Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Yılbaşı ve Noel Arasında Ne Fark Var? Yılbaşı Kutlamaları, Farklı Kültür ve Coğrafyalarda Zaman İçinde Nasıl Evrimleşti?

Yılbaşında Halka Açık Bilim Dersleri Verilse Hoş Olmaz mıydı?

Yılbaşı ve Noel Arasında Ne Fark Var? Yılbaşı Kutlamaları, Farklı Kültür ve Coğrafyalarda Zaman İçinde Nasıl Evrimleşti? Bel Air Lions Club
28 dakika
14,605
Tüm Reklamları Kapat

Çamların neden hem "yeni yıl" hem "Noel ağacı" olarak kullanıldığını hiç düşündünüz mü? Veya Noel Bayramı ile yılbaşının neden bu kadar yakından ilişkilendirildiğini? Birçokları bunun "Hristiyanlara özenme" olduğunu iddia etse de, yeni yılın da, bir kutlama ağacı olarak çam ağaçlarının da tarihi, Hristiyanlık'ın icadından çok daha önceye uzanmaktadır. Dahası, yeni yıl kutlamalarının ve Noel Baba gibi figürlerin kökeni de Hristiyanlık'tan çok daha antiktir.

Bu yazımızda bu konuyu işleyip, her yıl tekrar eden bir döngüyü sonlandırmak istiyoruz. Çünkü bildiğiniz üzere Türkiye'de her sene birileri çıkıp "Noel Hristiyan bayramıdır, kutlanmamalıdır!" diyor, sonra hemen bir grup diğer insan türeyip, "Noel'i ve yılbaşını Türkler icat etmiştir, Hristiyanlar bizden çalmıştır." diyerek yerli ve millileştiriyor, herkes duymak istediğini duyduğu ve karşı tarafı "kitlediği" için mutlu oluyor ve zaten en başından kutlayacaksa kutluyor, kutlamayacaksa kutlamıyor; yani hiçbir şey değişmiyor. Ta ki ertesi sene aynı anlamsız döngü yaşanana kadar...

Tüm Reklamları Kapat

Bu nedenle bu yazımızda Noel ve yılbaşının kökenlerini inceleyeceğiz ve bilimsel olarak bunlar arasındaki ilişkinin ne olduğunu tespit edip, bu süreçten neler öğrendiğimize bir bakış atacağız.

Yılbaşı Kutlamalarının Kökeni

"Yıl" dediğimiz kavramın ne olduğunu ve nasıl geliştirildiğini daha önceden anlatmıştık. Eğer bu konudaki bilgilerinizi tazelemek isterseniz, öncelikle o yazımızı okumanızı öneririz. Fakat 1 Ocak'tan 31 Aralık'a kadar olan modern yıl kavramı geliştirilmeden çok önce de insanlar, Güneş'in hareketine bağlı olarak günlerin kısayıp uzaldığını ve mevsimlerin değiştiğini fark etmiş ve buna göre takvimler geliştirmiştir.

Tüm Reklamları Kapat

Babil Takvimi ve Yeni Yıl

Örneğin Babiller, günümüzden 4.000 yıl önce, kendilerinden önce gelen Sümerler'den, spesifik olaraksa 3. Ur Hanedanı'ndan kalma Umma Takvimi'ni miras alarak onu geliştirmişlerdi.[1], [2], [3] Günümüzde Mart ve Nisan aylarının bir kısmını kapsayan "Arah Nisanu" adını verdikleri ayı, yılın başlangıcı kabul ettiler - ki "Arah Nisanu", Babillerin konuştuğu Akadcada "başlangıç ayı" demektir.[4] Buradan da görebileceğiniz gibi yılbaşı (veya Babillerin tabiriyle "rêš šattim", yani "başlangıç mevsimi") İsa'dan veya herhangi bir modern kültürden binlerce yıl önce zaten var oln bir konseptti.[5] Bu arada ufak bir yan bilgi olması açısından: "Arah Dumuzu", yani "Tammuz" veya "Temmuz" ayı ve "Arah Ululu", yani "Eylül" ayı gibi ay isimleri de Babillerden gelmektedir.[6] Bu konuda daha fazla bilgiyi buradaki yazımızdan alabilirsiniz.

Akitu Festivali

Babiller, aynı zamanda, en azından somut verilerle doğrulanabilir en eski ve en şaşaalı yeni yıl kutlamalarını, Milattan Önce 1800'lerde düzenlediler. Nisan ayında yapılan ve Sümercede "arpa" anlamına gelen "Akitu" (á-ki-ti-še-gur10-ku5) adlı bu festival, yeni yılla gelen arpa ekimini kutluyordu.[7], [8] Bu kutlamalar, kendisinden sonra gelecek bütün din, mitoloji ve ritüellere ilham oldu, çünkü 11 gün süren bu festivallerin her günü farklı gösteriler ve ritüeller yapılır, yaratılış hikayelerine ait şiirler okunur, tanrılara ait heykeller meydanlarda sergilenir, rahipler çeşitli ayinler düzenler, halksa şarkılar söylerdi.[9] Yani yeni yıl ile yaratılış mitleri ve inançları arasında doğrudan bir bağ vardı.[10]

Sonradan festival, Asur İmparatorluğu'ndan Selevkos İmparatorluğu'na ve oradan da Roma İmparatorluğu'na aktarılarak kutlanmaya devam etti.[11] Örneğin Asurlular, 1 Nisan'da kutladıkları bahar festivallerine "Kha b-Nisan" adını verdi.[12] Benzer şekilde 3. yüzyılda Roma İmparatoru olan Elagabalus aslen Suriye kökenli olmasından ötürü, aynı festival İtalya'ya taşındı ve Avrupa'da bile bu kutlamalar yapıldı.[13]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Nevruz ve Yılgayak Kutlamaları

Orta Doğu'dan Avrupa'ya ve Orta Asya'ya kadar geniş bir coğrafyada görülen Nevruz kutlamalarının kökenlerini de en azından kısmen bu antik geleneğe dayanmaktadır - ki "yeni gün" anlamına gelen "Nowruz" (نوروز,) sözcüğü de zaten Pers Yeni Yılı'na karşılık gelmektedir.[14], [15] Celali Takvim olarak bildiğimiz İran Güneş Takvimi'nin ilk günü, Mart Ekinosu'nda, yani 21 Mart civarında kutlanmaktadır.[16]

Aynı kutlamayı, İslam öncesi şamanist Türk toplumlarında da görmek mümkündür: "Yılgayak" veya "Cılgayak" (yani "yeni yıl") adı verilen bu kutlama, 21 Mart'ı 22 Mart'a bağlayan gece, yılın ilk gününü ve baharı kutlamak için yapılıyordu.[17], [18] Bu yüzden 2200 yıl kadar önce başlayan 12 Hayvanlı Türk Takvimi'nde yılbaşını da içeren Oşlak Ay, baharın ilk günü olan 21 Mart'ta başlıyordu ve Türkler buna Uluğ Kün (Ulu Gün) diyorlardı.[19] Her ne kadar aralarındaki etkilşimler ve aynılıkları konusunda belirsizlikler bulunsa da, bu takvim büyük ihtimalle yine hayvanlı bir takvim olan ve kökenleri Milattan Önce 2637'de yaşamış İmparator Huangdi'ye dayanan Çin Takvimi'nden etkilenerek hazırlanmıştı.[20], [21]

Kültürel Evrim ve Yeni Yıl Kutlamaları

Anlayacağınız, öyle veya böyle, yeni yılı kutlamak hiç de yeni bir uygulama değildir. Ama bu makalemiz boyunca göreceğimiz gibi, bir kutlama veya bayramın bir diğeri ile ortak bir kökeni paylaşması, birinin diğerinden ilham alması, bir kültürün bir başkasının kültürünü yorumlayıp kendince yeniden şekillendirmesi ve asırlar boyu sürdürmesi, bu iki bayramın veya kutlamanın illâ birebir aynı şey olduğu anlamına gelmez.

