Sokak köpekleri (veya bilimsel literatürdeki isimleriyle "serbest dolaşan şehir köpekleri"), şehirlerde yaşayan, sınırlandırılmamış köpeklerdir.^[1] Özellikle gelişmekte olan ülkelerde, şehirlerin var olduğu ve yerel insan nüfusunun izin verdiği hemen her yerde yaşamaktadırlar.

Sokak köpekleri arasında başıboş köpekler, sahiplerinden ayrılan ya da sahipleri tarafından terk edilen evcil hayvanlar ya da hiç sahiplenilmemiş yabani köpekler bulunabilir. Keza sokak köpekleri arasında başıboş safkanlar, gerçek melez köpekler ya da Hint parya köpeği gibi yetiştirilmemiş çeşitler de bulunabilir.

2025 yılında Nature dergisinde yayınlanan bir çalışma polimer bazlı plastik atıkların, mikrobiyal sistemler kullanılarak tıbbi açıdan önemli kimyasallara (özellikle ağrı kesici ve ateş düşürücü olarak kullanılan parasetamole) dönüştürülebileceği gösterdi.^[1] Edinburgh Üniversitesi’nden Dr. Stephen Wallace’ın ekibi, Escherichia coli bakterisini genetik ve metabolik olarak yeniden düzenleyerek genellikle sadece laboratuvar ortamında gerçekleştirilebilen Lossen yeniden düzenleme reaksiyonu (İng: "Lossen rearrangement") adlı kimyasal reaksiyonu ilk kez canlı bir hücre içinde gerçekleştirmeyi başardı.^[1]

Çalışmanın ilk aşamasında, yaygın olarak içecek ambalajlarında kullanılan PET (polietilen tereftalat) türevi plastik atıklar, kimyasal veya enzimatik hidroliz yoluyla temel monomer bileşenlerine (başlıca tereftalik asit ve etilen glikol) ayrıştırılmıştır. Bu monomer yapıtaşları, bakterinin yeniden programlanan metabolik yolları sayesinde çeşitli biyotransformasyon basamaklarından geçirilmiş ve ara ürün olarak p-aminobenzoik asit gibi farmasötik öncü moleküllere dönüştürülmüştür.

Çoğu insan için Evrim Teorisi'nin tartışmaya yer bırakmaz şekilde ortaya koyduğu türler arası kuzen-ata ilişkisi, anlaması güç kavramlardan birisidir. Halbuki sadece kendi ailelerimize bile bakarak bu evrimsel olguyu algılamamız mümkündür. Bu makalemizde, türler arası akrabalık ilişkilerinden ziyade, tür içerisindeki akrabalık ilişkilerine odaklanacağız. Bu makaleyi, buradaki makalemiz gibi bazı diğerleriyle birleştirerek analiz edecek olursanız, var olmuş, var olan ve var olacak tüm türlerin birbirleriyle nasıl akraba olduğunu anlamanız mümkün olacaktır. Gelin şimdi sizi soy hattınız içerisinde son derece ilginç bir yolculuğa çıkaralım. Bu süreçte, evrimsel biyoloji ile ilgili birçok kavramı analiz etme ve anlama fırsatı bulacağınızı umuyoruz. Hikayeyi birinci tekil şahıs olarak anlatacağız, çünkü bu hikaye Wait But Why isimli bilim sitesinin kurucusu Tim Urban'ın soy ağacı tarihine yaptığı bir yolculuğa dayanıyor. Ondan öğreneceğimiz çok şey var, dolayısıyla hemen başlayalım:

Büyüklerimden yalnız 89 yaşındaki babaannem hayatta: Nana...

