Ormandaki her ağaç bir fıskiyedir; kökleri aracılığıyla topraktan su emer ve yapraklarındaki gözenekler aracılığıyla atmosfere su buharı salar. Milyarlarcası havada dev su nehirleri yaratır - ki bunlar, bulutları oluşturan ve yüzlerce hatta binlerce mil ötede yağış yaratan nehirlerdir.

Ancak gezegeni ağaçlardan arındırdıkça, bu "hava nehirleri"ni ve yağmur için onlara bağımlı olan toprakları kurutma riskiyle karşı karşıya kalıyoruz. Giderek artan sayıda araştırma, ormansızlaşmanın şimdiye kadar ihmal edilen bu etkisinin birçok kıta iç bölgesinde küresel iklim değişikliğinin etkilerini gölgede bırakabileceğini gösteriyor: Nil'i kurutabilir, Asya musonunu sekteye uğratabilir ve Arjantin'den Orta Batı Amerika Birleşik Devletleri'ne kadar tarlaları kurutabilir.

Trilobitler, evrimin en nadide ve ilgi çekici örneklerinden birçoğunu bünyelerinde taşıyor olmalarına rağmen, birçok sefer bilim düşmanları tarafından evrime karşı birer araç haline getirilmeye zorlanıyorlar. Tabii ki neredeyse her zaman tutarsızlık abidesi olan bu girişimler, trilobitlerle ilgili gerçekleri değiştirmeye asla yeterli olmayacak. Ancak özellikle trilobitlerin gözleriyle ilgili birçok hatalı bilgiyi bu makalemizde düzeltmek ve sizlere bu hoş canlıları tanıtmak için bazı önemli bilgiler vermek istiyoruz.

Trilobitler, Dünya'mızın antik sularında 520 milyon yıl kadar önce yaşamış olan sert kabuklu, segmanlı vücutlara sahip baş döndürücü hayvanlardır. Dinozorların evrimleşmesinden çok önce soyları tükenmiştir ve Paleozoik Çağ'ın anahtar öneme sahip hayvanlarından birisidirler. Bu çağ, basit vücut planlarına sahip canlılardan karmaşık canlıların evriminin yaşandığı ve dolayısıyla günümüz yaşantısının ortaya çıkması konusunda belkemiği olan sayısız canlının evrimleştiği dönemdir. Bu açıdan, trilobitlerin evrimlerinin incelenmesi, basitten karmaşığa giden evrimsel sürecin önemli bir basamağını aydınlatmamızı sağlamaktadır. Gerçekten de, bugüne kadar trilobit evrimi üzerine yapılan tüm araştırmalar, evrimsel biyolojinin temellerinin oluşturulmasında önemli roller oynamıştır ve bu açıdan her biri çok önemlidir.

Marksizm ve bilim

(‘Yöntembilim’ konusundaki daha geniş bir ‘amatör’ yazının bir bölümü… Öğretmek değil, öğrendiğini paylaşmak… ‘Okuduğunu anlamış mısın, doğru öğrenmiş misin?’ sorularının yanıtlarını ‘duymak’; yanlış bildiğimizi düzeltmek, az bildiğimizi çoğaltmak için bir girişim.)

Eğer Schrödinger'in Kedisi gibi düşünce deneylerini veya Çift Yarık Deneyi gibi gerçek deneyleri daha önceden duyduysanız, kuantum fiziğinin gerçek dünya deneyimlerimizden ne kadar farklı olduğunun haberdarsınızdır. Schrödinger'in Kedisi isimli düşünce deneyinde, kutunun içinde olduğu hayal edilen bir kedi, kutu açılana kadar hem ölü hem diridir ve kutuyu açtığımız anda bu birden fazla olasılıktan sadece bir tanesi gerçekliğe dönüşür. Çift Yarık Deneyi'nde ise iki ufak yarığa doğru tek tek fırlatılan elektronlar, gözlenmediklerinde bir dalga gibi davranarak girişim deseni oluştururlar, gözlendiklerindeyse bir parçacık gibi davranarak iki basit çizgi oluştururlar. Her iki deneyde de sorun, yapılan gözlem veya ölçüm ile gözlenen/ölçülen şeyin davranışları arasında bir ilişki olduğu fikridir. Schrödinger'in Kedisi örneğinde, farklı olasılıklara sahip iki durumdan biri, ölçüm anında %100 ihtimale dönüşüvermektedir. Çift Yarık Deneyi'nde ise elektron ve foton gibi parçacıklar, gözlenip gözlenmemelerine bağlı olarak davranışlarını değiştirmektedirler.