Evrimden anlayanlar bunu kolayca görebilirler: Örneğin insanlar ve şempanzeler, 6-7 milyon yıl önce yaşamış tek bir ortak atadan gelmektedir; ama bu, insan ve şempanzenin aynı canlı olduğu anlamına gelmemektedir. Kültürel evrimde de bu şekilde birçok akrabalık ilişkisi, ata-torun ilişkisi, türleşme görmek mümkündür - ki bu oldukça normaldir: En nihayetinde, yeterince geriye gidersek, bütün insanlar, bütün diller, bütün kültürler ortak atalardan türeyerek var oldular. Hiçbir kültür gökten zembille inmedi, hiç kimse bir sabah kalkıp, tarihte eşi benzeri görülmemiş bir davranışı sergilemeye başlamadı. Hepsi kademeli olarak, yavaş yavaş evrimleşti.

Örneğin Babiller'in yeni yılı kutladığını bildiğimiz ilk kültür olması, kendilerinden önce gelen toplumlardan ilham almadıkları anlamına gelmemektedir. Muhtemelen kendilerinden önce gelen Sümerler de Akitu Festivali'ni kutluyordu.[22] Hatta Göbeklitepe gibi antik yerleşim yerlerinin sırlarını aydınlattıkça, yerleşik dönem öncesi insan toplumlarının kültürel evrimini de daha net anlayacağız ve modern toplumdaki tüm davranışların kökenlerini muhtemelen onların kültürlerinde bulabileceğiz.

Tüm Reklamları Kapat

Ne olursa olsun, antik çağlar boyunca dünyanın dört bir yanındaki uygarlıklar, genellikle yılın ilk gününü tarımsal veya astronomik bir olaya bağlayan giderek daha karmaşık takvimler geliştirdiler. Örneğin Mısır'da yıl, Sirius yıldızının yükselişiyle aynı zamana denk gelen Nil'in yıllık taşkınlarıyla başladı. Bu arada Çin yeni yılının ilk günü, kış gündönümünden sonraki ikinci yeni ay ile gerçekleşti.

Çam Ağacı: Yılbaşından Noel'e Bir Köprü

Sadece bu da değil: Mart-Nisan arası yapılan bu yeni yıl kutlamalarında, modern Noel ve modern yılbaşının ilk izlerini de açıkça görmek mümkündür. Buna birçok örnek verilebilir; fakat yılbaşı/Noel ağacı, muhtemelen en çarpıcısı olacaktır.

Hristiyanlık'ın Noel Bayramı'nın da kökensel temeli, paganlar tarafından kutlanan "kış gündönümü"dür. Yani kışın ilk günü... Paganlar bu tarihlerde evlerini çam ağacı dallarıyla süsler veya ufak çam ağaçlarını evlerine getirirlerdi. Bunun tek amacı, zorlu kış gelirken, kış boyunca da diri kalabilen çam ağaçlarının "baharı hatırlatması" idi.

Ancak mevsim geçişlerinde "ağaç" kullanımının kökeni çok daha eskidir: Asurluların kutlamalarında özellikle köylü kız çocukları bahçelerden çiçekler ve otlar toplayıp, Deqna d-Nisan (ܕܩܢܐ ܕܢܝܣܢ), yani "Nisanın Sakalı" adı verilen bir şekilde, evlerinin tavanından aşağıya bir sakal gibi asarlardı.[23], [24]

Tüm Reklamları Kapat

Tavandan asılan ağaçlara modern bir örnek
Tavandan asılan ağaçlara modern bir örnek
CBC

Sonradan Roma İmparatorluğu'nda yayılan ve 17-23 Aralık tarihlerinde kutlanan Saturnalia Festivali'ndeyse köknar ağaçları aynı şekilde tavandan aşağı doğru, adeta bir avize gibi asılırdı.[25], [26] Bugün aynı ağaç tavandan sarkmıyor ama Noel'in ve yılbaşının ana sembolü haline geldi. Birazdan göreceğimiz gibi, kökenlerini yeni yıldan alan Saturnalia'nın, modern Noel'in direkt atası olduğu düşünülmektedir. Sonradan bu ağaçlar evin bir köşesine yerleştirilmeye başlanmıştır. Ağacı süsleyip, altına hediyeler bırakma geleneği ise Noel Baba'nın icadı ve yaygınlaşmasıyla evrimleşmiştir (buna birazdan döneceğiz).

Günümüzde aileler kendi inanç ve düşüncelerine göre daha orijinal fikirler de geliştirebilmektedirler. Kitaplardan çam ağacı, seküler ailelerin en sık başvurduğu tercihler arasında görülmektedir. Bunun haricinde, gerçek bir ağaca yatıracak parası olmayan veya buna para harcamak istemeyen insanlar, yapma ağaçlar kullanmaktadırlar. Antik zamanlarda da ağaç bulamayan insanların tahtaları bir ağaç figürü oluşturacak şekilde dizdikleri, kağıttan, elmalardan ve mumlardan oluşan ağaçlar inşa ettikleri bilinmektedir.
Günümüzde aileler kendi inanç ve düşüncelerine göre daha orijinal fikirler de geliştirebilmektedirler. Kitaplardan çam ağacı, seküler ailelerin en sık başvurduğu tercihler arasında görülmektedir. Bunun haricinde, gerçek bir ağaca yatıracak parası olmayan veya buna para harcamak istemeyen insanlar, yapma ağaçlar kullanmaktadırlar. Antik zamanlarda da ağaç bulamayan insanların tahtaları bir ağaç figürü oluşturacak şekilde dizdikleri, kağıttan, elmalardan ve mumlardan oluşan ağaçlar inşa ettikleri bilinmektedir.

Elektriğin icadıyla birlikte Noel ağaçlarında (ve sonradan evlerde) ışık ve lamba kullanımı, uzun ve karanlık gecelere imzasını atarak, sadece Noel'in değil, tüm kış festivallerinin vazgeçilmez bir parçası hâline gelmiştir. Elektrikli Noel ışıkları, Almanların ağaçlarına yerleştirdiği eski ve geleneksel olan mumların modern bir alternatifidir. 1882'de, Thomas Edison’un iş ortağı olan Edward H. Johnson, renkli elektrikli ışıklarla aydınlatılan ilk Noel ağacını oluşturmuştur. Bu uygulama, kısa sürede dört bir yana yayılmıştır.

Ancak bunun tarihi de çok daha antik zamanlara dayanmaktadır; çünkü Noel ve yılbaşı gibi kış festivallerinin benzerleri, zaten eski zamanlardan beri dünya genelinde vardı. Örneğin Almanlar tarafından kutlanan "Yule" (veya "Jul") Festivali'nde de ziyafetler ve kutlamalar yapılırdı. Kelt Druid'lerin bu kutlamalarda mum yaktıkları, evlerini kutsal olan ökse otuyla süsledikleri ve iki gün boyunca bir gün dönümü festivali düzenledikleri bilinmektedir.

Noel Kartları

Ağaçlarda ışık kullanımı gibi modernleştirme girişimleri, birçok yan "Noel Endüstrisinin" doğmasına da yol açmıştır: Örneğin 20. yüzyılda, kardeşi Hallmark Cards'ı kuran Rollie B. Hall, mağazasında pelür kâğıdı bitince stilize Fransız zarf astarlarını kullanmasıyla ticari hediye paketi, kahverengi kâğıt ambalajın yerini aldı. Ayrıyeten, Hallmark'ın modern Noel kartında da parmağı vardı. Duyguları sunmak için mükemmel olan, kitap benzeri bir formata sahip daha büyük bir kart oluşturma niyetiyle 19. yüzyılın sonlarındaki küçük baskılı karton kartlardan yararlandı. Böylece "Noel Kartları" doğmuş oldu.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
İnsanlar

“Bu satırları okuyanlarınızın büyük çoğunluğunun, insanların bir mitten ibaret olduğuna inandığını biliyorum ama ben size onların gerçekten var olduklarını bildirmek üzere buradayım. Bilmeyenler için söyleyeyim, insan dediğimiz şey orta zekâlı ve iki ayaklı bir yaşam formu; evrenin çok ıssız bir köşesinde yer alan küçük ve sulu bir gezegende, büyük ölçüde yanılsamalarla dolu bir varoluş sürdürüyor.”

Yağmurlu bir akşamda Profesör Andrew Martin, önce dünyanın en büyük matematik bilmecesini çözmeyi başarıyor, ardından sırra kadem basıyor. Nihayet bir yol kenarında çırılçıplak halde bulunduğunda, kıyafetsizlikten daha ciddi bir meselesi olduğu ortaya çıkıyor: Andrew Martin artık insanlardan tiksiniyor; görünüşlerinden de yiyip içtiklerinden de bitmeyen şiddet ve savaş arzularından da… Yabancı bir tür arasında kaybolmuş hissediyor kendini. Sevgi ve aile kavramları onda şaşırtıcı bir ilgi uyandırsa da tüm sakinlerinden nefret ediyor bu gezegenin. Newton hariç… Ama o da bir köpek işte…

Sahi, kim bu adam? Onun –ya da herhangi birinin– insanlık hakkındaki tüm fikrini değiştiren şey ne olabilir?

Son yılların en önemli romancılarından Matt Haig, onca karmaşıklığına rağmen hayatın içindeki mutluluğa ve insan doğasına dair alışılmadık bir hikâye sunuyor. İnsanlar, neşeli ve etkileyici bir üslupla “bizi” bize anlatıyor.

Devamını Göster
₺175.00
İnsanlar
  • Dış Sitelerde Paylaş

Yiyecek ve İçecekler

Hediyeler, kartlar ve süslemeler çok hoştur, ancak birçok kişi için Noel, en sevdikleri yiyecekler olmadan gerçek bir Noel sayılmaz. Zencefilli çörekten yapılmış evler, 19. yüzyılın başlarında Grimm Kardeşlerin, iki çocuğun zencefilli çörek ve diğer tatlılardan yapılmış duvarları olan evde yaşayan bir cadı tarafından kaçırıldığı hikâyeyi ele alan Hansel ve Gretel’i yayınlamasından sonra Noel'de popülerlik kazandı.

Yılbaşı, ya da "yeni yıl kutlamaları", birçokları için "güzel kokular" ile de eş anlamlıdır; çünkü bu geleneğin içerisinde güzel kokular saçan birçok unsur vardır: salep, çam ağacı, fırında kestane gibi... Elbette, tüm bu kokuların kimyasal bir de temeli vardır. Bunların bir kısmı çok az sayıda bileşenden ve hatta kimi zaman tek bir bileşenden oluşan kokular olsa da, yılbaşıyla ilişkilendirdiğimiz kokuların önemli bir çoğunluğu yapısında birden fazla bileşen bulunduran kokulardır. Bu görselde, onlardan 3 tanesine yer vermeye çalıştık.
Yılbaşı, ya da "yeni yıl kutlamaları", birçokları için "güzel kokular" ile de eş anlamlıdır; çünkü bu geleneğin içerisinde güzel kokular saçan birçok unsur vardır: salep, çam ağacı, fırında kestane gibi... Elbette, tüm bu kokuların kimyasal bir de temeli vardır. Bunların bir kısmı çok az sayıda bileşenden ve hatta kimi zaman tek bir bileşenden oluşan kokular olsa da, yılbaşıyla ilişkilendirdiğimiz kokuların önemli bir çoğunluğu yapısında birden fazla bileşen bulunduran kokulardır. Bu görselde, onlardan 3 tanesine yer vermeye çalıştık.

Akitu ve Nevruz: Ortak Atadan Ayrılan Kültürel Hikayeler

Görebileceğiniz gibi çok benzer iki ritüel, iki ayrı toplumda gözlenebilmektedir. Bunlardan biri diğerinden olduğu gibi "çalmış" olabileceği gibi (artık o ne demekse), benzer mitlerin ve kültürel inançların coğrafyadan coğrafyaya yayılmasına bağlı olarak, benzer davranış kalıplarının geliştiği ve bunların farklı coğrafyalarda farklı yönlerde evrimleştiği de söylenebilir.

Örneğin Nevruz ile Akitu arasında bir ilişki kurmak çok zor değildir; ancak ikisinin mitolojik ve kültürel geçmişi bambaşka öykülere dayanır. Asurlar için Akitu, yaratılış mitleriyle ilişkili bir bahar festivalidir: Babil'in gök tanrısı Marduk'un, kötücül deniz tanrıçası Tiamat'a üstün gelmesini kutlar.[27] Bu zaferin, Babil Kralı'nın hükümdarlık yetkisini tazelediğine inanıldığı için politik bir rolü de mevcuttu.[28] İranlılar içinse Nevruz, Pers mitolojisinde Kral Cemşid'in insanlığı yok edecek soğuk bir kıştan kurtarmasıyla ilişkilidir.[29] Öte yandan zerdüştler için Nevruz, şeytani bir Asur Kralı olan "Dahhak" veya "Zohak" olarak bilinen şeytani bir figürün İran'ı fethedip baharın gelişini yasaklamasıyla ilgili bir diğer mitle ilişkilidir.[30]

Nevruz'u kutlayan diğer toplumlarda da benzer hikayeler görmek mümkündür. Genelde hepsinde ezilenlerin zorbaya, iyinin kötüye, bir mevsimin diğerine üstün gelmesi ögelerini görürüz. Kültürel evrimde gelişen öyküler bambaşka yönlere sapabildiği için, bunların köken ve akrabalık ilişkilerini net bir şekilde ortaya koymak zor olabilmektedir. Bu nedenle örnekler olarak verdiğimiz bu kökenler üzerinde tarihçiler arasında da mutlak bir görüş birliği bulunmamaktadır.

