Otçulun her lokması bir bitkiye mal olur. Bitkiler pasif kurbanlar mıdır yoksa bu saldırılara aktif olarak direnç gösterirler mi?

Bitkiler enerji ve besin harcayarak gövde, yaprak, kök ve üreme dokularını büyütür. Otçullar bu dokuları yediklerinde bitki besin ve enerjiyi yavruya dönüştürme kabiliyetlerindeki azalmayla başa çıkabilmelidir. Bu nedenle doğal seçilim, otçulların olumsuz etkilerini sınırlayan bitki özelliklerini destekler.

Hepimizin yemeklerde tükettiği ve mikroskop altında fotoğraftaki gibi gözüken sofra tuzu, liseden bilebileceğiniz üzere NaCl kimyasal formülüne sahiptir (ya da daha meşhur Türkçe adıyla "naci"). Na, sodyum elementidir. Cl, klor elementidir.

Klor elementi, 1. Dünya Savaşı'nın meşhur ölümcül kimyasalı olarak ün kazanmıştır. Klor gazı kullanılan Avrupa savaş alanlarındaki insanlar solunum yetmezliği, öksürük, hapşırma, burun rahatsızlığı gibi semptomlar göstermiştir. Klor gazının dozu milyonda 1-3 parça olduğunda genizde mukuslu bir tabaka oluşur ve 1 saat kadar rahatsızlık verir. Milyonda 5-15 parça arası düzeyinde bu mukus tabakası dikkate değer düzeyde rahatsızlık vermeye başlar. Milyonda 30 parçanın ötesine geçildiğinde göğüs ağrısı, nefes darlığı ve öksürük oluşur. Milyonda 40-60 parçaya ulaşıldığında toksik pnömonit ve akut pulmoner ödem oluşur. Milyonda 400 parçanın üzerinde 30 dakika civarında maruz kalındığında ise ölüm gerçekleşir. Milyonda 1000 parçanın üzerinde ölüm, sadece birkaç dakikada gerçekleşir.

Fosillerin keşfedilmesini konu alan filmlerde ya da hikayelerde genellikle birilerinin arka bahçesinde bütün bir dinozor kemiği bulduğu gösterilse de paleontologlar gerçekte, çoğunlukla bir iskeletin ufak tefek parçalarıyla uğraşır. Bu resim çoğu zaman eksik olsa bile, küçücük bir kemik parçası dahi yepyeni bilgiler ortaya çıkarabilir.

Bilim insanları bu parçaların nereden geldiğini anlamak için fosil içinde korunmuş antik kemikleri incelemek için kullanılan görece yeni bir yöntem olan palaeoproteomik yöntemini kullanıyor. Frontiers in Mammal Science dergisinde yayınlanan bir çalışma, bu tekniğin Avustralya’nın nesli tükenmiş keseli dev hayvanlarına (İng: "Megafauna") ait kemiklerde ilk kez başarıyla kullanıldığını ortaya koyuyor.^[1] Bu türler, günümüz Avustralya keseli hayvanlarının dev ataları olarak biliniyor.

Bu yazımızdan itibaren, bu dizinin başından beri verdiğimiz giriş bilgilerinin üzerine, artık "Hayat Molekülleri" veya "Yaşam Molekülleri" dediğimiz kimyasal bileşiklerin ne olduğundan ve canlılık için neden önemli olduğundan bahsetmek istiyoruz. Sistematik bir biçimde bu molekülleri, işlevlerini, yapılarını, oluşumlarını analiz edecek ve sonrasında daha derin konulara doğru ilerleyeceğiz. Ancak bir insanın canlılığın ne olduğunu ve cansızlıktan nasıl evrimleştiğini anlayabilmesi için, canlılığın temelini oluşturan ve önceki yazılarımızda bahsettiğimiz aktivite ve organizasyon özelliklerini kazanmalarını sağlayan molekülleri tanıması gerekmektedir. Bu yüzden, bu yazılarımız daha da önem arz etmektedir.