Klasik ve geleneksel fizik bilgilerimiz ışığında, gözlemci veya bilinç gibi kavramların Evren fiziği üzerinde özel bir yere sahip olmasını beklemeyiz. Benzer şekilde, ölçüm araçları elbette ölçülen unsurun davranışlarını değiştirebilecek olsa da, bilinçli bir gözlemin veya kuantum düzeyde yapılacak bir ölçümün, deney sonuçlarını bu kadar köklü bir biçimde değiştirmesi, izahı ve ek sorgulamayı hak eden bir soru işareti yaratmaktadır. İşte Ölçüm Problemi adı verilen bu problemi izah edebilmek için, bugüne kadar çok sayıda açıklama geliştirilmiştir. Bu açıklamaların araştırıldığı sahaya Kuantum Mekaniğinin Yorumları denmektedir. Bu yazımızda, bunlardan bir tanesi olan Paralel Evrenler (İng: "many-worlds") yorumuna bir bakış atacağız.

Günümüzde teknoloji, yaşamımızın hemen her alanını kapsıyor. Akıllı telefonlarımızdan otomobillere, tıbbi cihazlardan endüstriyel makinelerimize kadar her şey bir şekilde teknolojiyle ilişkilendirilmiş durumda. Bu teknolojinin temel yapı taşlarından biri de algılama sistemleridir. Algılama sistemleri, çevresel verileri toplamak ve işlemek için kullanılır ve bu sistemlerin doğruluğu ve verimliliği, gelişmiş sensörler ve yazılımlar aracılığıyla sağlanır. Bu sensörler arasında ışık spektrumunu algılayanlar da önemli bir yer tutar. Ancak, ışık spektrumunun makinedeki okuma değeri nasıl etkiler?

Işık spektrumu, elektromanyetik tayfın görünür bölgesindeki farklı dalga boylarını ve renkleri tanımlar. Kızılötesi, kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, lacivert ve mor olmak üzere farklı renklerin bir kombinasyonunu içerir. Her bir rengin dalga boyu ve yoğunluğu, bir nesnenin rengini ve özelliklerini belirler.

Malign Melanom olarak da adlandırılan Melanom, öncelikle melanin pigmentini üreten hücreler olan melanositleri etkileyen bir cilt kanseri türüdür. Ayrıca, gözün koroid tabakasında, leptomeninkslerde (pia veya araknoid mater) ve tırnak yataklarında da gelişebilir. Primer yeri bilinmeyen metastatik melanom sadece lenf nodlarında bulunabilir.

Melanomun birincil nedeni, cilt pigmenti melanin düzeyi düşük olanlarda ultraviyole ışığa maruz kalmaktır. Çok sayıda beni olanlar, etkilenmiş aile üyeleri öyküsü ve zayıf bağışıklık fonksiyonu olanlar daha büyük risk altındadır. Tanı, potansiyel olarak kanserli olma belirtileri gösteren herhangi bir cilt lezyonunun biyopsisi ve analizi ile konulur.

Davranışların incelenmesi, bize organizmaların çevrelerine nasıl yanıt verdiği ve bu yanıtların evrimsel kökenleri hakkında derinlemesine bilgiler sunar. İnsanlar söz konusu olduğunda, psikoloji ve sosyoloji gibi bilimler davranışın temel bileşenlerini ve bu davranışların bireyler ve toplumlar üzerindeki etkilerini anlamamıza yardımcı olur. Öte yandan etoloji ise, insan harici hayvanlar aleminin davranışsal dinamiklerini ve bu davranışların ekolojik ve evrimsel bağlamlarını inceler. Bu disiplinler, hayvanların ve insanların dünyalarını daha iyi anlamamız ve birbirimizle ve doğal dünya ile olan ilişkilerimizi daha iyi yönetmemiz için önemli araçlar sağlar.