İşte burada anlaşılması gereken kritik nokta da budur: Söz konusu kültürel evrim olduğunda, "Bu kutlama şundan gelir, bunlar bundan çalmıştır." gibi sataşma çabalarına mahal olmamalıdır. Bir yandan, her kültürün etkileştiği diğer kültürlerle "kültürel öge", yani "mem" alışverişi yaptığını kabul etmemiz gerekmektedir; diğer yandansa, o memlerin her kültürde çok özgün biçimlerde evrimleştiğini anlamamız gerekmektedir. Bize kalırsa kültürel zenginliği sağlayan şey zaten bu alışveriş ve onun üzerine inşa edilenlerdir.

Noel'in Güç Kazanması ve Yayılışı

Zaman içerisinde Noel popülerlik ve yeni gelenekler kazandı. Orta Çağ İngilteresi'nde Noel, oyunlardan cümbüşlere ve İsa'nın doğumunu kutlayan gösterilere kadar her türlü şenliği içeren 12 günlük bir festivale dönüştü. Müzik, hediye verme ve süslemelerin hepsi adeta bir norm haline geldi.

En müsrif bayramlar, 600 öküzle davetli misafirleri patlayacak kadar doyuran III. Henry gibi hükümdarlar tarafından kutlanırdı. Üniversiteler, bayram sezonunda akranlarını yöneten bir "Noel Kralı" veya "Fasulye Kralı" olarak taç giyerdi ve en mütevazı kutlamalar bile ilahiler ve şarkılar içermekteydi. Ancak herkes bu kutlamalardan hoşnut olmadı. 1644'te İngiliz Püritenleri festivali yasakladı, ayaklanmalara sebep oldu ve İngiltere’nin ikinci iç savaşını canlandırmaya ön ayak oldu.

Ancak İngiltere'nin Noel üzerinde bir tekeli yoktu. Dünyanın dört bir yanında kutlamaya katılanlar, kış festivallerinden gelen gelenekleri bayrama dahil ettiler. Bunlardan en çok öne çıkanı Almanlar'dı.

Almanya’nın, ağaç dallarını süsleme geleneği olan bir pagan inanışından gelişen Noel ağacını, evrensel bir sembol olarak doğurduğu bilinir. Almanlar, mumlar ve hediyelerle süslenmiş olan iç mekân çam ağacına Tannenbaum adını koydular. Bu gelenek 19. yüzyılda, Alman kökenli İngiliz kraliyet ailesinin bir Noel ağacı dikip küresel bir trend başlatmasıyla yükselişe geçti.

Noel çelenkleri, fındıkkıran askerler ve Noel pazarları gibi diğer birçok geleneğin yaratıcısı olan Almanya'da, Noel, siyasi güçler tarafından şekillendirildi. 1930'larda Naziler, bayramı Nazi Almanya’sının Hristiyan olmayan bir kutlaması olarak yeniden tanımlamaya çalıştılar.

Tüm Reklamları Kapat

Tıpkı İngiltere'de olduğu gibi, Amerikan Püritenler, Noel'i 1659'da Massachusetts'te yasakladılar, ancak yasağı 1681'de kaldırdılar. Amerika Birleşik Devletleri'nde Noel, birçokları için ev ve ailenin önemini pekiştiren İç Savaş'a kadar pek coşkuyla kutlanmıyordu. 1870’te, savaşın sona ermesinden sonra Kongre, Noel'i ülkenin ilk federal bayramı ilan etti.

Aynı zamanda, 19. yüzyılın ikinci yarısında göçmenler ABD'ye akın ederken, kendi geleneklerini de beraberlerinde getirdiler. Noel tarihçisi William D. Crump'ın The Christmas Encyclopedia'da yazdığı gibi, Noel, "çeşitli kültürlerin asimilasyonu ile evde aile ile daha tekdüze ve yaygın olarak kutlanan bir bayram haline geldi."

Göçmenlerin yanlarında getirdikleri kültürel ikonlardan biri, tanınmış bir Amerikan ünlüsü olacaktı: Noel Baba.

Noel Baba: Kültürler Arası Bir Köprü

Noel'in en popüler figürlerinden biri, dünyanın dört bir yanındaki uslu çocuklara hediyeler vermek için ren geyiklerinin çektiği bir kızak kullanan, yuvarlak karınlı, beyaz sakallı patrik Noel Baba'dır.

Tüm Reklamları Kapat

Noel Baba figürünün kökenleri, farklı kültürlerde farklı kişilere gitmektedir. Örneğin Almanya'daki "Santa Klaus" (Noel Baba) figürü "Christkind" olarak bilinir ve "İsa'nın Çocuğu" olarak bilinen bir fabl hikayesinden gelir. Bunun kökenlerinin ise Germen mitolojisindeki Tanrı Wodan'dan (Odin) esinlendiği düşünülmektedir. Bu Tanrı, paganların kış ortasında kutladıkları Yule isimli bir bayramla da ilişkili olduğu, dolayısıyla Noel Baba'nın bir pagan figürü olduğu ileri sürülmektedir.

Kampirak: Afgan Noel Baba

Afganistan'daki Bamyan ve Daykundi kentlerinde düzenlenen Nevruz kutlamalarında, Kampirak diye bir karakter görülmektedir:[31] Bu, yaşlı ve sakallı bir adam olarak hayal edilmektedir. Renkli kıyafetler giymekte, uzun bir şapka takmakta ve bir tesbihle dolaşmaktadır. Mutlak iyiliği ve kışın yıkımına üstün gelmeyi başaran doğanın gücünü temsil etmektedir ve köy köy gezerek insanlara hediyeler dağıtmaktadır. Tanıdık geldi mi?

İran'da "Amu Nowruz, yani Nevruz Amca (عمو نوروز) olarak bilinen bu karakter, doğrudan doğruya İran folklöründen gelmektedir. İnanışa göre bahar başında (Nevruz günü) yardımcısı Hacı Firuz ile belirip, yeni yılı getirmektedir. Nevruz Amca, çocuklara hediyeler getirir ve geleneksel bir aşk hikayesinde aşık olduğu Nane Sarma ("Don Nine" veya "Bibi Barfi" olarak da bilinir) ile yılın sadece 1 günü buluşabilir.
İran'da "Amu Nowruz, yani Nevruz Amca (عمو نوروز) olarak bilinen bu karakter, doğrudan doğruya İran folklöründen gelmektedir. İnanışa göre bahar başında (Nevruz günü) yardımcısı Hacı Firuz ile belirip, yeni yılı getirmektedir. Nevruz Amca, çocuklara hediyeler getirir ve geleneksel bir aşk hikayesinde aşık olduğu Nane Sarma ("Don Nine" veya "Bibi Barfi" olarak da bilinir) ile yılın sadece 1 günü buluşabilir.
Wikipedia
Nevruz Amca'nın yardımcısı Hacı Firuz (حاجی فیروز), yüzündeki kurum izleriyle bilirinir; çünkü bacalardan girerek çocuklara hediye dağıtır. Ayrıca parlak kırmızı elbisesi ve kafasındaki külahı dikkat çekicidir. Kimi inanışa göre Nevruz Amca ile aynı kişidir.
Nevruz Amca'nın yardımcısı Hacı Firuz (حاجی فیروز), yüzündeki kurum izleriyle bilirinir; çünkü bacalardan girerek çocuklara hediye dağıtır. Ayrıca parlak kırmızı elbisesi ve kafasındaki külahı dikkat çekicidir. Kimi inanışa göre Nevruz Amca ile aynı kişidir.

