“Öf, canım sıkıldı”.

Günlük hayatımızda sıklıkla karşılaştığımız bir ifade bu. Bu cümleyi sarf etmişsek demek istediğimiz şey, o anda çevremizdeki şeylerin bizi yeterince eğlendirmediği, zihnimizin veya bedenimizin daha fazla meşguliyete ihtiyaç duyduğudur. Öyle ya, kimse bir kuyrukta yarım saat beklemek istemez. Ya da randevulaştığınız birinin geciktiğini düşünün. Bunlar sıkıcı durumlar. Ancak bazı insanlar, bizim sıkıcı olarak gördüğümüz şartların çok daha şiddetlisini yaşadılar. 

Psikoloji alanında, "bastırılmış anılar"ın ortaya çıkarılıp çıkarılamayacağı ve hatta "bastırılmış anılar" denen şeyin gerçek olup olmadığı konusunda hâlâ oldukça hararetli bir tartışma vardır. Bu konuda en net kamplaşma, pratisyen psikologlar ile akademik araştırmacılar arasında görülmektedir. Örneğin yapılan bir çalışmada araştırmacılara kıyasla klinisyenler, insanların terapide kurtarılabilecek anıları bastırdıklarına daha fazla inanma eğilimindeydi.^[1] Kamuoyunda da "bastırılmış hafıza"nın varlığına yaygın bir inanç olduğunu görmek zor değildir. Bu, hafıza alanında daha çok araştırmaya ihtiyaç olduğunu göstermektedir.

Çoğu insan, başlarına gelen kötü şeyleri hatırlar; ama bazen büyük travmalar unutulabilir. Bilim insanları bunun mekanizmalarını yakından inceliyor; çünkü bu unutma aşırı hale geldiğinde bazen dissosiyatif amnezi, dissosiyatif füg, depersonalizasyon bozukluğu ve dissosiyatif kimlik bozukluğu gibi bir dissosiyatif bozukluk gelişebilmektedir.^[2]

Dünyada en çok tür barındıran böcekler eklembacaklılar şubesi içinde altı bacaklılar olarak da bilinen bir alt şubede yer alır. Böcekler neredeyse her çeşit karasal ortamda, tatlı sularda karşımıza çıkabilir ve kanatları vasıtasıyla atmosferi de işgal ederler. Tuzlu sulara gelirsek ise böcekler daha nadir bulunurlar, bu ortamların esas eklembacaklı grubu tahmin de edebileceğiniz gibi kabuklulardır; yani yengeçler ve karideslerdir. 

416 milyon yıl öncesine kadar uzayan geçmişleriyle böceklerin çeşitliliğinde kanatların da ortaya çıkmasıyla bir patlama olmuştur. Çiçekli bitkilerin gelişimine paralel olarak böceklerde de artış olduğu fosiller üzerinden yapılan araştırmalar da belirlenmiştir. Birlikte evrimin en güzel örneklerinden olan böcek ve bitki çeşitliliği aynı anda kitlesel yok oluşları ve ani sıçrayışları da beraberinde getirmiştir. 

Tanıştığınız her insanla yüzde 99,9 oranında genetik olarak aynısınız. George Clooney, Donald Trump, Serana Williams, rahatsız edici iş arkadaşınız, Papa. Aslında bu insanların hepsiyle temelde aynısınız, tabii genetikten bahsediyorsak.

Yabancı bir ülkede kültür şoku yaşarken ya da sadece ailenizle yemek yerken, bu garip insanlarla kesinlikle alakanızın olmadığını düşündüğünüz anlar olmuştur. Herkes hayatının bir noktasında diğer insanlardan kopuk hissetmiştir. Bu zamanlarda, farklılıklarımızdan çok benzerliklerimiz olduğunu hatırlamak iyi olacaktır.

Dünya, insanlığın doğum yeri. Gerek Güneş'e olan mesafesiyle, gerekse barındırdığı sıvı halde olan sularıyla, bildiğimiz kadarıyla üzerinde yaşam bulunan tek yer burası. Akıllı insan yaşamını da üzerinde barındıran bu gezegen, bizim üzerinde yürüyemeye başladığımız evreden itibaren bizi besliyor ve barındırıyor. Vücudumuz için hayati öneme sahip sularını içebiliyoruz, ısınmak için kömür ve gazlarını kullanıyoruz, nefes almak içinse ağaçları... Ama bu güzel ve hayat dolu mavi gezegenimizin jeolojik sicili korkunç ve inanılmaz yok oluşlarla dolu. Dünya tarihinde, canlılığı neredeyse tamamen yok olmanın eşiğine getiren 5 büyük toplu yok oluş yaşandı. Bu yazımız da, bu kitlesel yok oluşlar ile ilgili olacak.

Jeologların elde ettiği "zirkon" kristalleri üzerinde yapılan radyometrik yaş tarihi ölçümlerine göre gezegenimiz 4.5 milyar yıl yaşında. Bu zaman zarfında çok şey yaşandı. Örneğin yaşam dediğimiz biyokimyasal olgu, 4 milyar yıl kadar önce koaservat adını verdiğimiz bakteri-benzeri varlıklarla başlamıştır. Daha sonra bu koaservatlar, bugünküne daha benzer olan tek hücreli organizmalara ve nihayetinde bakterilere evrimleşmiştir. Düşük oksijen düzeyleri, bakterilerin belirli boyutların üzerine çıkabilmesine ve koloniler kurmasına genel olarak engel olmuştur.

Evren'in devasa boyutlarıyla kıyaslanacak olursa Samanyolu Galaksisi ufacık, Güneş yok denecek kadar küçük; Dünya ise devasa bir hangar içindeki en ufacık toz zerresi kadar bile büyük değil! Ancak bu Dünya, bu yıldız sistemi, bu galaksi şu anda sahip olduğumuz her şey. Dolayısıyla onların hareketleri ve bu sırada Evren'de yaşananlar biz insanlar için her şeye bedel.

Geçen yılın başından, bu yılın başına kadar geçen yaklaşık 365 günlük zaman diliminde olan 5 önemli olay şöyle: