Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Sayısal Okuryazarlık: Politik Yanlılığımız Hesaplama Yeteneğimizi Etkiler mi?

6 dakika
141
Sayısal Okuryazarlık: Politik Yanlılığımız Hesaplama Yeteneğimizi Etkiler mi? Pexels
Podcast
10:01
Leyla Nil Geçkin
Seslendiren 29 Nisan
31
  • İndir
  • Dış Sitelerde Paylaş
Tüm Reklamları Kapat

Beynimiz düşündüğümüz kadar basit çalışmıyor. Geçtiğimiz birkaç yıl, tuhaf şeylere inanmanın oldukça yaygın olduğunu henüz fark etmeyen insanlar için bir uyandırma çağrısı görevi gördü. Donald Trump'ın başkanlığı sırasında ortaya çıkan aşırı sağ bir komplo teorisi olan QAnon'un yükselişinden, maske takma ve COVID-19 aşılarının güvenliği üzerine politikleşen tartışmalara kadar, düşüncelerimizin önyargılarımıza göre kolayca zikzak çizdiği çok açık bir hale geldi. Peki ya matematik için de aynı durum söz konusu olabilir mi?

Dan Kahan ve meslektaşları, çalışmalarında sıklıkla inançlar ve belli bir gruba üye olma arasındaki etkileşimleri inceliyorlar. Biz insanlar, doğamız gereği kuvvetli bir kabile bilincine sahibiz; dolayısıyla eğer kabilemiz bize en son gerçekleşen seçimlerde diğer kabile tarafından seçim sonuçlarına hile karıştırıldığına inanmamızı söylerse, kanıtlara bile bakmadan bu düşünceyi benimseyebiliriz. Peki, asıl soru şu: Gerçek olmayan bir inanca kapılmak mı daha vahimdir, yoksa kendi topluluğunuzun değer yargılarına ters düşerek dışlanmayı göze almak mı?

2013 yılında Kahan ve meslektaşları ilginç bir çalışma ortaya koydu.[1] Bu çalışma Amerikalıların siyasi bakış açısının sayıların anlamlarını okumadaki etkisini tespit etmek içindi ve yeni bir cilt kremi üstüneydi. Katılımcılara bu yeni kremin ciltte yaşanan döküntüleri tedavi etmek için olduğu anlatıldı. Ve tabii ki de ortada bir soru işareti vardı: Krem işe yarıyor muydu? Katılımcıların okuması gereken metinde kremin bir denemede test edildiği yazıyordu. Bazı insanlar kremi iki hafta boyunca kullanmış, bazıları ise kullanmamıştı. Bazılarının cildindeki döküntüler iyileşmişti, bazılarınınki ise iyileşmemişti.

Tüm Reklamları Kapat

Katılımcılara, aşağıda gösterilen, kremi kullanan ve kullanmayanlar arasında kaç kişinin kızarıklıklarının iyileştiğini ve iyileşmediğini gösteren basit bir tablo sunuldu.

McGill

O halde size soralım: Bu sayılara bakarak kremin işe yarayıp yaramadığına dair bir sonuca varabiliyor musunuz? Bu küçük alıştırmanın sanıldığı kadar kolay olmadığı ortaya çıktı. Çoğu insan bu sayıları yorumlarken hata yapıyor, tıpkı deneyin kendisinde de olduğu gibi. Sadece en üst satıra bakarsanız, krem kullanıldığında iyileşenlerin sayısının kötüleşenlerden daha fazla olduğunu görürsünüz ve kremin işe yaradığı sonucuna varırsınız. Ancak kremi kullanmayan kontrol grubunu hesaba katmıyorsunuzdur.

Eğer sadece kremle iyileşen 223 kişiyi kremsiz iyileşen 107 kişiyle karşılaştırırsanız, yine kremin işe yaradığı sonucuna varırsınız. Ancak her iki gruptaki toplam kişi sayısını dikkate almazsınız: Kremi 298 kişi denemiş, sadece 128 kişi denememiştir.

Tabloyu yorumlamanın doğru yolu, her iki grupta da iyileşen kişilerin yüzdesini hesaplamak ve bu yüzdeleri karşılaştırmaktır. Krem kullananlar arasından 223 bölü 298 (%75) kişi iyileşmiştir. Kremi kullanmayanlar arasından 107 bölü 128 ( %84) kişi iyileşmiştir. Birçok istatistiksel nüanstan arındırılmış bu basit örnekte, krem açıkça işe yaramamıştır.

