Önceki yazılarımızda Hardy-Weinberg Dengesi'ni tanımladık ve sonrasında bu dengenin kurallarını bozarak, matematiksel analizlerimizi ideal popülasyonlardan gerçek popülasyonlara doğru genişletmeye başladık. Bir önceki yazımızda, mutasyonların tek başına evrimin ana mekanizması olamayacağını, çünkü bunu başarabilmek için çok seyrek meydana geldiklerini ve yarattıkları değişimin oldukça sınırlı olduğunu gördük. Şimdi, Hardy-Weinberg Dengesi'nin bir diğer kuralını bozarak, ortaya çıkan durumu matematiksel olarak analiz edeceğiz. Öncelikle, bu dengenin kurallarını tekrardan hatırlayalım:

Kırmızıya boyadığımız kısımdan da görebileceğiniz gibi, artık Doğal Seçilim'i popülasyonlarımıza dahil ederek Hardy-Weinberg Dengesi'nin bundan nasıl etkilendiğine bakmaya başlayabiliriz. Fakat öncelikle bunu neden yaptığımızı anlayarak başlayalım.

Balıklar cilt bakımı yaptırmak istediklerinde nereye giderler dersiniz? Mercan resifleri, balıklar için doğal "güzellik salonları" gibidir. Bu güzellik salonları, küçük "temizlikçi" balıkların kendilerine hizmet etmesini bekleyen balık "müşteriler" ile dolu, hareketli sosyal aktivite alanlarıdır.

Tıpkı bir araba yıkama ekibinin Buick marka bir arabanın her köşesini temizlemesi gibi bu küçük balıklar da müşterilerinin etrafında ve bazen ağzının içinde özenle çalışıp müşterilerinin pullarındaki bakterileri ve parazitleri özenle temizliyor. Hatta bazen bu minik temizlikçiler, müşterilerine sürtünerek rahatlatıcı bir masaj bile yapıyor. Peki acaba bu güzellik salonlarını temizlik dışında resif boyunca mikropların ve bakterilerin yayılmasında da iyi veya kötü bir rol oynuyor olabilir mi? Örneğin tıpkı yoğun sağlık klinikleri gibi hastalık taşıyan mikropların yayılmasına neden oluyorlar? Yoksa faydalı mikroorganizmaların resif sakinleri arasında paylaşılmasını mı sağlıyorlar? Bu soruların cevabı, mercan resiflerini koruma ve yeniden canlandırma çabaları açısından büyük önem taşıyor.

Kenevir (veya "kendir"), Cannabis sativa bitkisinin Türkçe ismidir. Bu bitkinin çeşitli kısımlarının toz edilip sarılarak tüketildiği hali ise "esrar" (veya "marihuana") olarak bilinmektedir. Aslen Orta ve Güney Asya'da yetiştirilen kenevir, asırlar boyunca hem keyfî hem de tedavi edici amaçlarla kullanılmıştır. Cannabis içerisindeki ana psikoaktif madde, tetrahidrokannabinol (kısaca "THC") olarak bilinen bir moleküldür. Kenevir; dumanı içe çekilerek, buharlaştırılarak, besin maddeleri içine katılarak veya ekstrakt olarak kullanılarak tüketilebilir.

Kenevir kullanımından bahsederken temel olarak iki amaçla kullanımı esas alınmaktadır: Keyif verici amaçla kullanım ve tıbbi amaçla kullanım. Bu yazımızda da özellikle bu iki tip kullanım üzerinde duracağız. Fakat kenevir bitkisi, bunların dışında birçok farklı sanayi kolunda da yaygın olarak kullanılan bir bitkidir. Örneğin bitkiden üretilen lif, yüzyıllardır hem tekstil sektöründe hem de kağıt yapımında yaygın olarak kullanılmıştır. Sentetik liflerin geliştirilmesinden önceki süreçte halat yapımında en çok tercih edilen kenevir lifleri olmuştur. Ayrıca kenevir tohumları (akenleri), kuş yemi olarak kullanılmıştır. Kenevir tohumları insanlar tarafından da besin olarak tüketilmektedir. Ayrıca tohumlarından elde edilen yağ; cila, boya, sabun yapımında kullanılır. Ülkemizde de şile bezi ve Rize bezi gibi özgün dokuma teknikleri ile beraber, geleneksel kültürümüzde yer edinmiştir.