Nesli tükenmiş hayvanlar söz konusu olduğunda, onların davranışları hakkındaki bilgilerimiz sınırlıdır çünkü bu hayvanları doğal ortamlarında doğrudan gözlemleme fırsatımız yoktur. Fakat gözlem şansı olmasa da epey kapsamlı tahminler mevcuttur. Kalıntıları bulunan ve Kik adı verilen yünlü mamut bireyi, Buzul Çağı'ndan kalan ve hikayesi bilinen ender memeli hayvanlardan biridir. Kik, yaklaşık 17.100 yıl önce, Alaska'nın iç kesimlerinde, kuzeyde Brooks Sıradağları ve güneyde Alaska Sıradağları arasında dünyaya gelmiştir. O dönemde, bu bölge, Bering kara köprüsü üzerinden Sibirya'ya ve Batı Avrupa'ya kadar uzanan soğuk ve kuru bir çayırlık olarak karşımıza çıkar. Bu geniş bölgeye, bölgenin en ikonik hayvanlarından dolayı "mamut stepleri" adı verilmiştir.^[1]

2020 yılı oldukça sallantılı başladı: Dünya, "3. Dünya Savaşı" söylentileri ile yüzleşti, uçaklar ve helikopterler düşerek nice canlar aldı, ülkemiz başta olmak üzere tüm Dünya depremlerle çalkalandı, volkanlar patladı ve daha nicesi...

Bu sırada bilim camiasında da bazı ilginç olaylar yaşandı: 10 Ocak 2020'de, yönlendirilmiş evrim araştırmalarıyla 2018 Nobel Kimya Ödülü'ne layık görülen Frances Arnold, Science dergisinde 2019 yılında yayımladıkları bir makaleyi geri çektiğini ilan etti.

Aşağıdaki görselde gördüğünüz, vücudumuzu oluşturan tüm elementlerin kütlece oranlarıdır (bu yüzdeler, atom sayılarının oranı değildir!). Elbette bunlar kişiden kişiye, yaştan yaşa, hatta gün içerisinde zamandan zamana değişebilir (örneğin ne yediğinize bağlı olarak). Ancak ortalama olarak hazırlanmıştır ve birçok kişi için kabaca doğru olacaktır. Daha önemlisi, elementlerin birbirlerine nazaran oranlarını görmek açısından faydalıdır. 

Canlı-cansız her varlık, yıldızlarda üretilen atomların çeşitli şekillerde bir arada gelmesiyle oluşur. Hiçbir varlık, son haliyle var oluvermemiştir. Hepsi, çok yumuşak bir değişim sürecinden geçerek var olmuştur. Örneğin Dünya üzerindeki canlılık, Evren'in başlangıcından sonraki milyarlarca yıllık kozmolojik ve fiziksel evrimin sonucunda oluşabilen Güneş ve Dünya'nın var oluşu sonrası, en az 500 milyon yıllık kimyasal evrim sonucu var olabilmiştir. İlk canlılık, cansız moleküllerin farklı kombinasyonları ile başlamıştır. Bunların birçoğu varlıklarını sürdürememiş ya da yeterince çeşitlenebilecek kimyasal yapıya sahip olamamıştır. Ancak bazıları varlıklarını korumuş, hatta bir enerji döngüsü sayesinde uzun soluklu hale gelebilmiştir. Bunlar, ilk canlıların oluşumunu mümkün kılmıştır. Tabii tüm bunlar, dediğimiz gibi en az 500, ortalama 700 milyon yıllık bir kimyasal evrim sürecinin sonucudur. Ondan sonra ise biyolojik evrim devreye girmiş ve son 3.8 milyar yıldır etrafımızda gördüğümüz ve göremediğimiz her türlü canlının ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Tatlı patates, (Ipomoea batatas), Amerika'nın tropikal bölgelerine özgü bir kök bitkisidir. Tropikal ve ılıman iklimlerde yaygın olarak yetiştirilir. En çok yetiştirilen yerler

Taze kökleri pişmiş sebze olarak ya da püre şeklinde turta dolgusu olarak kullanılır. Japonya'da kuru gıda, nişasta ve alkol kullanımı amacıyla üretilmektedir. Tarihi kaynaklarda ilk defa 1492 yılında Kolomb'un Amerika'ya ayak basmasıyla keşfedilse de MÖ 750'den beri Peru'da yetiştirildiği bilinmektedir.