Gıda kaynaklı patojenler üzerine yapılan bilimsel çalışmalar, gıda güvenliği kurallarının temelini oluşturmaktadır. Genel olarak, iki tür araştırma bizi gıda güvenliği konusunda bilgilendirir. Bunların ilki, laboratuvar deneyleridir. Örneğin, laboratuvar deneyleri ile bir patojenin ne kadar ısı ile öldürüleceği ve zararsız hale getirileceği test edilebilir. Bu deneylerden elde edilen veriler, araştırılan patojenler hakkındaki temel gerçekleri yansıtır. İkinci tür araştırma ise, gıda kaynaklı hastalıkların sebep olduğu spesifik salgınların araştırılmasıdır.

Gıda güvenliği için kurallar belirlenirken "son sözü" bilimsel kanıtların söyleyeceğini düşünebilirsiniz; fakat aslında bilimsel kanıtlar, yalnızca birer başlangıçtır. Politikacılar; gelenek, kültürel eğilimler, politik çıkarlar ve endüstriden gelen baskılar da dahil olmak üzere birçok faktörü göz önünde bulundururlar. Gıda güvenliği düzenlemelerinin asıl amacı, bilimsel saflık değil, halk sağlığıdır. Bu yüzden bir dereceye kadar bu düzenleyici faktörleri uygulamak mantıklıdır. Ancak bu yaklaşım, bazen yemek seçimlerini sınırlayan, halkın kafasını karıştıran ve aşçıların yüksek kalitede yemek pişirmesini engelleyen keyfi ve bilimsel olarak savunulamaz kısıtlamalara yol açmaktadır.

Akdeniz tipi iklim bölgeleri (AİB) beş kıtaya yayılmıştır: Afrika, Avustralya, Avrupa, Kuzey Amerika ve Güney Amerika. Bitki örtüsü (yakıt) büyümesini sağlayan serin ve yağışlı kışlar ve bitki örtüsünün tutuşabilirliğini artıran sıcak ve kuru yazlar ile karakterize edilen, güçlü bir mevsimsel iklimi paylaşırlar. Buna bağlı olarak, ekolojik ve evrimsel süreçler ile insan toplumları, Akdeniz tipi iklim bölgelerinin çoğunluğunda, ateş tarafından güçlü bir şekilde şekillendirildi.

Daha yakın zamanlarda, peyzaj ve iklimde yaşanan insan kaynaklı değişimler, yangın rejimlerinde ve dolayısıyla Akdeniz tipi iklim bölgelerinin beşinde de sosyo-ekolojik etkilerinde güçlü değişikliklere yol açmıştır. Son yıllarda artan nüfus, vahşi yaşam alanı ile kentsel alan arayüzüne (veya kısaca "VKA", yaban hayatı alanları ile kentsel alanların iç içe bulunmasını ifade eder) milyonlarca yeni insan ile barınak getirdi ve şiddetli yangın dönemlerinde ısınma ve kuruyan iklimler ve buna artı olarak meydana gelen tutuşmalar (çoğunlukla antropojenik), ekstrem orman yangını olaylarının (kısaca "EOO") yaygınlığının artmasına neden oldu. Ekstrem yangın olayları da, genellikle çok geniş yanan alanlara ve insan yaşamı ve onun varlıkları üzerinde önemli etkilere neden oldu.

İnsanlar ile insan olmayan canlılar arasında birçok farklı etkileşim vardır. Köpekler, kediler, kuşlar ve hamsterlar gibi bazı hayvanlar, bizimle beraber evlerimizde yaşar. Fareler, böcekler ve yılanlar ise çoğunlukla uzak durmamız gereken hayvanlar olarak bilinir (elbette bunları da evinde besleyen çok sayıda insan vardır). İnek, domuz ve tavuk gibi hayvanların taze et, süt veya yumurtaları, insanlar tarafından tüketilsin diye, endüstriyel olarak çoğaltılırlar. Bazı hayvanlar ise insanlar tarafından laboratuvarlarda denek olarak kullanılır, "spor amaçlı" avlanır veya sirk ve hayvanat bahçelerinde eğlence amaçlı tutulur veya petshoplarda (hayvan dükkanlarında) satılır.

Peki bu etkileşimlerin ahlaki boyutunu hiç düşündünüz mü? Hayvanlara karşı ahlaki bir sorumluluğumuz var mı dersiniz? Hayvanlar, insana hizmet etmek üzere var olan canlılar mı, yoksa insanlardan tamamen bağımsız ve özgür bir ahlaki statüye sahipler mi? İşte bu soru, Ahlak Felsefesi disiplinindeki en güncel tartışma başlıklarından biridir.

Eğer çillerinizin, kızıl saçlarınızın ve hatta uyku bozukluklarınızın aile ağacınızdaki Neandertal'den size kaldığını düşünüyorsanız, yanılıyor olabilirsiniz. Neredeyse dünyadaki her insan genomlarında bir miktar Neandertal izi barındırıyor. Fakat onbinlerce İzlandalı genomu üzerinde yapılan çalışma, genomlarımızdaki Neandertal mirasının fiziksel özelliklerimiz veya hastalık eğilimlerimiz üzerinde çok az ,belki de hiç etkisinin bulunmadığını gösteriyor.

