Süha Derbent'in Evrim Ağacı'na katkı sağladığı muhteşem dağ gorili (Gorilla beringei beringei) gözlemlerinden birkaç tanesine tanıklık ediyorsunuz! Kendileri, Orta Afrika'nın doğu kesimlerinde fotoğraflandı.

Şempanze ve bonobodan sonra insanlara en yakın (%98 DNA benzerliği) olan ve aynı zamanda yaşayan en büyük primatlardır. Geniş vücutları, uzun kolları ve büyük kafaları ile karakterize iri insansı maymun (ape) türüdür. Burunları yassı ve burun delikleri (nostril) geniştir. Yüzler, eller, ayaklar ve göğüsler kılsızdır. İnsanlar gibi kompleks bilişsel yeteneklere sahiptirler. Bu konu hakkındaki kapsamlı yazımıza buradan ulaşabilirsiniz. Öyle ki alet kullanma, karar verme, düşünme, kin tutma, gülme ve hatta dini ritüeller içeren davranışlar sergilerler. O kadar ki Koko isimli meşhur batı gorili, işaret dili öğrenerek insanlarla iletişim dahi kurabiliyordu.

Komplo teorisi, 2 veya daha fazla insanın veya en az 1 organizasyonun tipik olarak "yasadışı" ya da "zararlı" olarak kabul edilen durum veya olayları gizlice planlayıp gerçekleştirdikten sonra üzerini örttüklerini ileri süren spekülatif hipotezlerden oluşan iddialardır. Günümüzde komplo teorileri genellikle akademik açıdan kabul edilen tarihi yaşanmışlıkları, farklı bir açıdan ele alan ve izah eden "ispatsız ama olası görülen açıklama" anlamında kullanılmaktadır.

Çağımızın en tehlikeli argüman çeşitlerinden birisidir; çünkü komplo teorisyenleri ispata ihtiyaç duymadıkları halde akla ve kulağa hoş gelen iddialarda bulunabilirler. Bu durum, halk arasında kolaylıkla tutunabilen fikir kırıntılarına ("memlere") neden olur. Bu memler kolaylıkla toplum içerisinde yayılır; ancak memin arkasında yatan argümanların hiçbir dayanak noktası bulunmayabilir. Bu durum, bilgi dezenformasyonunun en yaygın nedenlerinden birisidir. Syracuse Üniversitesi Maxwell Vatandaşlık ve Halkla İlişkiler Okulu'nda politik ekstremizm ve din-vahşet ilişkisi uzmanı politik bilimci Prof. Dr. Michael Barkun bunu şöyle izah ediyor:

Boston Koleji'nden araştırmacıların Science dergisinde yayınladıkları rapora göre tarih öncesinde buzullarla kaplandıktan sonra yakın zamanda yüzeye çıkarılan kayalar, tropik buzulların 11.700 yıldan daha uzun bir dönemdeki en küçük boyutları gördüğünü gösteriyor.^[1] Bu durum, tropiklerin Holosen çağının başlarında son görülen sınırların ötesine geçtiğini ortaya koyuyor.

Bilim insanları, Dünya'nın ekvatorunu çevreleyen bu bölgelerde sıcaklıklar yükseldikçe buzulların eriyeceğini veya geri çekileceğini öngörmüşlerdi. Boston Koleji'nde Yer ve Çevre Bilimleri Doçenti olan Jeremy Shakun, çalışmada And Dağları'ndaki dört buzula bitişik kaya örneklerini analiz ettiklerinde buzulların geri çekilmesinin çok daha hızlı gerçekleştiğini ve çağlar arası endişe verici bir dönüm noktasını çoktan geçtiğimizi gördüklerini söylüyor. Paleoiklimbilimci ve makalenin ortak yazarı Shakun şöyle anlatıyor:

Hepimizin bildiği gibi vücudumuzdaki hücrelerin neredeyse hepsinde 46 kromozom bulunur. Bunların 23 tanesi annemizden, 23 tanesi ise babamızdan gelir. Bu 23 çiftin 22 çifti otozomal kromozomlardır; yani vücut kromozomlarınız. Geriye kalan çift ise meşhur X ve Y kromozomlarından oluşan eşey kromozomlarınızdır. Eğer iki adet X kromozomuna sahipseniz dişi, bir adet X ve bir adet Y kromozomuna sahipseniz erkek cinsiyetine sahip olursunuz. Ancak insan dişilerinde, yani kadınlarda hücrelerde bulunan bu iki X kromozomundan sadece 1 tanesinin aktif olduğunu, diğerinin hiçbir işe yaramadığını biliyor muydunuz? Peki şöyle soralım: Sizce erkeklerin meme uçları, kadınların X kromozomu ve kaliko kedilerinin ortak noktası nedir? Embriyoloji ve genler!

Erkeklerde neden meme ucu var? Aslında bu konuyu şuradaki yazımızda işlemiştik; ama kısaca üzerinden geçelim: Sonuçta memelerin var olma nedeni, yavrulara süt verebilmektir. Bunun nedeni, ana rahmindeki insan gelişiminin yaklaşık ilk 6 hafta boyunca yavru "dişi olacakmış gibi" yaşanmasıdır.