Ayaz Ata ve Kar Kız: Türk Noel Baba ve Torunu

Afganistan'ın biraz kuzeyine gidildiğinde; Özbekistan, Kırgızistan ve Türkmenistan'da "Ayaz Ata" veya "Ayaz Baba" gibi isimlerle anılan Kış Tanrısı'nı görmek mümkündür. Ayaz Ata; ceketi, botları ve uzun beyaz sakalıyla bilinen bir karakterdir. İnanışa göre, uzun, gümüş mavisi cübbesi, tüylü şapkası ve kardan yapılmış tacıyla bilinen "Kar Kız" isimli torunuyla birlikte kışı getirmektedir.

Ayaz Ata ve Kar Kız
Ayaz Ata ve Kar Kız

Bu inanışta hediye getirme olmasa bile, hediye getirme geleneğini bulmak için fazla uzağa gitmenize gerek yoktur: Azıcık daha kuzeye çıkıp, Kazakistan'a geldiğinizde, bu karakterin aynı zamanda Noel Baba veya Kampirak gibi halka hediyeler dağıttığına inanıldığını görmek mümkündür.

Tüm Reklamları Kapat

Ded Moroz ve Snegurochka: Rus Noel Baba

Daha kuzeyde, Rusya'da ise Ded Moroz'u, yani Don Dede'yi görebiliriz. Onun da Snegurochka isimli bir kızı veya torunu vardır; tıpkı Kar Kız gibi... Don Dede, yıl boyu iyi davranan çocuklara hediyeler dağıtan bir karakterdir.

Ded Moroz ve Snegurochka
Ded Moroz ve Snegurochka

Noel Baba Nereden Geldi?

Tüm bunlar (ve burada yer vermediğimiz nicesi), Noel Baba'nın kültürel varyasyonları ve belki de potansiyel olarak direkt atası olan hikayelerdir. Fakat bildiğimiz Noel Baba'nın kökenlerine yönelik de bol miktarda tartışma mevcuttur: Yaygın olarak Hristiyanlar, Noel Baba'nın kökenlerini, 3. yüzyılda günümüzde Antalya'nın Demre ilçesi olarak bildiğimiz coğrafyada yaşamış bonkör bir rahip olan Aziz Nikola'ya dayandırmaktadır.[32], [33]

Ancak Hristiyanlık içinde, bambaşka Noel Baba kökenleri bulmak mümkündür. Yaygın bir diğer inanış, Noel Baba'nın Hollanda ve Almanya'daki Sinterklaas karakterinden evrimleştiği yönündedir.[34] Bir başka kabul ise, Nors mitolojisinden gelmektedir: Nors mitolojisindeki Odin de (son dönemdeki tuhaf gösterimleri bir yana) yaşlı, beyaz sakallı, mavi başlıklı, cübbeli bir figür olarak anlatılır ve kışları 8 bacaklı atı Sleipnir ile insanlara hediyeler dağıttığına inanılır.[35], [36], [37]

Odin
Odin
Bavi Power

Belki de Noel Baba'nın ilham kaynağı Odin'dir (bu, onu oldukça eski bir tarihe ve ters bir coğrafyaya konumlandıracaktır)? Bu o kadar da absürt değildir; zira Finlandiya'da Noel Baba'ya Noel Keçisi (Joulupukki) denmektedir.[38] Bir hipoteze göre Noel Baba'nın geyikleri, aslında 4000 yıldan beri Nordik topraklarda yaşayan Sami şamanların Amanita muscaria türü halüsinojenik sinek mantarı tüketip, mecazi anlamda "uçmalarına" bir göndermedir.[39] Tesadüfe bakın ki bu şamanlar, ren geyiği yetiştiriciliğiyle bilinmektedirler.[40] Bu nedenle, her ne kadar Türkiye'nin Noel Baba'nın evi konusunda bir hak iddiası olsa da, Finlandiya'nın Lapland kasabası da "Noel Baba Köyü" ile bu mitolojik karakterin kökeninin kendisinde olduğunu iddia etmektedir.[41]

Tüm Reklamları Kapat

Görebileceğiniz gibi her kültür, kendi gelişimi içerisinde bu şekilde cömert ve hediye-verici figürler yaratmıştır. Bu figürler kimi zaman din ve Tanrılar ile ilgili olsa da, kimi zaman sadece insanın olumlu taraflarının bir yansıması olarak kültürde kendine yer bulmuştur. Hristiyan ülkelerde Noel Baba, İsa'nın doğumu olarak kutlanan Noel Bayramı ile ilişkilendirilmişken, diğer ülkelerde bu figür yeni yılın gelişiyle ilişkilendirilmiştir.

Dolayısıyla Noel Baba figürünün doğrudan Hristiyanlık ile ilgili olduğu iddiası tamamen hatalıdır. Örneğin günümüzde Noel'i en coşkulu kutlayan ülkeler arasında Amerika Birleşik Devletleri bulunsa da, "Noel Baba" figürü ABD'ye 18. ve 19. yüzyıllarda Alman ve Hollandalı göçmenlerle birlikte gelmiştir. Sonradan Washington Irving ve Clement Clarke Moore gibi Amerikalı yazarların öyküleriyle popüler hale gelmiştir.

Noel Baba'nın ikonik kırmızı-beyaz robdöşambr içindeki göbekli ve yaşlı dede görünümü, Thomas Nast isimli bir illüstratör tarafından yaratılmıştır. Nast, Avrupa halk masallarındaki tasvirlerden yararlanarak bu figürü yarattı ve Noel Baba, kısa sürede popüler bir figür hâline geldi. 1890'da tüccar James Edgar, Noel Baba'yı taklit eder gibi giyinip Brockton, Massachusetts’teki mağazasının koridorlarında çocukları karşılayarak unutulmaz bir gelenek başlattı. Fikir bu şekilde ünlendi ve "temsili Noel Babalar" o zamandan beri mağazalara (ve daha yakın zamanda alışveriş merkezlerine) uğradılar.

Noel Baba
Noel Baba

İsa'nın Doğumu ve Yılbaşı Arasında Ne İlişki Var?

İsa'nın Doğumu

İncil ve Tevrat'a göre İsa'nın annesi olan Meryem, tek oğlunu doğurması için Tanrı tarafından seçilmiş bir bakireydi. Meryem'in nişanlısı olan Joseph (Yusuf) adındaki marangoz, Meryem'in hamile olduğunu öğrendikten sonra, nişanı bozmak istedi; fakat rüyasında bir melek, Joseph'e göründü ve ona korkmamasını söyledi. Kısa bir süre sonra evlenen çift, daha sonra zorunlu bir nüfus sayımına katılmak için Beytüllahim'e zorlu bir yolculuk yaptılar.

Tüm Reklamları Kapat

Beytüllahim'e o dönemdeki ziyaretçi akını, doğum yapmak üzere olan çiftin kiralayabileceği bir oda kalmamasına sebep olmuştu. Bir hancı onlara acıyıp ahırında uyumalarına izin verdikten sonra Meryem, "Tanrı'nın oğlu" olduğuna inanılan İsa'yı doğurdu. Melekler şarkı söylerken Meryem, onu bir yemliğe yatırdı ve tam da o sırada gökyüzünde parlak bir "yıldız" parlamaya başladı.

