Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Təkamül (Qanunu), Təkamül Nəzəriyyəsi və Təkamül Biologiyası Arasındakı Fərqlər Nələrdir?

Təkamül (Qanunu), Təkamül Nəzəriyyəsi və Təkamül Biologiyası Arasındakı Fərqlər Nələrdir?
4 dakika
79
Blog Yazısı
Tüm Reklamları Kapat

Təkamül nədir?

Təkamül təbiətin qanunudur. Onu anlamağımızdan asılı olmayaraq mövcuddur, işləyir və canlıları dəyişdirir. Bizim onu tədqiq edib-etməyimizdən asılı olmayaraq təkamül mövcud olacaq. Beləliklə, bu "təkamül qanunu", "təkamül qaydası", "təkamül prinsipi" və ya "təkamül fenomeni" adlandırıla bilər. Ancaq bu cür terminlərlə işləməmək üçün qısaca "təkamül" deyilir. Təkamül bir vəziyyətin bildirilməsi, ifadəsidir: Canlı populyasiyaların gen və xüsusiyyət bölgüsü nəsillər boyu dəyişməlidir. Buna təkamül deyilir. Ancaq göründüyü kimi, təkamül qanunu özlüyündə "niyə" və ya "necə" baş verdiyini anlamadığımız bir anlayışdır. Təkamül bizə yalnız nəyin baş verdiyini söyləyir.

Təkamül nəzəriyyəsi nədir?

Təkamül nəzəriyyəsi, təbiətdəki təkamül qanununu anlamaq üçün səylərimizlə yaratdığımız metodlar, məlumatlar və təhlillər toplusudur. Təkamül nəzəriyyəsi təkamülün "niyə" və "necə" olduğunu araşdırır.

Tüm Reklamları Kapat

Canlıların necə təkamül keçirdyini, bu təkamülə səbəb olan digər qüvvələrin necə işlədiyini, gen paylanmasına təsir edən xüsusiyyətlərin nələr olduğunu araşdırır, onların içərisində əlaqə qurur və əlimizdəki detallı izahları inkişafetdirir. Təkamül nəzəriyyəsi ümumiyyətlə "üst termin" dir və bir çox digər nəzəriyyələri də öz içində ehtiva edir. Məsələn, mutasiyaların nuklidlər üzərində paylanmasının dəyişməsini araşdıran nəzəriyyələrdən biri də Neytral Təkamül nəzəriyyəsidir. Təkamül və ekologiya arasındakı əlaqəni araşdıran nəzəriyyələrdən biri r / K seleksiya nəzəriyyəsidir. Hansı canlıların sonrakı nəsilləri meydana gətirəcəyini araşdıran nəzəriyyələr arasında təbii seçmə nəzəriyyəsi, cinsi seleksiya nəzəriyyəsi və s. tapılır. Hətta cinsi seleksiya nəzəriyyəsi altında bir çox alt nəzəriyyələr mövcuddur: Qırmızı Kraliça nəzəriyyəsi, qrup seleksiyası nəzəriyyəsi kimi...

Bu nəzəriyyələrin hər biri fərqli təbiət qanunlarını (məsələn, təbii seçmə qanunu və ya cinsi seleksiya qanununu) araşdırır və digər qanunlarla birləşdirən izahatlar verir. Məsələn, təbii seçmə və cinsi seleksiyanın ümumiyyətlə bir-birini tarazlaşdırıcı qüvvə kimi işlədiyini bu şəkildə bilirik və izah edirik. Bütün bu nəzəriyyələr fərziyyələrdən istifadə edərək özlərini inkişaf etdirmək, gücləndirmək, digər alternativləri öyrənmək və zərurət olduqda təkzib etmək üçün hipotezlərdən istifadə edirlər. Fərziyyələr sınaqdan keçirilir, təsdiqlənir və ya təkzib edilir. Ynlışolduğu müəyyən edilərsə, qəbul edilmir, fərqli sınaqlar nəticəsində təkzib edilməyib davamlı tutarlı nəticələr verirsə, dəqiqlik dəyəri güclənir və teoriyanın vacib bir hissəsinə çevrilir. Onu gücləndirir, detallaşdırır, sağlamlaşdırır. Uzun sözün qısası, nəzəriyyələri qanunları izah edir.

Tüm Reklamları Kapat

Təkamül Biologiyası nədir?

Təkamül Biologiyası bu sahədəki bütün tədqiqatçıları, tədqiqatları və məqalələri özündə ehtiva edən elm sahəsinin adıdır.

