Telomer Ve Sağlık

Telomer, bir kromozomun sonundaki tekrarlayan DNA dizilerinin bir bölgesidir. Telomerler, kromozomların uçlarını yıpranmaya veya birbirine dolanmaya karşı korur. Telomerin en sonunda, kromozom uçlarının birbirine yapışmasını engelleyen, "T-döngüsü" denen bir tür düğüm vardır. Bir hücre her bölündüğünde, telomerler biraz daha kısalır(her hücre bölünmesinde baz kaybı yaşar). Sonunda o kadar kısa olurlar ki hücre artık başarılı bir şekilde bölünemez ve hücre ölür. Telomer kısalmasıyla birlikte yaşlanma başlar bu kısalma stres, yaş, cinsiyet, yaşam tarzı ,kilo gibi etkenlerden etkilenir. Yapılan çalışmalar telomer uzunluğuyla kalp ve bağışıklık sağlığı arasında bir ilişki olduğunu göstermiştir.

Lökosit telomerleri karşılık gelen ortalama telomer uzunluğundan daha kısa olan kişilerde miyokard enfarktüsü gelişme riski üç kat daha fazladır Yaşlılarda telomer uzunluğunun değerlendirilmesi, daha kısa telomerlere sahip bireylerin, daha uzun telomerlere sahip olanlara göre çok daha yüksek bir ölüm oranına sahip olduğunu göstermektedir

Telomaz Nedir?

Telomeraz, guanin açısından zengin tekrarlayan dizilerin eklenmesiyle telomerlerin uzunluğunun korunmasından sorumlu enzimdir. Yapılan araştırmalar , hücrelerimizde artan telomeraz aktivitesinin telomer uzunluğunu artırabileceğini, işlevi iyileştirebileceğini ve hücrelerimizin ömrünü uzatabileceğini göstermiştir ayrıca herhangi bir iltihaplanmanın telomeraz enziminin aktivitesini azaltabileceği gözlemlenmiştir. Telomeraz eksikliği, farelerde diyabet ve bozulmuş insülin sekresyonu ile ilişkilendirilmiştir. Diyet ve yaşam tarzı telomeraz aktivitesini artırabilir. 2008 yılında Dr. Dean Ornish tarafından yayınlanan bir yayın, prostat kanseri olan ve üç ay içinde diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri yapan erkeklerin telomeraz aktivitesinde iyileşmeler gösterdiğini ileri sürdü. Düzenli egzersiz( Yale Üniversitesi araştırması , düzenli orta düzeyde egzersizin telomer uzunluğunu korumaya yardımcı olarak antioksidan savunmanızı geliştirdiğini ortaya koydu.), daha stressiz bir yaşam, sigara kullanımının azaltılması, yağsız protein ve Omega 3-6 bakımından zengin bir diyet telomeraz enzimi aktivitesini olumlu yönde etkiler.

Stres Seviyesinin Etkisi

Kronik psikolojik stres, daha kısa telomerler ve daha düşük telomeraz aktivitesi ile ilişkilendirilmiştir.

Stres, adrenal bez tarafından glukokortikoid(Glukokortikoidler, adrenal bezlerden günlük ritimde veya stres durumunda salgılanan steroid hormonlardır örnek olarak kortizol bir glukokortikoid hormondur.) hormonların salınması ile ilişkilidir. Bu hormonların antioksidan proteinlerin seviyelerini azalttığı gösterilmiştir ve bu nedenle DNA'da artan oksidatif hasara ve hızlandırılmış telomer kısalmasına neden olabilir. Düzenli bir şekilde, günlük yaşamlarında strese maruz kalan kadınlar, kontrol grubundaki kadınlara göre artmış oksidatif basınç, azalmış telomeraz aktivitesi ve periferik kan mononükleer hücrelerinde daha kısa telomerlere dair kanıtlara sahipti Daha da önemlisi, bu iki kadın grubundaki telomer uzunluğundaki fark, 10 yıllık yaşam süresine eşdeğerdi; bu da, stres altındaki kadınların yaşa bağlı sağlık sorunlarının erken başlama riski altında olduğunu gösteriyor. Telomer uzunluğu, bireyin biyolojik yaşını gösterebileceğinden, stres sağlığı ve uzun ömürlülüğü olumsuz yönde etkiler. Katekolaminler (epinefrin ve norepinefrin) ve adrenal hormon kortizol gibi stresle ilişkili hormonlara aşırı maruz kalma, telomeraz onarım sistemlerini tehlikeye atan hücrelerde oksidatif hasarı artırabilir. Meditasyon stresi azaltmaya ve telomeraz aktivitenizi arttırmaya yardımcı olabilir. 2010 yılında yapılan bir araştırma, üç aylık bir meditasyon inzivasından sonra katılımcılarda kontrollere göre önemli ölçüde daha fazla telomeraz aktivitesi olduğunu buldu.