Eğitim, teknoloji ve teknikteki gelişmeler devam ederken kırılması "imkânsız" rekorları kırmaya ne kadar yakınız? Geçtiğimiz aylarda bir cumartesi sabahı Manhattan'da bir otelin balo salonunda bulunan Noah Lyles, telefonundan hesap makinesini açtı ve türümüzün atletik performansının üst sınırını hesaplamaya çalıştı.

Lyles, bugüne kadar Dünya üzerinde yaşamış milyarlarca insan arasında iki kişi hariç hepsinden daha hızlı koşmayı başarabildi. Yakında bu iki kişiyi de saf dışı bırakacağından emin. Jamaikalı Usain Bolt'un dünyanın en hızlı 200 metre yarışında ilk yarıyı kaç saniyede tamamladığını hesap makinesine yazdı. Ardından da kendi en iyi 200 metre koşusunun ikinci yarısını koşma süresini ekledi. Bu hesaplamadan sonra şunları söyledi:

Bir Evren düşünün. Bu Evren'de bu elmayı bıraktığımızda, elma doğrudan aşağıya düşmesin. Düşebileceği yerlerin bir olasılık dağılımı olsun. Buraya, şuraya veya oraya düşebilme ihtimali olsun; ancak en yüksek olasılıkla, hemen bıraktığınız yerin altına düşecek olsun. Bunu hayal etmekte pek bir sorun yok.

Peki ya bu olasılık dağılımının nedeni, ilk etapta sanmış olabileceğiniz gibi rüzgar ya da diğer dış faktörler değilse? Yani ya elma, yapısı gereği kesinlikle aşağı doğru düşmek zorunda değilse? Elmanın kendi içsel davranışı bu şekilde olasılıkçı olsa? Böyle bir Evren hayal edebilir miydik? Eğer hayal edebileceğimiz evrenlerdeki ihtimaller sınırsızsa, bu da çok zor olmayabilir. Bir evrende pek ala bir kuvvet cisimleri yerden yukarı ya da yana doğru da fırlatabilirdi.

Evrim Ağacı 12 yaşında! Ve bunu 2 canlı yayınla kutluyoruz:

12 yıl, dile kolay... 5 Kasım 2010 günü kurulduğumuzda, sadece birbirimize biyoloji anlatalım diye yola çıktık. Bu hedef, kısa süre içinde Türkiye'de bir bilim iletişimi yolculuğuna dönüştü ama yolun hiçbir noktasında sizler gibi güzel insanlarla yolumuzun bu denli kesişeceğini hayal edemezdik. İyi ki de kesişti... İyi ki varsınız! ♥

Son buzul çağını canlı atlatmak için atalarımızın özel bir dizi beceriye ihtiyacı vardı. Bunlardan biri, ateşin gücünü kontrol altına almayı öğrenmekti. Ancak, Avrupa’da 26.500 ile 19.000 yıl öncesine tarihlenen iyi bir şekilde korunmuş çok fazla ocak kalıntısı bulunmuyor.

Günümüz Ukrayna'sında Dinyester Nehri kıyısındaki bir tarih öncesi yerleşimden elde edilen ve Geoarchaeology dergisinde yayınlanan bulgular, en son buzul çağında yaşayan insanların farklı türde ocaklar inşa ettiğini gösteriyor.^[1] Ana yakıt kaynakları odun olsa da muhtemelen hayvan yağı ve kemiklerini de kullanıyorlardı.

Blokzincir (İng: "blockchain") teknolojisinin ortaya çıkardığı alternatif yaklaşımlar sayesinde birçok alanda yenilikçi çözümler arayanların ilgisini üzerine çekmeyi başardı. Bu teknoloji, şu an için daha çok finans ve ödeme sistemleriyle, dahası kripto paralarla anılmaktadır. Ancak aynı zamanda kimlik doğrulama, telif haklarının korunması, tapu gibi mülkiyet belgelerinin dijitalleştirilmesi ve diplomaların güvenli ve kolayca doğrulanabilir şekilde blokzincir üzerinde saklanması gibi birçok yeniliği de hayatımıza kazandı\text{}rmaktadır.

Blokzincir teknolojisinin sağladığı yeniliklerden faydalanabilecek alanlardan bir tanesi de sağlık sektörüdür. Giderek artan tıbbi kayıtların elektronik ortamlarda toplanması ihtiyacı, çeşitli mahremiyet ve güvenlik tehditlerini beraberinde getirmektedir. Blokzincir teknolojisi yardımıyla hasta-hekim ilişkilerinde önemli ilerlemeler kaydedilebilir, tıbbi verilerin güvenli bir şekilde yönetilmesi ve kolaylıkla erişilmesi sağlanabilir. Bununla birlikte sigorta ve ilaç sektörleriyle akademi gibi birçok farklı alan blokzincirin getirilerinden faydalanabilir.

