Beynimiz düşündüğümüz kadar basit çalışmıyor. Geçtiğimiz birkaç yıl, tuhaf şeylere inanmanın oldukça yaygın olduğunu henüz fark etmeyen insanlar için bir uyandırma çağrısı görevi gördü. Donald Trump'ın başkanlığı sırasında ortaya çıkan aşırı sağ bir komplo teorisi olan QAnon'un yükselişinden, maske takma ve COVID-19 aşılarının güvenliği üzerine politikleşen tartışmalara kadar, düşüncelerimizin önyargılarımıza göre kolayca zikzak çizdiği çok açık bir hale geldi. Peki ya matematik için de aynı durum söz konusu olabilir mi?

Dan Kahan ve meslektaşları, çalışmalarında sıklıkla inançlar ve belli bir gruba üye olma arasındaki etkileşimleri inceliyorlar. Biz insanlar, doğamız gereği kuvvetli bir kabile bilincine sahibiz; dolayısıyla eğer kabilemiz bize en son gerçekleşen seçimlerde diğer kabile tarafından seçim sonuçlarına hile karıştırıldığına inanmamızı söylerse, kanıtlara bile bakmadan bu düşünceyi benimseyebiliriz. Peki, asıl soru şu: Gerçek olmayan bir inanca kapılmak mı daha vahimdir, yoksa kendi topluluğunuzun değer yargılarına ters düşerek dışlanmayı göze almak mı?

Eğer iki bireyin beyinlerini birbirine bağlayacak olsaydık, bu durum, bireylerin bilinçli deneyimlerini nasıl etkilerdi? Daha spesifik olaraksa, iki kişinin insanın bilinçli deneyimlerinden herhangi birini paylaşması mümkün mü? Peki ya iki insanın farklı özneler olarak kalırken, aynı anda bazı deneyimlerden ortak olarak yararlanmaları mümkün mü? Beyinleri talamustan bağlı olan Hogan ikizleri vakası (kraniyopagus yapışık ikizler), tüm bunların olabileceğini gösteriyor gibi görünüyor. Pratik ampirik yöntemler bize, ikizlerin bilinçli deneyimleri paylaşıp paylaşmadıklarını doğrudan söyleyemese de, beyinde içerik işlemenin yerelliği hakkındaki düşünceleri gözeterek, büyük olasılıkla bunun olması gerektiğini savunuyorum.

Kimi zaman iki beyni birbirine bağladığımızda, bu beyinlerle ilişkili bireysel zihinleri de birleştirebileceğimiz varsayılır. Derek Parfit, felsefe camiasında ünlü olan bir şekilde, iki bireyin bedenlerinden beyin yarılarının çıkarıldığı ve daha sonra yeni bir bedende birleştirildiği bir düşünce deneyini anlatır:^[1] Parfit, iki beyin yarısı arasında bir rekabet olup olmayacağını, örneğin birleşme öncesi bireyin fikirlerinin diğerine baskın gelip gelmeyeceğini ya da bir tür uzlaşmaya varıp varmayacaklarını merak eder. Yine de Parfit'in düşünce deneyinde, tekil bir zihnin ortaya çıkacağı temel fikri varsayılmaktadır. Benzer varsayımlar, kişisel kimlik literatüründe de bolca bulunmaktadır.^{[2][3][4][5][6][7]}

Görelilik! Bulunduğumuz çağı bundan daha iyi simgeleyen başka bir sözcük var mı? Artık hiçbir şeyin kesinliğinden emin olamıyoruz. Her şeye göreliliğin ışığında bakıyoruz. Görelilik, günden güne ucuz filozofların elinde oyuncak haline geliyor.

Savaş sonrası dünyamızda, meydan okunmamış herhangi bir standart kaldı mı? Değişmezliği veya kalıcılığı bir yerlerde sorgulanmamış; etiğin, ekonominin yahut hukukun mutlak olduğu bir sistem kaldı mı? Artık üçgenin iç açılarının toplamının 180 derece sayılmadığı, zaman kavramının anlamını yitirdiği, sonsuzun sonu olduğu ve sonlunun sonsuzlukta kaybolduğu bir dünyada, kalıcı değer, yahut tartışmasız doğru diye bir şey olabilir mi?

Konumuz dişilerde görülen adet ve bu dönemde daha fazla görülen, bilimsel adıyla dışkılama, nazik adıyla "kaka yapma" olgusu. Bunu herkes deneyimlemeyebilir; ancak ortalamaya vurduğumuzda, adet dönemindeki dişilerin daha fazla dışkılama ihtiyacı duydukları tespit edilmiştir. Bunun sebebi ise prostaglandin isimli yağ (lipit) yapılı kimyasallardır.

Prostaglandinler, dişilerin vücudunda salgılanan ve rahmin kasılmasını sağlayan kimyasallardır. Bu kasılma sebebiyle, adet döngüsünün sonlarına doğru, döl yatağı hattı üzerinde baskı oluşur. Ancak bu kimyasallar, vücudun hangi kısmına etki ettikleri konusunda pek de seçici ve becerikli değildirler. Eğer vücut rahme bu kimyasallardan yeterince gönderirse, bazıları süzülerek süreç içerisinde bağırsaklara kadar ulaşabilmektedir. Buradaki dokuya etki ettiklerinde, bağırsakların da kasılmasına neden olurlar ve sonuç... Eh, bilirsiniz işte...

Cinsiyetçilik yapıyor gibi olmayalım, ama bu seferki yazımız çoğunlukla erkekleri ilgilendiriyor. Okulda veya işte can sıkıcı birtakım olaylar yaşadığınız yorucu bir günün sonunda iki maç PES atmak, belki birkaç el Batak veya Okey oynamak, ortak ilgi alanlarınız konusunda tartışmak ya da yalnızca bir şeyler içip sohbet etmek için en yakın arkadaşlarınızla bir araya geldiğinizi hayal edin. Düşüncesi bile ne kadar rahatlatıcı, değil mi?

İngilizce argo bir terim olan “bromance” erkekler arasındaki bu tür yakın dostluk ilişkilerini tanımlamak için kullanılıyor (Türkçede “kanka” sözcüğüne karşılık gelebilir, ancak İngilizce terim yalnızca erkekler için kullanılıyor: bro[ther] + romance = bromance). Nature Neuropsychopharmacology dergisinde yayımlanan bir araştırma, bu “kankalık” durumunun sağlığa olumlu etkilerinin olduğunu duyuruyor.