İsa Ne Zaman Doğdu?

Burada bir durup eldekilere bakmak gerekmektedir: Sizce bunların hepsini aynı Hristiyanlıkla ilişkilendirmek mümkün müdür? Yılbaşının güya "Noel çakması" olduğu söylenmektedir ve Noel de İsa Peygamber'in doğumgünü olduğu için, bu kutlama ve bütün bileşenlerinin aslında Hristiyanlıkla ilişkili olduğu iddia edilmektedir.

Burada "ufak" bir sorun mevcuttur: İsa'nın doğduğu gün, Tevrat'ta da İncil'de de geçmemektedir.[42] Bunun yerine, İsa'nın annesinin, mucizevi bir şekilde babasız (en azından insan bir baba olmaksızın) gebe kalışından ve sonrasında yaşanan mütevazı doğumundan bahsedilir. 25 Aralık'ta doğması, sonradan geriye dönük olarak yapılan ve muhtemelen tamamen isabetsiz olan bir hesaplamadan gelmektedir.[43], [44], [45] Ayrıca tarihlerimizin "İsa'dan Önce" (Milattan Önce) ve "İsa'dan Sonra" (Milattan Sonra) diyerek imâ ettiğinin aksine İsa, 0 yılında değil, Milattan Önce 6-4 yılları arasında doğmuştur (ve bu tarih de kesin değildir).[45], [46]

Dahası, İsa'nın doğduğu günün "25 Aralık" olarak belirlenme nedeni, yılbaşına yakın olmasından ziyade, çok büyük bir ihtimalle Saturnalia Festivali'nin son günlerine yakın olmasıdır.[47] Roma İmparatorluğu Hristiyanlığa geçtiğinde, pagan geleneklerini Hristiyan gelenekleriyle değiştirmeye çalışmıştı ve bu tarihin seçilme nedeninin de o çabanın bir uzantısı olduğu düşünülmektedir.[48], [49], [50], [51], [52]

Tüm Reklamları Kapat

25 Aralık'ın İsa'nın doğumgünü olduğunun resmi olarak kabulü, İsa'dan 300 yıl sonra, Papa 1. Julius'un bir ilânına dayanmaktadır. Ne var ki bu tarihin neye göre seçildiği konusunda bir fikir birliği bulunmamaktadır. Örneğin İsa'nın doğduğu gün görüldüğü söylenen Bethlehem (Beytüllahim) Yıldızı, eğer ki epik (ve gerçek olmayan) bir anlatıdan ibaret değilse, muhtemelen bir kuyrukluyıldız, bir süpernova veya gezegen kavuşması gibi astronomik bir olaydı.[53], [54], [55], [56], [57] O dönemki astronomik olay kayıtları ve günümüzde yapılan modern hesaplar, o dönemde Aralık'ta bu tür bariz bir gökolayı bulamamaktadır. Ancak o dönemde 24 Nisan'da başlayan ve 70 gün süren Halley Kuyrukluyıldızı geçişi veya 23 Şubat'ta yaşandığı hesaplanan Hulse-Taylor Pulsarı gibi astronomik olaylar mevcuttur.[58], [59], [60], [61], [62]

Dolayısıyla İsa'nın 25 Aralık'ta değil de bu tarihler arasında doğmuş olma ihtimali oldukça yüksektir. Ne yazık ki eski insanlara (ve modern insanlara da) "büyülü" gibi gelen "yeni yıl" veya parlak bir gökcisminin görülmesi gibi astronomik olaylarla, teolojik önemi olan olayların sonradan çakıştırılması çabası, modern zamanda yapılan kutlamaların dini ve kültürel tarihini iyice karıştırmaktadır.

Yılbaşının İsa ile hiçbir ilgisi olmadığının bir diğer göstergesi, İslam öncesi Türk kültüründe Aralık'ta kutlanan önemli bir günün var olmasıdır: Günümüzde hala Denizli'de falan kutlanan Nardoğan veya Nardugan, yani "Yeni Güneş Doğumu", 21 Aralık'ı 22'sine bağlayan gece kutlanan bu özel gündür.[63], [64] İnanışa göre bu gün, uzun gecelere sebep olan eski Güneş'in ölümü ve yenisinin doğumunu temsil etmektedir. Hatta bugünü kutlamak için antik Türk toplumlarında Strobus cinsi çam ağaçları altına hediyeler bırakılmaktaydı.[65] Tabii bu kültürel ögelerin kökenlerine yönelik daha çok araştırma gerekmektedir; ancak bu kültürel etkileşimlerin varlığını görmezden gelemeyiz. Biz, en nihayetinde aynı türün torunlarıyız.

Denizli'nin Çal İlçesi, Akkent Mahallesi'nde (Zeyve) düğün evlerine dikilen Dorlak Ağacı geleneği Nardugan Kutlamaları'ndan bir kalıntıdır. Zamanla bu çam ağaçlarına balonlar ve başka süsler ilave edilmiştir.
Denizli'nin Çal İlçesi, Akkent Mahallesi'nde (Zeyve) düğün evlerine dikilen Dorlak Ağacı geleneği Nardugan Kutlamaları'ndan bir kalıntıdır. Zamanla bu çam ağaçlarına balonlar ve başka süsler ilave edilmiştir.
Meriç Ulukuş

Dünya Genelinde Yılbaşı Kutlamaları

Birçok ülkede Yeni Yıl kutlamaları, 31 Aralık akşamı yani "Yılbaşı gecesi" başlar ve 1 Ocak'ın erken saatlerine kadar devam eder. İspanya'da ve İspanyolca konuşulan diğer birkaç ülkede insanlar, gece yarısından hemen önce, önümüzdeki aylara ilişkin umutlarını simgeleyen bir düzine üzümü yiyip bitirirler. Dünyanın birçok yerinde, geleneksel yılbaşı yemeklerinde madeni paraya benzediği ve gelecekteki finansal başarıyı haber verdiği düşünülen baklagiller bulunur. Örnek olarak İtalya'daki mercimekler ve Amerika Birleşik Devletleri'nin güneyindeki börülceler verilebilir. Domuzlar bazı kültürlerde ilerleme ve refahı temsil ettiğinden, domuz eti Küba, Avusturya, Macaristan, Portekiz ve diğer ülkelerde yılbaşı sofrasında yer alır. Yılın dolup taştığının bir işareti olan halka şeklindeki kekler ve hamur işleri, Hollanda, Meksika, Yunanistan ve diğer ülkelerdeki ziyafeti tamamlar. İsveç ve Norveç'te ise yılbaşında içine badem gizlenmiş sütlaç ikram edilir: Fındığı bulan kişinin 12 aylık bir talih bekleyebileceği söylenir.

Tüm Reklamları Kapat

Havai fişeklere renklerini veren başlıca kimyasalları gösteren hoş bir görsel...
Havai fişeklere renklerini veren başlıca kimyasalları gösteren hoş bir görsel...
Cormelius

Dünya çapında yaygın olan diğer gelenekler arasında, İngilizce konuşulan birçok ülkede her zaman popüler olan "Auld Lang Syne" de dahil olmak üzere, yeni yılı karşılamak için havai fişek izlemek ve şarkılar söylemek yer alır. Yeni yıl için kararlar alma pratiğinin ilk olarak, tanrıların beğenisini kazanmak ve yıla sağ ayakla başlamak için vaatlerde bulunan Eski Babilliler arasında tutulduğu düşünülmektedir. (Borçlarını ödemeye ve ödünç alınan tarım ekipmanını iade etmeye yemin edecekleri bildirildi.)