Bəs Digər Elmlərdə də Bu Tərz Ayrımlar Varmı?

Bəli!

Bütün bunları fizika ilə bir analogiya qurulmaqla daha asan başa düşülə bilər: Cazibə qüvvəsi (cisimlərin bir-birinə tərəf meyl etməsi) eynilə təkamül kimi bir təbiət qanundur. Bunu öyrənsək də, öyrənməsək də, anlasaq da, anlamasaq da, o vardır və daim hərəkət halındadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Nyutonun cazibə nəzəriyyəsi, Eynşteynin Nisbiilik nəzəriyyəsi, Kvant cazibə nəzəriyyəsi bu təbiət qanununu araşdıran, niyə və necə bu şəkildə olduğunu işləyən nəzəriyyələrdir. Bu nəzəriyyələr olmadan cazibə qüvvəsinin necə işlədiyini anlamağımız mümkün deyildir. Necə ki təkamül nəzəriyyəsi olmadan təkamül qanununun necə işlədiyini anlaya bilməyəcəyimiz kimi ... Bu nəzəriyyələr bir-birini əhatə edə, inkar edə, gücləndirə və zəiflədə bilər.

Beləliklə, bütün bu nəzəriyyələri, Bütün bu nəzəriyyələri, bu nəzəriyyələr üzərində işləyən, sübut axtaran, təcrübələr aparan insanları özündə cəmləşdirən elm sahəsinə Fizika (bəzən daha dəqiq desək "Cazibə Fizikası") deyilir.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
6
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

Bu blog yazısıyla ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 1
  • Tebrikler! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • F. J. Ayala. (2008). Science, Evolution, And Creationism. PNAS, sf: 3-41. | Arşiv Bağlantısı
  • D. F. Futuyma. (Bilimsel Rapor, 1998). Evolution, Science, And Society: Evolutionary Biology And The National Research Agenda.
  • S. F. Mason. (1962). A History Of The Sciences. ISBN: 0020934009. Yayınevi: Macmillan General Reference.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 10/06/2023 07:00:50 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8893

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Farmakoloji
Saldırı
Komplo Teorisi
Balık
Yapay
Kuantum Fiziği
Kalori
Hastalık Yayılımı
Samanyolu Galaksisi
Makina
Klinik Mikrobiyoloji
Kalp
Kuş
Mucize
Obstetrik
Mers
Bitkiler
Önyargı
Sinirbilim
Öğrenme Teorileri
Algı
Köpekbalığı
Elektron
Kurt
Meteor
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Özgür İrade: Aldığımız Kararlarda *Gerçekten* Özgür müyüz?
Özgür İrade: Aldığımız Kararlarda *Gerçekten* Özgür müyüz?
Araba Tekerleği Yuvarlak Olmak Zorunda mı? Üçgen Tekerlek Mümkün mü?
Araba Tekerleği Yuvarlak Olmak Zorunda mı? Üçgen Tekerlek Mümkün mü?
Büyük Patlama Neden Evrenin Başlangıcı Olamaz?
Büyük Patlama Neden Evrenin Başlangıcı Olamaz?
Detoks Saçmalığı: Vücudunuzu Toksinlerden Nasıl Arındırırsınız?
Detoks Saçmalığı: Vücudunuzu Toksinlerden Nasıl Arındırırsınız?
Evrene Dair 7 Sorunuza 7 Cevap! | Sorun Var #5
Evrene Dair 7 Sorunuza 7 Cevap! | Sorun Var #5
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
L. Habib. Təkamül (Qanunu), Təkamül Nəzəriyyəsi və Təkamül Biologiyası Arasındakı Fərqlər Nələrdir?. (27 Mart 2022). Alındığı Tarih: 10 Haziran 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/8893
Habib, L. (2022, March 27). Təkamül (Qanunu), Təkamül Nəzəriyyəsi və Təkamül Biologiyası Arasındakı Fərqlər Nələrdir?. Evrim Ağacı. Retrieved June 10, 2023. from https://evrimagaci.org/s/8893
L. Habib. “Təkamül (Qanunu), Təkamül Nəzəriyyəsi və Təkamül Biologiyası Arasındakı Fərqlər Nələrdir?.” Edited by . Evrim Ağacı, 27 Mar. 2022, https://evrimagaci.org/s/8893.
Habib, Lamiya. “Təkamül (Qanunu), Təkamül Nəzəriyyəsi və Təkamül Biologiyası Arasındakı Fərqlər Nələrdir?.” Edited by . Evrim Ağacı, March 27, 2022. https://evrimagaci.org/s/8893.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close