Tüm Reklamları Kapat

Doğru cevaba ulaşmak için bu tabloyu kullanma becerisi, sayısal okuryazarlık (İng: "numeracy") olarak adlandırılan bir dizi becerinin bir parçasıdır. Okuryazarlık nasıl alfabeyi anlayarak okuma ve yazma becerisi anlamına geliyorsa, sayısal okuryazarlık da sayıları yorumlama ve sayılarla çalışma becerimizdir ve sayısal okuryazarlık ile ilgili rakamlar hiç de iç açıcı değildir.

Statistics Canada tarafından Kanada genelinde yapılan ve 2013 yılında yayımlanan bir değerlendirmeye göre, Kanada sayısal okuryazarlık becerileri açısından Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık ile benzer sıralarda yer almaktadır.[2] Kanadalıların sadece %13'ü (ya da yaklaşık sekizde biri) karmaşık matematiksel bilgileri anlayabilmekte ve matematiksel argümanlarla çalışabilmektedir. Yaklaşık her dört Kanadalıdan biri sayma veya sıralama gibi basit tek adımlı matematiksel işlemleri yapabilmektedir. Sosyal medyada ahkam kesen uzmanlar COVID-19 sayıları hakkında "kendi araştırmalarını yaptıklarında" ve fikir birliğine aykırı endişe verici bir sonuca vardıklarında Kanada'da yapılan bu çalışma akılda tutulması gereken bir gerçeği vurgulamaktadır.

Ancak cilt kremi deneyi, sayısal okuryazarlık konusundaki zorluklarımızın bir başka iç karartıcı örneği olmaktan çok daha fazlasıdır. Çalışmada bazı katılımcılara cilt kremi hikayesi verildi, diğerlerine ise farklı bir hikâye sunuldu. Konu, özel vatandaşların kamusal alanda gizli tabanca taşımasını yasaklayan bir kanunla ilgiliydi. Bazı şehirlerde bu yasak uygulanırken bazılarında uygulanmıyordu. Bazı şehirlerde suç oranı azalırken bazılarında azalmadı. Bunun nereye varacağını muhtemelen biliyorsunuzdur.

Yukarıdaki tablonun aynısı onlara sunuldu. Rakamlar aynıydı ancak etiketler değişmişti. Yasağın uygulandığı bazı şehirlerde suç oranı artarken bazılarında azalmış, yasağın uygulanmadığı bazı şehirlerde de aynı şekilde suç oranında artış ya da azalma görülmüştü. Yasak işe yaramış mıydı?

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Rakamlara göre yasak işe yaramadı. Tabanca yasağının uygulandığı şehirlerde suç oranı artmıştı. Ancak siyasi eğilimler araştırmaya katılanlara bir oyun oynadı. Kurgusal senaryo kendilerine sunulmadan önce, katılımcılardan siyasi eğilimlerini ve sayısal okuryazarlık skorlarını belirlemek için standart anketleri doldurmaları istendi. Muhafazakâr Cumhuriyetçi katılımcıların, sayısal okuryazarlık puanları ne kadar yüksekse (yani genel olarak sayıları anlama ve sayılarla oynama konusunda ne kadar iyilerse) yasağın gerçekten de işe yaramadığını bildirme olasılıkları o kadar yüksekti. Aralarında sayısal bilgisi en yüksek olanlar sayıları doğru şekilde hesaplıyor, yüzdeleri hesaplıyor ve gerçek cevabı görüyorlardı.

Peki ya Liberal Demokrat katılımcılar? Sayısal okuryazarlık skorları onlara yardımcı olmadı. Sayılarla aralarının iyi olup olmamasının vardıkları sonuç üzerinde çok az etkisi oldu. Bu tabloya baktılar ve yarısından azı yasağın işe yaramadığını bildirdi.

Muhafazakâr okuyucular bunu bir üstünlük kanıtı olarak kullanmadan önce, araştırmacılar elbette senaryoyu tersine çevirdi. Araştırmaya katılanlardan bazılarına aynı rakamlar verildi, ancak yasağın suçu azaltmada işe yaramasını sağlayacak şekilde etiketlendi. Sonuçlar da tersine döndü. Demokratlar matematikte iyiyseler bu verileri anlamada daha iyiydiler, ancak matematik becerileri Cumhuriyetçilere pek yardımcı olmadı. Tabanca yasağı yerine cilt kremi ile ilgili veriler gösterildiğinde, Demokratlar ve Cumhuriyetçiler arasında pek bir fark yoktu. Her iki grup da matematik becerileri yüksekse konu politik olmayan yeni bir merhem olduğu sürece gerçek cevabı bulmada daha iyiydi.