Söz konusu matematik olduğunda, "neden" sorusunu sormak oldukça tuhaftır. Matematik, sonradan yaratılmış bir sistem olduğu için, birçok unsur herkesçe kabul edilebilir; ancak son derece makul ve tutarlı varsayımlara dayanır. Birçok bilim insanının matematiğin bir "bilim dalı" değil, bir "iletişim sistemi" olduğunu düşünmesi de bundandır.

Örneğin Evren'imizin "matematik temelli inşa edildiği" hatalı bir düşünce olduğu iddia edilebilir. Evren içerisinde kendini tekrar eden bazı desenler vardır. Örneğin bir cismin varlığı kendisini tekrar edebilir (bir ormanda "100.000 adet" ağaç olması gibi). Bir süreç kendini tekrar edebilir (nehrin sürekli akması gibi). Doğa yasalarının çoğu tutarlı ve süreklidir (kütleçekiminin sürekli cisimleri birbirine doğru çekmesi, evrimin sürekli gen dağılımlarını en uyumludan yana değiştirmeye çalışması gibi). İnsanlar, etraflarındaki çok basit desenleri sembolik olarak ifade etmeye başladıklarında, matematik doğmuştur.

Haçlı Seferleri, genel tanımı itibarıyla, 1096-1292 tarihleri arasını kapsayan 200 yıllık bir süreçte, Katolik Avrupa toplumlarının Müslüman Orta Doğu coğrafyası üzerine, kutsal toprakları ele geçirme maksadıyla yapmış olduğu dokuz büyük seferden oluşan istila hareketleri olarak kabul görmektedir. Ne var ki bu hareketlerin alt başlıkları incelendiğinde, seferlerin bahsedildiği kadar tekdüze, sıralı ve sadece bir amaca yönelik olmadığı karşımıza çıkmaktadır.

Misal olarak, Dördüncü Haçlı Seferi, Kudüs'ü Müslümanlar'dan alma maksadıyla başlamış ve dönemin Doğu Roma İmparatorluğu başkenti Konstantinopolis'in işgaliyle sona ermiştir. Yine, Haçlı Seferleri sadece Yakın Doğu üzerinde değil, Avrupa içerisinde de Roma Katolik Kilisesi'nin otoritesini pekiştirmek amacıyla, "sapkın mezhep" kabul edilen Katharlar'a karşı Güney Fransa'ya, Bogomiller üzerine Balkanlar'a, Pagan halklara karşı da Kuzey Avrupa'ya yönelik olarak da yapılmıştır. Bunların yanı sıra Avrupa içerisinde isyan eden halklar ve Papalık ile anlaşmazlık yaşayan imparatorluklar üzerine de seferler düzenlenmiştir. Bunlar gibi, çok sayıda irili ufaklı akın, çeşitli coğrafyalara ve farklı amaçlarla yapılmıştır. Tüm bunlar, Haçlı Seferleri'ni genel bağlamından uzaklaştırmış olup, sadece "dokuz büyük hareket" alt başlığında incelenemeyecek kadar girift bir konu haline geldiğini bizlere göstermektedir.

Akraba evliliği, birbiriyle akraba olan kişilerin evlenmesi ve çocuk yapmasına verilen bir isimdir. Eğer evlenen ve üreyen bireyler kuzenlerse, buna kuzen evliliği, eğer evlenen ve üreyen bireyler ebeveyn-yavru ilişkisine sahipse, yavrunun yaşına bağlı olarak bu pedofili, çocuk istismarı, ensest ve/veya soy içi üreme gibi isimlerle anılır.

Bu terimler arasında belli başlı farklar olsa da, hepsi birbiriyle ilişkilidir: Örneğin pedofilik ilişkilerde belli yaşlar ve taraflar arasında belli bir yaş farkı aranır; ancak kuzen evliliklerinin hepsi pedofilik olmak zorunda değildir. Benzer şekilde, ensest ilişkiler genellikle aynı aileden olan kişilerin üremesi olarak görülse de (ve dolayısıyla bir tür akraba evliliğine işaret etse de), bazen üvey aile, evlat edinilen çocuklar, aynı klandan veya soydan olan daha uzak akraba kişiler arası ilişkiye işaret etmek için de kullanılabilir.