Aslında örümcekler tavanda öylece yürümekten çok daha fazlasını yapabiliyor: Kendi vücut ağırlıklarından 170 kat fazlasını bile yerçekimine karşı taşıyabiliyor. Örümcekler, diğer eklembacaklılar gibi (böcekler, kabuklular, vs.) bir dış iskelete sahipler. Bu dış-iskelet içeriyi dışarıdan koruyan bir zırh görevi görüyor. Bu iskeletin iç yapısı katman katman yüzeylerden oluşurken, dışı mumsu bir tabakayla kaplı haldedir. Bu tabakanın taşıdığı ilginç özellikler, bizim sorumuzun cevabını da içinde barındırıyor. Mumsu tabakanın adezyonu (cisimler arası "yapışma" kuvveti) oldukça kuvvetli ve bu durum örümceğin, üzerinde bulunduğu tüm yüzeylere yapışmasını sağlıyor. 

Genel olarak teknik, su-itici güçlerin örümceğimizi yüzeye sabitlemesine dayanıyor. Tabii ki, durum aslında bu kadar basit değil, arka planda sistemin işlemesini sağlayan daha karmaşık süreçler de dönüyor. Örümceklerin bacaklarındaki kılsı yapılar (scopulae) bu noktada devreye giriyor. Her bir kılsı yapı, kendinden çok daha küçük başka kılsı yapılardan (setulae) oluşuyor. Bu yapılar, nano-boyuta kadar inebiliyor ve bu sayede örümceğin duvarla temas halinde olduğu yüzey alanını inanılmaz miktarda arttırıyor. Bu kadar büyük bir yüzey alanına etki eden çekim kuvvetleri öylesine güçlü oluyor ki, örümcek rahatlıkla duvarda baş aşağı asılı kalabiliyor. Dahası bu esnek kılsı yapılar sayesinde örümcek, üzerinde olduğu yüzeyin yapısı nasıl olursa olsun (pürüzsüz, kaygan yada tırtıklı hiç fark etmez), temas alanını minik kıllarıyla kat kat genişleterek tutunma kuvvetini ayarlamayı başarabiliyor. 

Einstein’ın en ünlü sözlerinden biri “Tanrı zar atmaz” sözüdür. Bu sözün halk arasındaki yaygın yorumu, bu makalede de düzeltilmek istenen iki yaygın miti (ya da yanlış anlaşılmayı) barındırmaktadır.

İlk yanlış anlaşılma, Einstein’ın “Tanrı” kelimesini kullanması, onun Tanrı'nın varlığına inanan, inançlı bir insan olduğu anlamına geldiği fikridir. Bu fikir oldukça yanlıştır: Einstein tam anlamıyla bir ateist olarak tanımlanabilir [E.N. Einstein'ın dini inancı daha ziyade panteist olarak tanımlanmaktadır; zaten bu metinde yapılan tanım da ateizme değil, panteizme veya deizme uymaktadır; bu konularda bilgi almak için buraya tıklayınız]. Einstein oldukça dindar Yahudi bir çevrede büyümesine rağmen Tevrat’ta anlatılan birçok şeyin fizik kanunlarıyla tutarlı olmadığını hemen anlamıştı. Einstein’ın fiziğe olan büyük katkılarının sebebi, onun dünyayı yöneten kesin matematik kanunlarına olan inancıydı. Bu akılcı yaklaşım, geleneksel dinlerin sahip olduğu, doğa kanunlarından üstün olan doğaüstü Tanrı figürü ile ters düşmektedir.

Bu metnin mizahi dili, okuyucuyu eğlendirebilir. Fakat bu mizahi dilin amacı meselenin ehemmiyetini gizlemektir. Medawark bu görüşlerini 1960’ların ekonomik açıdan gösterişli günlerinde dile getirmiştir. İngilizlerde bilime ayrılan bütçe, o dönemde her beş yılda bir %10 artış gösteriyordu. Daha düşük bir oranla olsa da, bu büyüme 1970’lere kadar devam etti. Ancak 1980’lerde şiddetli bir değişim meydana geldi. 1980’lerin ilk 5 yılında, Britanya’da bilim için yapılan kamu harcamaları %10 azaldı ve bütün göstergeler bu kesintinin devam edeceği yönündeydi. Fakat İngiliz bilim insanları da bu konuda uyarılmadıkları hususunda sitemde bulunamazlar. Dönemin parlamento üyesi ve daha sonra eğitim ve bilim bakanlığı yapmış olan Shirley Williams 1971’de açık bir uyarıda bulundu:

Bilim için yapılan kamu harcamaları diğer ülkelerde de azalma gösterdi. Britanya’ya özgü bir takım sebeplerin birleşimi, Britanya’nın durumunu gelişmiş ülkeler arasında belki de en kötüsü haline getirdi. Buradaki amacımız bütün bu sebepleri burada tartışmak değildir. Buradaki amacımız yalnızca Britanya’da değil, tüm dünyada, günümüzde bilimin düştüğü kötü durumun en temel ve aynı zamanda en az fark edilen sebebini tanımlamak ve ona savaş açmaktır. 1986’da İngiliz bilim insanları bu kesintilere “Save British Science” (İngiliz Bilimini Kurtar) adında bir kampanya başlatarak karşılık verdi. Kampanyanın belirtilen amaçları şunlardı: