.
Hastalığın Tanısı
Dinozordaki bir hastalığın tanısını koymak kolay değildir; hele ki hastanız 150 milyon yıl önce öldüyse… Çünkü akciğer hastalığına neden olabilecek etkenlerin sayısı çoktur: virüs, parazit, mantar, bakteri ve hatta kanser... Fakat araştırmacılar, olasılıkları azaltmak için fosilleri birtakım testlere tabi tuttular.
Direkt grafi, bilgisayarlı tomografi ve ince kesitli patolojik taramalar ile, öncelikle fosilin mikroyapılarına ışık tutuldu. Fakat akciğer hastalığını destekleyici en önemli ipucunu, bireyin kemiklerindeki değişiklikleri diğer hayvanlar ile karşılaştırmak verdi!
Kuşlar, yaşayan dinozorlardır ve "avian dinozorlar" olarak bilinirler. Timsahlar ise, dinozorların kuşlardan sonraki en yakın akrabalarıdır: Dinozorların torunu olan kuşlar bir kenara bırakılırsa ve sadece kuzenlere odaklanılırsa, günümüzde hâlen yaşayan türler arasında timsahlar, dinozorların en yakın kuzenleridir. Dolayısıyla kuşlar ve timsahlarda sık görülen hastalıkların benzerleri, non-avian dinozorlarla da ilişkili olduğunu varsaymak makul olacaktır. Ayrıca Dolly gibi sauropod türlerinde de günümüz kuşlar gibi kompleks hava keseleri barındıran sistemler evrimleşmiştir.
İncelemelerin sonunda Woodruff, Wolff ve ekibi, Dolly'nin bir çeşit pnömoni benzeri hastalık olan "hava kesesi inflamasyonu" (Lat: "airsacculitis") olduğu kanısına vardı! Yani spesifik bir etkenden ziyade, hava keselerinin biyotik (bakteriyel, fungal, viral) veya abiyotik (immünolojik) nedenlerden inflamasyona maruz kaldığı anlaşıldı. Örneğin günümüzde tavuklar, sağlıksız koşullarda yaşadıklarında E. coli bakterisi nedeniyle hava keseleri enfekte olabilmektedir.
Airsacculit kökenli osteomyelitin kaynağını ararken araştırmacılar, birtakım etkenleri gözden geçirmek zorundaydı. Akıllarında tüberküloz (Mycobacterium tuberculosis) benzeri bir etken vardı. Zira insanlarda Pott hastalığı olarak bilinen bir hastalık, omurganın tüberküloz osteomyeliti benzeri bir patolojiye neden olabilmektedir. Ayrıca insanlarda Brucella türleri, osteomyelit veya spondilit etkeni olabilmektedir.
Araştırmacılar kesin olarak etkeni belirleyemeseler de eledikleri nedenlerden bazıları şunlardı:
- Klamidyoz ve Aspergilloz (Kemikte proliferatif etki yapmaz).[1]
- Hava kesesi karsinomu ve pulmoner neoplazi (Çoğu litik, proliferatif değil).[1]
Zor Bir Hastalık
Günümüz kuşlarındaki gözlemlere dayanarak araştırmacılar, Dolly’nin öksürük, solunum sıkıntısı, letarji (halsizlik), ateş ve diyare (ishal) semptomlarından yakınıyor olabileceğini düşünüyor. Zira bu hastalığa yakalanan kuşlarda, günümüzde bu tür semptomlar görülüyor.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Ve ne yazık ki Dolly’nin sonunu getiren de hastalığı olabilir… Çünkü diplodocidler, sürüler halinde yaşayan sosyal dinozorlardır. Aralarından biri hasta olursa halsiz düşebilirler ve büyük cüsseleri nedeniyle geride kalarak sürüden ayrılmak zorunda kalabilirler. Böylece yırtıcılara kolaylıkla yem olabilirler. Woodruff, sözlerini şöyle bitiriyor:
Daha önce hiçbir fosil ile bu kadar empati kurmamıştım.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
18
-
14
-
10
-
6
-
3
-
3
-
1
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
- Türev İçerik Kaynağı: National Geographic | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b c D. C. Woodruff. (2022). The First Occurrence Of An Avian-Style Respiratory Infection In A Non-Avian Dinosaur. Scientific Reports, sf: 1-12. doi: 10.1038/s41598-022-05761-3. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 17/11/2024 17:48:58 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11475
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