Paleogenetikçiler yaklaşık 10 yıl önce çoğu Avrupalı ve Asyalının %1 ila %2 oranında Neandertal DNA'sı taşıdığını keşfettiler. Ayrıca Melanezyalıların ve Avustralya Aborijinlerinin buna ek olarak %3 ila %6 oranlarında, Asya'da yaklaşık 50 bin ila 200 bin yıl öncesinde yaşamış olan Denisovanlardan miras aldıkları DNA'yı taşıdıkları keşfedildi.

Bu yazımızda kaotik sistemlere örnek vermeye devam edeceğiz. Önceki yazımızda fiziksel bir örnek olan elektronik sistemlerde kaosu incelemiştik. Şimdi ise başka bir disiplin olan biyolojiden, kaotik davranış sergileyen, bir canlı grubuna ait popülasyondaki büyümede meydana gelen kaotikliği ele alacağız.

Biyolojik sistemlerde kaotikliği ilk defa inceleyen, biyolog R. M. May’dir. Kendisi 1970’lerin ortasında kompleks/ karmaşık davranış sergileyen biyolojik sistemlerin matematiksel bir modelini oluşturmuştur. Popülasyondaki canlıların sayısını zamana göre değişimini incelemiş ve 1976 yılında bunu bir makale olarak Nature dergisinde yayınlamıştır. Bu olay, aslında kaotik sistemlerin ilgiyi çekmeye başladığı bir dönüm noktasıdır. Çünkü basit ve karmaşık denklemlere sahip olmayan sistemlerde de hatta canlı maddelerde de kaotikliğin olabileceği ortaya konulmuştur.

Yaşlanma, ya da bazen söylendiği şekliyle ihtiyarlık, ilerleyen yaşla beraber fizyolojik işlevin kaçınılmaz olarak bozulmasıdır. Yaşlılık, nüfus istatistikleri çerçevesince, yaşa bağlı olarak ölüm oranında bir artış ve doğurganlıkta bir düşüşle tanımlanmaktadır (Görsel 1'e bakınız).^[1][2] Bu durum, evrimsel bir çelişki barındırır: Doğal seçilim, organizmaları en uygun şekilde sağkalım ve üreme başarısına (Darwinci uyum başarısına) sahip olacak tarzda tasarlıyorsa, o halde evrim, neden ilk iş olarak yaşlanmayı önlemez?

Aristo'dan başlayarak bilim insanları ve düşünürler yüzyıllar boyunca bu bilmeceyi çözmeye çabaladılar. Örneğin Romalı şair ve düşünür Lucretius, De Rerum Natura (Nesnelerin Doğası Üzerine) adlı eserinde, gelecek kuşaklara yer açtığı için yaşlanmanın ve ölümün faydalı olduğu fikrini savunmuştur. Bu görüş, biyologlar arasında 20. yüzyıla kadar tutunmuştur.

Uçakla seyahat etmek, kaygılarımız ve korkularımız ne derse desin, inanılmaz derecede güvenlidir. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) tarafından yapılan açıklamaya göre, uçakla ulaşım havacılık tarihinin en güvenli ulaşım sistemine dönüşmüştür. Bu, istatistiksel olarak her on milyon döngü için (bir döngü, bir kalkışı ve bir inişi içerir) bir tane bile korkunç bir başarısızlık olmadığı anlamına gelir.

Bir uçakla seyahat etmenin bir otomobilde seyahat etmekten çok daha güvenli olması, sezgisel olarak doğru hissettirmeyebilir; ancak Amerika Birleşik Devletleri'nde, her 100 milyon araçta mil başına yaklaşık 1,13 ölüm meydana gelirken her 100 milyon uçak milinde sadece 0,035 ölüm meydana gelmektedir. Başka bir deyişle, Amerika'da bir araba kazasında ölme olasılığınız yaklaşık olarak 114'te bir iken, bir uçak kazasında ölme olasılığınız yaklaşık olarak 9.821'de birdir.^[1][2]

Sesin kaynağını belirlemek, hayatta kalmak için hayati bir öneme sahip olan insan ve diğer canlılar için temel bir yetenektir. Bu yetenek, insanların ve hayvanların çevrelerindeki tehlikeleri algılamasına ve iletişim kurmasına yardımcı olur. Peki, sesin nereden geldiğini nasıl anlıyoruz? Bu sorunun cevabı, biyolojimizin karmaşık bir kombinasyonunda yatar.

Kulakların Rolü: İnsanların ve diğer memelilerin, sesin kaynağını belirleme yeteneği, kulaklarının şekli ve konumundan kaynaklanır. İki kulağımız arasındaki mesafe ve kulağımızın şekli, ses dalgalarının her iki kulak tarafından farklı bir şekilde algılanmasını sağlar. Bu fark, beyne sesin kaynağını belirleme konusunda önemli ipuçları sağlar.

5 Mayıs 2023 Cuma günü gerçekleşecek olan ay tutulması saat 18.14’te başlayacak ve 22.32’de sona erecek. Ay tutulması ülkemizde de gözlemlenebilecek.

Ay tutulmasının bizlere sunduğu görsel manzara karşısında büyüleniriz. Sosyal medyada Ay tutulmasının farklı karelerden çekilmiş fotoğraflarına rastlarız. Peki ay tutulmasının nasıl gerçekleştiğini biliyor musunuz?