Nature Biotechnology dergisinde yayımlanan bir çalışma, yapay zekanın bilim insanlarının o proteinlerin nasıl göründüğünü bilmedikleri durumlarda bile; vücutta zararlı proteinlere yapışıp onları parçalayabilen küçük, ilaç benzeri moleküller tasarlayabildiğini ortaya koyuyor.

Bu çığır açan gelişme, aralarında bazı kanser türleri, beyin hastalıkları ve viral enfeksiyonların da bulunduğu, geleneksel ilaç geliştirme yöntemlerine uzun süredir direnen hastalıklar için yeni tedavilerin önünü açabilir.

Michael Lässig, 19 Ocak 2030 gecesi (hala yaşadığını ve gökyüzünün pırıl pırıl olacağını varsayarsak), Almanya'nın Cologne şehrindeki evinden dışarı adımını attığında dolunayı göreceğinden emin olabiliyor.

Lässig'in bunun gerçekleşeceğine dair bu güveni, gelecekten psişik mesajlar almasından kaynaklanmaz. Ay'ın dolunay halinde olacağını bilir; çünkü bunu ona söyleyen fizik bilimidir. Cologne Üniversitesi'nde fizikçi olan Lässig şöyle diyor:

İnsandaki ırkçı yaklaşımların acınası ve kabul edilemez sonuçlarını hepimiz net bir şekilde görebiliyoruz. Peki ya albatroslarlardaki ırkçılığa ne demeli?

Her ne kadar lisede gördüğümüz -ve artık geçerliliğini yitirmiş olan- biyolojik tür tanımına göre farklı türler birbiriyle çiftleşemeyecek olsa da, modern (evrimsel) tür tanımına göre bu oldukça mümkündür; zaten tür tanımı da artık sadece çiftleşmeye göre yapılmıyor. Bunun ilginç örneklerinden birini Laysan Albatrosu olarak bilinen Phoebastria immutabilis türü ile Siyah Ayaklı Albatros olarak bilinen Phoebastria nigripes türünde görüyoruz. Nadiren ortak bölgelerde karşılaşan bu iki albatros türü, birbiriyle çiftleşip verimli döller de verebiliyorlar. Ekteki birey, bu şekilde oluşan nadir melezlerden biridir.

Hepimizin ortak ihtiyacı ve belki de en büyük zevklerinden biri yemek yemek. Peki, bu yeme dürtüsü neyden kaynaklanıyor? Neden böyle bir hissimiz var? Oluşan bu hissin seviyesi nasıl ayarlanıyor? Bu sorular hakkında hepimizin farklı tahminleri ve cevapları olabilir. Yeni çalışmalar ise konuyu aydınlatmak için bazı ipuçları sunuyor.

Yakın zamanda ABD’de yapılan bir araştırmaya göre bilim insanları beyinde yeme dürtüsünü tetikleyen özel bir devre tespit ettiler. Georgia Üniversitesi’nden Emily Noble önderliğindeki ekip, fareler üzerinde çalıştıkları sırada hipotalamusta MCH (Melanin Yoğunlaştırıcı Hormon) olarak adlandırılan bir tür transmitter madde (iletken) üreten hücre kümesi üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırdı. Hipotalamus, hipofiz bezi aracılığı ile beyin ve endokrin sistem arasındaki bağlantıyı sağlayan beyindeki bir bölgedir.

Radyokarbon tarihleme veya daha çok bilinen adıyla karbon-14 yöntemi, arkeolojik çalışmalarda en çok kullanılan yöntemlerden biridir. Bu yöntem, elde edilen arkeolojik buluntunun ne kadar eski olduğunu hesaplamakta kullanılır. Şüphesiz bu amaçla kullanılan yöntemlerin de en meşhurudur.

1940'ların sonlarında Willard Libby tarafından geliştirilen ve 1960 yılında Nobel Kimya Ödülü ile taçlandırılan bu yöntem, tarihsel ve prehistorik olayların kronolojisinin oluşturulmasında devrim niteliğinde bir yenilik getirmiştir. Libby'nin bu yeniliği, C-14 izotopunun yarı ömrü ve radyoaktif bozunma prensiplerine dayanarak arkeolojik buluntuların, jeolojik katmanların ve çevresel örneklerin yaşının yüksek doğrulukla belirlenmesini sağlamaktadır.

Sürekli değişimin matematiksel çalışması olarak da tanımlanan kalkülüs, 17. ve 18. yüzyılların iki büyük düşünürü olan Isaac Newton ve Gottfried Wilhelm Leibniz tarafından bağımsız olarak geliştirilip modern haline kavuşturulmuştur. Ancak bu yazımızda sadece Leibniz'in çalışmasına odaklanıp onun parçalı integral formülünü nasıl türettiğini anlamaya çalışacağız.

Leibniz birçok şeydir, ama kısaca bir dâhiydi ve hayatı boyunca matematik, fizik, hukuk, dil bilimi, bilgisayar bilimi ve jeoloji dahil olmak üzere birçok alanda çalışıp her birine sayısız katkı sağladı. Ayrıca Avrupa'nın Almanca konuşan topraklarındaki ilk bilimsel dergi olan ''Acta Eruditorum'' (Tür: ''Bilge Eylemleri'') dergisinin destekçilerinden biriydi. Gene aynı dergide kalkülüs üzerine hemen aşağıda en ünlü üç tanesinin adını göreceğiniz çalışmalar yayımladı: