Mona Lisa

Asıl adı Lisa del Giocondo (15 Haziran 1479 - 15 Temmuz 1542) olup, aynı zamanda Lisa Gherardini, Lisa di Antonio Maria (Antonmaria) Gherardini olarak veya Lisa ve Mona Lisa olarak da bilinir. İtalya'da Floransa ve Toskana'nın Gherardini ailesine mensuptur. Adı, kocası tarafından sipariş edilen ve İtalyan Rönesansı sırasında Leonardo da Vinci tarafından yapılan portresi Mona Lisa nedeniyle çokça duyulmuştur.

Lisa'nın hayatı hakkında çok az şey biliniyor. Floransa'da doğdu ve gençliğinde, daha sonra yerel bir memur olan bir kumaş ve ipek tüccarıyla evlendi, altı çocuk annesiydi ve rahat ve sıradan bir orta sınıf yaşamı olduğu düşünülen bir hayat sürüyordu. Lisa kendisinden oldukça büyük olan kocasından daha uzun yaşadı.

Lisa'nın ölümünden yüzyıllar sonra Mona Lisa, dünyanın en ünlü tablosu oldu. Akademisyenlerin ve meraklıların spekülasyonları, sanat eserini dünya çapında tanınan bir simge ve ticarileştirme nesnesi haline getirdi. 21. yüzyılın başlarında Mona Lisa'daki kadının Lisa del Giocondo olduğu kesin olarak belirlendi.

Evlilik ve sonraki yaşam

5 Mart 1495'te Lisa, mütevazı derecede başarılı bir kumaş ve ipek tüccarı olan Francesco di Bartolomeo di Zanobi del Giocondo ile evlendi ve 15 yaşında ikinci eşi oldu. Lisa'nın çeyizi 170 florindi. Ne fakir ne de Floransa'nın en varlıklıları arasında yer alan çift, orta sınıf bir yaşam sürüyordu. Lisa'nın evliliği onun sosyal statüsünü arttırmış olabilir çünkü kocasının ailesi kendisininkinden daha zengin olabilir. Gherardini'nin "tarihi olan bir isim" olması nedeniyle Francesco'nun bundan faydalandığı düşünülüyor. Francesco'nun ailesinin Via della Stufa'daki eski evinin bitişiğinde bir ev satın alabildiği 5 Mart 1503'e kadar çift, ortak bir evde yaşadılar. Leonardo'nun aynı yıl Lisa'nın portresini yapmaya başladığı düşünülüyor.

Lisa ve Francesco'nun beş çocuğu vardı: Piero, Camilla, Andrea, Giocondo ve Marietta. Lisa ayrıca Francesco'nun oğlu Bartolomeo'yu ve annesi öldüğünde yaklaşık bir yaşında olan Camilla di Mariotto Rucellai'yi büyüttü. Lisa'nın üvey annesi Caterina di Mariotto Rucellai ve Francesco'nun ilk karısı, önde gelen Rucellai ailesinin üyeleri olan kız kardeşlerdi.

Çocuklarından Camilla ve Marietta Katolik rahibe oldular. Camilla, Suor Beatrice adını aldı ve San Domenico di Cafaggio manastırına girdi. Burada Antonmaria'nın kız kardeşi Suor Albiera ve Lisa'nın kız kardeşleri Suor Camilla'nın bakımına emanet edildi. Beatrice 18 yaşında öldü ve Basilica di Santa Maria Novella'ya gömüldü. Lisa, Floransa'da büyük saygı duyulan bir manastır olan Sant'Orsola ile bir ilişki geliştirdi ve 1521'de Marietta'yı oraya yerleştirmeyi başardı. Marietta, Suor Ludovica adını aldı ve manastırın bir miktar sorumluluk sahibi saygın bir üyesi oldu.

Francesco, Floransa'da resmi görevli oldu. 1499'da Dodici Buonomini'ye ve 1512'de Signoria'ya seçildi ve burada 1524'te Priori olarak onaylandı. Medici ailesinin siyasi veya ticari çıkarlarıyla bağları olmuş olabilir. 1512'de Floransa hükümeti Medici'lerin sürgünden dönmesinden korktuğunda Francesco hapse atıldı ve 1.000 florin para cezasına çarptırıldı. Medici'nin geri döndüğü Eylül ayında serbest bırakıldı.

Bir anlatıma göre, Francesco 1538'deki veba salgınında öldü. Lisa hastalandı ve kızı Ludovica tarafından Sant'Orsola manastırına götürüldü ve burada yaklaşık dört yıl sonra 63 yaşında öldü.