Bilindiği gibi Evren dahilindeki her madde atomlardan (ve atom altı parçacıklardan) oluşmaktadır. Beyninizden karaciğerinize, arabanızdan klavyenize, Mars'tan Andromeda Galaksisi'ne, bir mol hidrojen molekülünden bir saç tanesine kadar her şey, atomlar yığınıdır. Sizi "canlı" yapan da atomlardır, bir taş parçasını "cansız" yapan da... Hatta çoğu zaman bu ikisindeki moleküller aynı ya da benzer bile olabilir! Örneğin bir okyanusun neredeyse tamamı sudan oluşur; insan vücudunun ise %60 kadarı, okyanuslardakiyle aynı hidrojen ve oksijen atomlarını taşıyacak biçimde, yine sudan oluşur (hatta akciğerlerimizde bu oran %83 düzeylerine kadar çıkar!).^[1] İki varlık grubu arasındaki tek fark, bu dizide ele aldığımız kimyasal evrimdir. Canlıları oluşturacak olan kimyasallar belli bir yönde evrimleşmişken, cansızları oluşturacak daha geniş bir grup farklı bir evrimsel süreç izlemiştir.

Kuşların duyabildiği frekans aralığını aşan sesleri, sinekkuşlarının duyup duymadığını araştırmak için Science Advances dergisinde yayınlanan bir makalede, bir sinnekkuşu türü olan Ekvadorlu Hillstar'ın (Oreotrochilus chimborazo) sinirsel ve davranışsal özellikleri gözlendi.^[1] Çalışmada sinekkuşları, oynatılan yüksek frekanslı seslere karşı vücut duruşlarını değiştirerek tepki gösterdi. Davranışsal ve sinirsel gözlemler, sinekkuşlarının yüksek frekanstaki sesleri duyabildiğini ortaya çıkardı.

And Dağları'nın yüksek enlemlerinde yaşayan bir sinek kuşu olan O. chimborazo, bugüne kadar bilinen herhangi bir kuşun vokalizasyonuna göre çok yüksek (13.4 kHz kadar) yüksek frekanslı şarkı üretiyor. Bu şarkının frekansı, aynı zamanda çoğu kuşun işitme aralığının da (2-8 kHz arası) çok ötesindedir. Sinekkuşları bu açıdan, bazı baykuşlar dışındaki kuşların da yüksek frekanstaki sesleri duyabildiğine dair bir örnek oluşturuyor.

Kelebek etkisi, en basit tanımla, bir sistemin başlangıç verilerinde küçük değişiklikler yapıldığında öngörülemez ve büyük sonuçların doğabilmesidir.

Kelebek etkisi denince herkesin aklına matematikçi, meteorolog ve aynı zamanda kaos teorisine çok büyük katkıları olan Amerikalı Edward Norton Lorenz'in (23 Mayıs 1917 - 16 Nisan 2008) verdiği analoji örneği gelir: Amazon Ormanları'nda bir kelebeğin kanat çırpması, ABD'de bir fırtınanın kopmasına neden olabilir. Daha sonra bu örneğin başka birçok farklı versiyonu karşımıza çıkmıştır.

Diferansiyel denklemler, doğada ve insan yapımı sistemlerde meydana gelen sürekli değişimleri matematiksel olarak ifade eden denklemlerdir. Isaac Newton^[1] ve Gottfried Wilhelm Leibniz'in 17. yüzyıldaki katkılarıyla ortaya çıkan bu alan, fiziksel olayları modellemekten mühendislik sistemlerini analiz etmeye kadar birçok alanda kullanılmaktadır. Diferansiyel denklemler sayesinde bir sistemin zamana veya bir başka değişkene bağlı davranışı öngörülebilir ve çözülebilir hâle gelir.

Modern dünyada mühendislik ve bilim dallarının büyük bir kısmı, diferansiyel denklemlerle ifade edilen süreçleri anlamaya dayanır. Hareket eden bir nesnenin konumunun belirlenmesinden, elektrik devrelerindeki akımların analizine kadar pek çok problem, bu denklemler yardımıyla çözülmektedir.