Ay Tutulması Nedir? Ne Zaman Olur? 2021 Listesi

Ay tutulması, Güneş ile Ay arasına Dünya'nın girmesiyle gerçekleşir. Güneş'ten Ay'a giden ışınlar, Dünya tarafından kesilir. Böylece Ay tutulması sırasında Ay yavaş yavaş örtülür. Bu tutulmalar tam tutulma olabileceği gibi parçalı tutulma şeklinde de gözlenebilir. Her ay Dünya, Güneş ile Ay arasından geçse de her ay, Ay tutulması gözlenmez. Bu durum yörüngelerin eğikliği ile alakalıdır.

Ay tutulması geçmişten günümüze birçok medeniyeti etkilemiş, hatta yaşamlarının seyrini değiştirmiştir. O zamanlarda bilimin yokluğu, bu tür doğa olaylarının, doğa üstü güçlere atfedilmesine kaçınılmaz bir şekilde neden olmuştur. Fakat günümüzde bilim sayesinde bunun neden gerçekleştiğini, insanlar üzerinde herhangi bir etkisinin olup olmadığını rahatlıkla bilebildiğimiz için, bu tür orta çağ inanışları artık yok olmaktadır.

Günümüzde de birçok kişi Ay tutulmasının tam olarak nasıl gerçekleştiğini bilmemekte ya da bilse de fizik yasalarına doğal olarak bir fizikçi ya da astrofizikçi kadar hakim olamadığı için sonuçlarını yanlış yorumlayabilmektedir. Bu yazıda tüm sorularınıza yanıt verip, kafanızdaki soru işaretlerini gidereceğiz. Eğer kafanıza takılan bir soru olursa, bunları forum üzerinden bize sorabilirsiniz: Rasyonalist forum.

Ay tutulması ne zaman olur?

Ay tutulması ender bir olaydır ve her zaman olmaz. İki boyutlu görsele baktığımızda Dünya her ay, Güneş ve Ay arasına girer. Fakat bunların hepsinde tutulma gözlenmez. Çünkü aynı zamanda üçüncü boyutta, yörüngelerin birer eğikliği vardır. Bu nedenle Ay tutulması zamanları astronomlarca hesaplanmış ve yayınlanmıştır.

Ay tutulması nasıl gerçekleşir?

Tutulma sırasında Dünya'nın gölgesi Ay'ın üzerine düşer. Bu da Ay üzerinde bir gölgeye neden olur. Lakin Dünya sadece katı bir gök cismi değildir, aynı zamanda kayda değer kalınlıkta bir atmosfere de sahiptir. Bu nedenle atmosferden geçen Güneş ışınları saçılıma uğrayarak Ay'ın tutulma sırasında kırmızı görünmesine neden olur. Rayleigh saçılması nedeniyle gerçekleşen bu durum, aynı zamanda gün batımlarının kırmızı, gökyüzünün mavi olmasının da açıklamasıdır.

Ay tutulması hangi evrede gerçekleşir?

Ay tutulması daima Ay'ın dolunay evresinde gerçekleşir, bunun hiçbir istisnası söz konusu değildir. Çünkü Ay'ın tutulabilmesi için, Dünya'nın Güneş ile Ay arasında yer alması gerekir. Böyle bir durumda Ay'ın neredeyse tamamı Güneş tarafından aydınlatılmış olacağı için, bu dolunay evresine denk gelir. Her tutulma dolunayda gerçekleşse de, her dolunayda bir tutulma gözlenmez.

Birçok kişi için her dolunayda tutulma olmaması garip görünebilir, fakat olayı üç boyutlu uzayda düşünecek olur ve aradaki devasa mesafelerin yanında küçük boyutları fark edecek olursanız, anlamak çok daha kolay olmaktadır. Yörünge eğikliğindeki çok ufak bir farklılık, Dünya'nın gölgesinin düştüğü bölgeden Ay'ın geçmemesine neden olabilir. Dolayısıyla bir tutulma gerçekleşmez.

Aşağıdaki videoda bir Ay tutulmasının nasıl gerçekleştiğini izleyebilirsiniz.

Ay tutulmasının etkileri nelerdir?

Bir diğer konu da ne yazık ki orta çağlardan hala günümüze kadar uzanmış bazı batıl inançlardır. Tutulmaların birer etkisinin olacağına dair iddialar bilimsellikten tamamen uzak olduğu gibi gerçek de değildir ve hiçbir kanıta da sahip değildir. Hatta bilim dünyası tarafından bunun gerçek olamayacağı da defalarca gösterilmiştir.

Günümüzde hala bu tür inanışları çeşitli amaçlar için yaymaya çalışan insanlar bulunmaktadır. Doğamız gereği bu tür düşüncelere inanma eğilimindeyiz. Bunu pazarlayan insanların da kayda değer bir kısmı bunun pekala farkındalar. Lakin artık elimizde bilim gibi güçlü araçlar var. Bu tür konularda şarlatanları değil, bilim insanlarını dinlemek; sizi yanılgılardan, olası hatalardan, manipülasyondan ve sahtekarlıklardan korur.

Ay tutulmasının ne bizler ne de başka bir şey üzerinde kanıtlanmış bir etkisi yoktur. Hatta bir etkisinin olmadığı da çeşitli bilim çevrelerince defalarca ispatlanmıştır. Tutulmalar da tıpkı gök gürlemesi, deprem ve yangın gibi sıradan bir doğa olayıdır. Ender gerçekleşiyor olmaları, zaman içerisinde insanları büyülemiş ve yanıltmış, bu fikir de geçmişten günümüze süre gelmiştir. Fakat ne fiziksel, ne de zihinsel hiçbir etkisi yoktur, olması da söz konusu değildir. Elbette size travmatik bir anınızı çağrıştırmıyorsa!

Ayrıca bkz. Ay Neden Kırmızı Görünür? Kanlı Ay Tutulması Nedir?
Ayrıca bkz. Gökyüzü Neden Mavidir?
Ayrıca bkz. Gökyüzü Neden Kırmızı Olur?

2021 Ay Tutulması Listesi

2021 yılında ikiAy tutulması gerçekleşecektir, fakat ikisi de ne yazık ki Türkiye'den kısmi olarak bile gözlenemeyecek. Bu iki tutulmadan ilki 26 Mayıs 2021, ikincisi ise 18-19 Kasım 2021 tarihinde gerçekleşecek. 26 Mayıs'ta gerçekleşecek olan tutulma Güney/Doğu Asya, Avustralya, Kuzey Amerika'nın çoğu, Güney Amerika, Pasifik, Atlantik, Hint Okyanusu ve Antarktika'dan gözlenebilecek. 18-19 Kasım tarihinde gerçekleşecek olan tutulma ise Avrupa'nın çoğu, Asya'nın çoğu, Avustralya, Kuzey/Batı Afrika, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Pasifik, Atlantik, Hint Okyanusu ve Arktik'ten gözlenebilecek. Aşağıdaki haritada gözlem yerlerini görebilirsiniz.

Hazırlayan: Ögetay Kayalı

Referanslar

1. Timeanddate, "Eclipses", <https://www.timeanddate.com/eclipse/2021>

2. NASA/APOD, "The Umbra of the Earth", Antonio Fiazzi, <https://apod.nasa.gov/apod/ap190126.html>

Kapak görseli: ESA/Hubble, "Lunar Eclipse", <https://esahubble.org/images/heic2013b/>