Günümüze kadar insan evrimi ağacındaki türlere ait sayısız fosil ortaya çıkarıldı ve en küçük bir fosil bile bize sunduğu bilgiler açısından son derece önemli. Fakat tama yakın bir kafatası bulmak, oldukça nadir gerçekleşen bir durum. Yohannes Haile-Selassie ve arkadaşları (2019) tarafından Nature'da yayınlanan makaleyle duyurulan kafatası fosili, ilkin insanların evrimsel ilişkileri hakkında bize bilinenden daha farklı bir senaryo önermekte.

Kafatasını keşfeden araştırıcılar, bulgunun Australopithecus anamensis türüne ait olduğunu söylemekteler. Bu türün Lucy'nin türü olan Australopithecus afarensis'in öncülü olduğu düşünülüyordu. Her ne kadar diğer bilim insanları bu sonucun daha fazla sınanması gerektiğini düşünse de, yeni bulunan kafatası üzerinde yapılan analizler ile bu kafatasının tarihlendirmesi, bu iki türün günümüzde Etiyopya olarak bildiğimiz bölgede en az 100 bin yıl eş zamanlı yaşamış olabileceklerini gösterdi.

Dev gezegenleri bulmak, Dünya boyutundaki görece küçük gezegenleri bulmaktan çok daha kolaydır. Hangi algılama yöntemi kullanılırsa kullanılsın, daha büyük gezegenler kozmik samanlıkta daha büyük bir iğnedir. Ancak gökbilimciler, genellikle Dünya'ya benzer gezegenlerle daha çok ilgileniyorlar.

Öte gezegenleri doğrudan görüntüleyebilmek için şu anda inşa edilmekte olan çok güçlü teleskopların beklenmesi gerektiği düşünülüyordu. Dev Macellan Teleskobu ve Avrupa Aşırı Büyük Teleskobu (İng: "European Extremely Large Telescope") gibi tesisler, öte gezegenleri doğrudan görüntüleme görevini yerine getirmek için muazzam bir gözlem gücü sağlayacak. Ancak bir araştırma ekibi, bu bekleme sürecinde, bu tür bir görevin üstesinden gelebilecek yeni bir yöntem geliştirdi. Güneş'e en yakın yıldızlardan olan Alpha Centauri A'nın yörüngesinde dolanan olası bir süper Dünya büyüklüğünde gezegen görüntülediklerini söylüyorlar.

1950-1960 arasında Amerikan Merkezi Haberalma Teşkilatı (CIA) altında görev alan Bilimsel İstihbarat Birimi (SID), "zihin kontrolü" ve insanların davranışsal mühendisliği üzerine birçok deney yapmıştır. Bunların hepsi önemli veriler elde edilmesini sağlasa da, tamamı başarısızlıkla sonuçlanmıştır; hatta bazıları, denekler üzerinde ciddi psikolojik sorunlar yaratmıştır. MK-Ultra Projesi, bu deneylerin genel adı olarak bilinmektedir. Proje kapsamında sayısız yasadışı deney yapmışmış ve suç işlenmiştir. 1953'te yasal olarak tanınmamaya başlanan programın 1964'te alanı daraltılmış, 1967'de iyice yavaşlatılmış ve 1973'te tamamen durdurulmuştur. Deneyler süresince denekler özellikle Liserjik Asit Dietilamid (LSD) gibi halüsinojenlerin aşırı dozda kullanılmak haricinde hipnoz, duyusal yetersizlikler, izolasyon, sözel ve cinsel istismar ve hatta işkence gibi yöntemlere maruz kalmıştır.

44'ü üniversite olmak üzere toplamda 80 enstitünün ortak olarak yürüttüğü bu projede, CIA'in toplam bütçesinin %6'sı kullanılmıştır. Uzun bir süre gizli tutulmaya çalışılan bu proje, 1977 senesinde Bilgilendirilme Özgürlüğü Yasası'nın çıkarılmasıyla toplamda 20.000 belgenin açığa çıkarılması sayesinde öğrenilmiştir. Temmuz 2001'de ise deneylerle ilgili gizli kalmış tüm bilgiler halka arz edilmiştir.