Amerika Birleşik Devletleri'nde en ikonik yeni yıl geleneği, gece yarısı New York'un Times Meydanı'nda dev bir topun düşürülmesidir. 1907'den beri neredeyse her yıl gerçekleşen olayı, dünya çapında milyonlarca insan izlemektedir. Zamanla, topun kendisi 700 kiloluk bir demir-ahşap küreden 3.5 metre çapında ve 5.5 ton ağırlığa sahip parlak desenli bir küre haline geldi. Amerika'daki çeşitli kasabalar ve şehirler, Times Meydanı ritüelinin kendi versiyonlarını geliştirdiler ve yılbaşı gecesi, gece yarısında turşudan (Dillsburg, Pennsylvania) keseli sıçanlara (Tallapoosa, Georgia) kadar çeşitli öğeleri halka açık bir şekilde, yüksek bir yerden bırakarak düşürdüler.

Giderek Sekülerleşen Bir Bayram Olarak Noel

Noel bayramı dini kökenlerden gelmesine rağmen, laik ve giderek ticarileşen bir bayram haline geldi. Tarihçi Lisa Jacobson, bu değişmenin yüzyıllardır endişe uyandırdığını söylüyor. L. Jacobson, California Santa Barbara Üniversitesinin bir platformu olan The Current'a şöyle diyor:

İnsanlar 19. yüzyılın ortalarındaki modern enkarnasyondan bu yana Noel'in gitgide ticarileştirilmesinden şikâyet ediyor.

Noel Bayramının dinsel köklerinden giderek sapmasından endişe edenlerin bu endişesi yerinde gözüküyor: 2019'da Gallup tarafından yapılan bir ankete katılan her 10 Amerikalıdan 9'u, Noel'i kutladıklarını söyledi; ancak katılımcıların sadece %35'i bayramı "son derece dindar" olarak gördüğünü belirtti. Her ne olursa olsun pagan ve dini geleneklerin etkileriyle şekillenen bu bayram, kutlayan herkes için kutsal olsun ya da olmasın, bir şeyler ifade etmekte...

Tüm Reklamları Kapat

Kraliyet Enstitüsü Noel Dersleri

Bu anlamların en derinlerinden biriyse İngiltere'den geliyor: Dünya'nın Güneş etrafında rastgele seçilmiş bir noktadan, aynı noktaya 1 tam turdan sonra geri dönmesini "yeni yıl" olarak kutlamayı, halk için işlevsel ve zihin açıcı bir hâle dönüştürmek de mümkün!

Kraliyet Enstitüsü Noel Dersleri, Londra'da bulunan Kraliyet Enstitüsü'nde halka açık olarak tek bir konu hakkında verilen bilim dersleridir. 1825 yılından bu yana, sadece 1939-42 yılları arasında 2. Dünya Savaşı nedeniyle duraklaması haricinde, istisnasız olarak her sene düzenlenmiştir. Dersler sırasında halka modern bilimin bulguları, onların anlayabileceği şekilde anlatılır. Özellikle bilgilendirici ve eğlenceli olması hedeflenir. 

Bu dersler, 1825 yılında büyük fizikçi Michael Faraday tarafından başlatılmıştır. Her sene Noel Günü düzenlenen dersler, bilimsel eğitimin gençler arasında pek de popüler olmadığı bir dönemde başlamıştır ve nesiller boyu gençlerin bilime ilgi duymasını sağlamıştır. Faraday, ömrü boyunca 19 ders vermiştir ve yukarıdaki çizimde onun verdiği derslerden biri gösterilmektedir.

Takvimlerin ve Özel Günlerin Hepsi Uydurma!

Dolayısıyla tüm bu bilgiler ışığında can alıcı soruyu sorabiliriz: "Yılbaşı ve Noel'in ilk ne zaman ve kimler tarafından kutlandığının ne önemi var?" Aşağıdaki videomuzda da anlattığımız gibi "yıl" ve "takvim" kavramları, tamamen uydurma kavramlardır. Evet, Dünya Güneş etrafında her döndüğünde "1 birim" zaman geçmiş olmaktadır ve biz de ona "yıl" demekteyiz; ancak o yıl nerede başlar, nerede biter, ne anlamı vardır, bunların tamamı insan uydurmasıdır.

Tüm Reklamları Kapat

Örnekleyelim: Tibet'te yeni yıl Ocak-Mart arası başlar. Hindistan'ın Kuçi bölgesinde Haziran'da başlar. Zulu halkı yeni yılı Temmuz'da kutlar. Etiyopya'da Eylül'de kutlanır. Eğer Hicri Takvimi takip eden Müslümanlar'dansanız, yeni yılı Dünya'nın geri kalanına göre her yıl 11 gün daha erken kutlarsınız. Bu yazının başında Babiller'den bahsettik; ancak onlardan daha bile eski olan Maya Takvimi vardır: Bu takvim, Milattan Önce 3114 yılında, 11 Ağustos'ta başlamaktadır; ancak bilindiği kadarıyla Mayalar yeni yılı Temmuz'da kutlamaktaydı. 

Bu, sadece antik takvimler ve yerel halklar için de geçerli değildir. Bizim bugün kullandığımız takvim de diğer tüm takvimler gibi insan uydurmasıdır: Örneğin Numa Pompilius'tan önce, yani Milattan Önce 8. yüzyılda takvimde "ocak" ve "şubat" ayları yoktu bile! Erken Roma takvimi, her yeni yılın ilkbahar ekinoksunda başladığı 10 ay ve 304 günden oluşuyordu. Bu takvim, Roma'nın kurucusu Romulus tarafından MÖ 8. yüzyılda yaratılmıştır. Daha sonradan kral olan Numa Pompilius, takvime "Januarius" ("Ocak") ve "Februarius" ("Şubat") aylarını eklemiştir.

Yüzyıllar boyunca takvim, Güneş ile senkronize olmadan kullanılmıştır ve MÖ 46'da imparator Julius Caesar, bu sorunu, zamanının en önde gelen gökbilimcileri ve matematikçilerine danışarak sorunu çözmeye karar vermiştir. Böylece bugün dünyadaki çoğu ülkenin kullandığı daha modern Gregoryen takvimine çok benzeyen Jülyen Takvimi ilân edilmiştir.

Her ne kadar Papa 8. Gregory'nin 1582'de 1 Ocak'ı yılbaşı ilan ettiği söylense de buna yönelik resmî bir belge bile yoktur.[66] Hatta aslında 1 Ocak'ı yılbaşı seçen ilk kişi, meşhur Roma İmparatoru Sezar'dı; ancak Sezar'ın Hristiyanlık'tan haberi bile yoktu (çünkü İsa henüz doğmamıştı). Onun 1 Ocak'ı yılbaşı, yani yeni bir yılın başlangıcı seçmesindeki amaç, "başlangıç tanrısı" olduğuna inanılan "Janus"u, yani "January" ayını, yani bizdeki "Ocak" ayını onurlandırmaktı: iki yüzü geçmişe ve geleceğe bakmasına izin veren Roma başlangıç ​​tanrısı "Janus". Hatta bu belirsizlik nedeniyle Sezar ile Papa 8. Gregory arasındaki 15-16 asır boyunca yılbaşı 1 Ocak'la 25 Aralık ve 25 Mart arasında gidip gelmiştir. 