Bu çalışma bize kimliğimizi bir kenarda tutmanın ne kadar önemli olduğunu gösteren fazladan bir kanıt daha sunmaktadır. Eğer tabancaların yasaklanmasının yanlış olduğuna ve suçu azaltmayacağına inanan önemli bir gruba mensupsanız ve aksi yönü işaret eden verilerle karşı karşıya kalırsanız, veriler hakkında çok fazla düşünmeme eğiliminde olabilirsiniz.

Daha önce cilt kremi örneğinde gördüğümüz gibi, rakamlara bakıp hızlı (ama yanlış) bir sonuç çıkarmak çok caziptir. Doğru sonuca ulaşmak için rakamlarla ne yapacağımızı tam olarak düşünmek üzere, beynimizde daha analitik bir vitese geçmemiz gerekir.

Kabile aidiyetimiz bizim için gerçeğe ulaşmaktan daha önemliyse, kestirmeden gidebilir ve verilerin bizimle aynı fikirde olduğunu bildirebiliriz. Ancak kestirme yol, grubumuzun inançlarını tehdit ediyorsa ve matematikte yeterince iyiysek, durabilir, sorunu yeniden düşünebilir ve hem doğru hem de "kabilemiz" için kabul edilebilir bir cevaba ulaşmak için yüzdeleri hesaplayabiliriz. Hepimizin bu "motive edilmiş sayısal okuryazarlık" olarak adlandırılan duruma karşı yatkınlığı mevcut. Beynimizin sayısal verileri ele alırken kolayca bizi rahatlatacak yolu seçtiğini fark etmek hem ayıltıcı hem de sinir bozucu.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
20
1
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 5
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Bilim Budur! 1
  • İnanılmaz 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Muhteşem! 0
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: McGill | Arşiv Bağlantısı
  • ^ D. M. Kahan, et al. (2013). Motivated Numeracy And Enlightened Self-Government. Elsevier BV. doi: 10.2139/ssrn.2319992. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ Statistics Canada. (2013). Skills In Canada: First Results From The Programme For The International Assessment Of Adult Competencies (Piaac). ISBN: 978-1-100-22678-1. Yayınevi: Statistics Canada. sf: 102.
Sıkça Sorulan Sorular

Sayısal okuryazarlık, günlük yaşamdaki çeşitli durumlarda sayılarla ve sayı içeren bilgilerle etkileşim kurma becerisidir.

Motive edilmiş sayısal okuryazarlık, beynin hoşuna giden bir sonuçla başlaması ve sayıları bu sonuca uyacak şekilde ele almasıdır.

Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 20/12/2024 01:59:14 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/17311

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Mitler
Haber
Matematik
Epistemik
Lipit
Aşılar
Terapi
Safsata
Eşey
Akademik
Ornitoloji
Mikrobiyoloji
Foton
Karanlık Enerji
Freud
Makina Mühendisliği
Elektron
Göğüs
Hamilelik
Doğum
Kimyasal Evrim
Astrofotoğrafçılık
Jinekoloji
Önyargı
İlişki
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Sürükle bırak veya seç
Pexels'te Ara
Panodan Yapıştır
URL'den Yükle
0 /5000
0 /5000
0 /5000
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Sayısal Okuryazarlık: Politik Yanlılığımız Hesaplama Yeteneğimizi Etkiler mi?
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
Kaynaklar ve İleri Okuma
Kategoriler ve Etiketler
Sıkça Sorulan Sorular
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
J. Jarry, et al. Sayısal Okuryazarlık: Politik Yanlılığımız Hesaplama Yeteneğimizi Etkiler mi?. (24 Nisan 2024). Alındığı Tarih: 20 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/17311
Jarry, J., Atıcı, M., Alparslan, E. (2024, April 24). Sayısal Okuryazarlık: Politik Yanlılığımız Hesaplama Yeteneğimizi Etkiler mi?. Evrim Ağacı. Retrieved December 20, 2024. from https://evrimagaci.org/s/17311
J. Jarry, et al. “Sayısal Okuryazarlık: Politik Yanlılığımız Hesaplama Yeteneğimizi Etkiler mi?.” Edited by Eda Alparslan. Translated by Melisa Atıcı, Evrim Ağacı, 24 Apr. 2024, https://evrimagaci.org/s/17311.
Jarry, Jonathan. Atıcı, Melisa. Alparslan, Eda. “Sayısal Okuryazarlık: Politik Yanlılığımız Hesaplama Yeteneğimizi Etkiler mi?.” Edited by Eda Alparslan. Translated by Melisa Atıcı. Evrim Ağacı, April 24, 2024. https://evrimagaci.org/s/17311.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close