Haziran 1537'de Francesco, vasiyetinde birçok erzak arasında Lisa'nın çeyizini ona iade etti, kişisel kıyafetlerini ve mücevherlerini verdi ve geleceğini sağladı. Bakımını kızları Ludovica'ya ve eğer yetersiz kalırsa oğlu Bartolomeo'ya emanet eden Francesco, şunları yazdı: "Vasiyet sahibinin sevgili eşi Mona Lisa'ya olan sevgisi ve Lisa'nın her zaman bu anlayışla hareket ettiği göz önüne alındığında asil bir ruh ve sadık bir eş olarak; ihtiyacı olan her şeye sahip olmasını dileyerek…."

Maddi imkanları açısından diğer Floransalılar gibi, Francesco'nun ailesi de sanatsever ve patronlardı. Oğlu Bartolommeo, Antonio di Donnino Mazzieri'den ailenin Basilica della Santissima Annunziata di Firenze'deki mezarına bir fresk yapmasını istedi. Andrea del Sarto, ailesinin başka bir üyesi için bir Madonna resmi yaptı. Francesco, Leonardo'ya karısının bir portresi için, Domenico Puligo'ya da Assisili Aziz Francis'in bir tablosu için sipariş verdi. Hem Andrea'nın doğumunu hem de ailenin evini satın almasını kutlamak için Lisa'nın portresini yaptırdığı düşünülüyor.

Mona Lisa tablosu

Mona Lisa, erdemli bir kadını tasvir etmek için on beşinci ve on altıncı yüzyılın başlarındaki gereklilikleri yerine getirdi. Lisa, mimiklerle sadık bir eş olarak tasvir ediliyor; sağ eli sol elinin üzerinde duruyor. Leonardo ayrıca Lisa'yı modaya uygun ve başarılı, belki de ondan daha varlıklı biri olarak sundu. Koyu renk elbiseleri ve siyah peçesi İspanyol etkisindeki yüksek modaydı; bazı bilim adamlarının öne sürdüğü gibi, ilk kızı için yas tasviri değiller. Portre dikkat çekici derecede büyük; büyüklüğü, zamanın daha zengin sanat patronlarının satın aldığı komisyonların büyüklüğüne eşittir. Bu savurganlık, Francesco ve Lisa'nın sosyal arzusunun bir işareti olarak açıklandı.

Leonardo'nun 1503 baharında hiçbir geliri yoktu, bu da onun özel bir portreye olan ilgisini kısmen açıklayabilir. Ancak aynı yılın sonlarında, daha değerli bir komisyon olan ve Şubat 1505'e kadar tamamlaması için sözleşme imzaladığı Anghiari Savaşı'nı başlatmak için ödeme aldığında büyük olasılıkla Mona Lisa üzerindeki çalışmasını ertelemek zorunda kaldı. 1506'da Leonardo, portrenin bitmemiş olduğunu düşünüyordu. İşin karşılığında kendisine ödeme yapılmadı ve tablo sahibine teslim edilmedi. Sanatçının resimleri hayatı boyunca onunla birlikte seyahat etti ve Mona Lisa'yı yıllar sonra Fransa'da, bir tahmine göre 1516'da tamamlamış olabilir.

Tablonun adı 1550 yılına dayanmaktadır. Francesco'nun ailesinden en azından bir kısmını tanıyan Giorgio Vasari şöyle yazmıştır: Prese Lionardo a fare per Francesco del Giocondo il ritratto di mona Lisa sua moglie yani "Leonardo, Francesco del Giocondo için karısı Mona Lisa'nın portresini yapmayı üstlendi". Portrenin İtalyanca (La Gioconda) ve Fransızca (La Joconde) başlıkları Lisa'nın evli adı ve aynı zamanda takma adıdır.

Spekülasyonlar, Lisa'nın adının en az dört farklı tabloya ve kimliğinin de en az on farklı kişiye ait olduğunu gösteriyor.

Yirminci yüzyılın sonuna gelindiğinde tablo, 300'den fazla resimde ve 2.000 reklamda kullanılan ve her hafta ortalama bir yeni reklamda yer alan küresel bir simge haline geldi. 2005 yılında, Heidelberg Üniversitesi Kütüphanesi'nden bir uzman, kütüphane koleksiyonunda, tabloda oturan kişiye ait bakışın Lisa olduğu yönündeki geleneksel görüşü kesin olarak ortaya koyan bir kenar notu keşfetti. Fransa halkı, Fransız Devrimi'nden bu yana Mona Lisa'nın sahibidir.

Bugün, Fransız ulusal koleksiyonunun bir parçası olan Paris Louvre'daki tabloyu her yıl yaklaşık 6 milyon kişi ziyaret ediyor.^[1]