Tüm Reklamları Kapat

Romalılar, Janus'a kurbanlar sunarak, birbirleriyle hediye alışverişinde bulunarak, evlerini defne dallarıyla süsleyerek ve gürültülü partilere katılarak kutlarlardı. Ortaçağ Avrupa'sında, Hıristiyan liderler geçici olarak yılın ilk günü olarak 1 Ocak'ı 25 Aralık (İsa'nın doğum yıldönümü) ve 25 Mart (Duyuru Bayramı) gibi daha dini öneme sahip günlerle değiştirdiler. Papa Gregory XIII, 1 Ocak'ı 1582'de Yeni Yıl Günü olarak ilân etmiştir (ancak söylediğimiz gibi, 1 Ocak'ın papa tarafından "yılbaşı" olarak belirlendiği konusunda belirsizlikler mevcuttur).

Sonuç

Anlayacağınız, insanlar tarafından belirlenen yılların hiçbir özel anlamı bulunmamaktadır. Bu, sadece toplumsal olarak bir kutlama ve eğlence bahanesidir. Biz ne seçersek ve topluca neye topluca inanırsak, doğru olan o olmaktadır. Yeni yılın ne zaman başladığını objektif olarak belirlemenin bir yolu yoktur. Burada önemli olan, o günü ilk kimin kutladığı değildir; o yeni yıla sizin atfettiğiniz anlamlardır: Bu kutlamalarda önemli olan, geçen senenin "kirini pasını" bir kenara bırakıp, yeni yılda yeni başlangıçlara duyduğumuz ümittir. Yılbaşını kutlayan, ağaç süsleyen, birbirine hediye alan insanların çok azı aklına İsa'yı, paganları, Roma İmparatorluğu'nu, paganları, Asurluları, Babilleri getirmektedir.

Tesadüfen diyebileceğimiz sebeplerle, Hristiyanlar tarafından kutlanan Noel Bayramı da yıl sonuna denk gelmektedir. Ne var ki tarihsel olarak bakıldığında sıradan bir "kış festivali" olan Noel, diğer kış festivallerinin öncülü veya atası değildir. Sadece Hıristiyan dünyanın ekonomik baskınlığı sonucunda günümüzde bu festivallerin ve geleneklerin çoğu, öyle veya böyle Noel ile bağlantılı hale gelmiştir.

Önümüzde iki tercih vardır: Sonucunda hiçbir tarafın hiçbir kazancının olmayacağı anlamsız bir kültür savaşına girebiliriz. Veya zaten tamamen insan yapımı olan yeni yıl kutlamalarımızı yapar, zorlu bir yılın yükünü eğlenceli bir şekilde geçirir, işimize bakarız. Bu iki seçenekten hangisini seçeceği, bir kişinin kendini tanımlamakta kullandığı kimlikle belirlenmektedir. Her halükarda, birbirimizin bir şeyleri kutlama veya kutlamama tercihlerine saygı göstermeyi öğrendiğimiz zaman, muhtemelen bu bayramların ve özel günlerin ulaşmayı arzuladığı huzurlu ve bütüncül toplum yapısına erişmiş olacağız.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
65
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 6
  • Muhteşem! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • İnanılmaz 3
  • Umut Verici! 2
  • Merak Uyandırıcı! 2
  • Bilim Budur! 1
  • Güldürdü 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • ^ F. M. Fales. (Makale, 1982). A List Of Umma Month Names. Not: Revue d’assyriologie et d’archéologie orientale.
  • ^ T. Gomi. (1985). On The Position Of The Month Iti-Ezem-Damar-Dsin In The Neo-Sumerian Umma Calendar. Zeitschrift für Assyriologie und Vorderasiatische Archäologie, sf: 4-6. doi: 10.1515/zava.1985.75.1.4. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ F. Pomponio. (1989). The Reichskalender Of Ur Iii In The Umma Texts. Zeitschrift für Assyriologie und Vorderasiatische Archäologie, sf: 10-13. doi: 10.1515/zava.1989.79.1.10. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ W. Muss-Arnolt. (2006). The Names Of The Assyro-Babylonian Months And Their Regents. JSTOR, sf: 72. doi: 10.2307/3259081. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ W. Muss-Arnolt. (1892). The Names Of The Assyro-Babylonian Months And Their Regents.
  • ^ J. M. Steele. (2007). Calendars And Years: Astronomy And Time In The Ancient Near East. ISBN: 9781842173022. Yayınevi: Oxbow Books Limited.
  • ^ Encyclopedia Britannica. Worship. Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
  • ^ J. Lendering. Akitu Festival. Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Livius | Arşiv Bağlantısı
  • ^ B. D. Sommer. The Babylonian Akitu Festival: Rectifying The King Or Renewing The Cosmos?. (26 Aralık 2000). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Northwestern University | Arşiv Bağlantısı
  • ^ J. Bidmead. (2004). The Akītu Festival. ISBN: 9781593331580. Yayınevi: Gorgias PressLlc.
  • ^ S. M. Sherwin-White. (1983). Ritual For A Seleucid King At Babylon?. The Journal of Hellenic Studies, sf: 156-159. doi: 10.2307/630542. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ W. R. Cooper. (2015). An Archaic Dictionary: Biographical, Historical, And Mythological; From The Egyptian, Assyrian, And Etruscan Monuments And Papyri. ISBN: 9781344738538. Yayınevi: Arkose Press.
  • ^ H. O. Antioch, et al. (2021). Herodian Of Antioch's History Of The Roman Empire. ISBN: 9780520366428. Yayınevi: University of California Press.
  • ^ United Nations. What Is Nowruz And Why Do We Celebrate It?. Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: United Nations | Arşiv Bağlantısı
  • ^ C. Tuplin. (2004). Xenophon And His World (Historia Einzelschriften). ISBN: 9783515083928. Yayınevi: Franz Steiner Verlag Wiesbaden GmbH.
  • ^ N. Deravian. Nowruz Sweets For A Sweeter Iranian New Year. (12 Mart 2021). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Los Angeles Times | Arşiv Bağlantısı
  • ^ D. Karakurt. Turkish Mythology Dictionary. (1 Aralık 2018). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: ResearchGate | Arşiv Bağlantısı
  • ^ C. Beydili. (2005). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. ISBN: 9789759025052. Yayınevi: Yurt Kitap Yayın.
  • ^ K. A. Brook. (2018). The Jews Of Khazaria. ISBN: 9781538103425. Yayınevi: Rowman & Littlefield Publishers.
  • ^ A. Vovin. (2004). Some Thoughts On The Origins Of The Old Turkic 12- Year Animal Cycle. Central Asiatic Journal, sf: 118-132. doi: 10.2307/41928342. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ University of Washington. Chinese Zodiac. Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: University of Washington | Arşiv Bağlantısı
  • ^ Encyclopedia. Akitu. Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Encyclopedia | Arşiv Bağlantısı
  • ^ A. Shams. The Joys Of Akitu, The Assyrian New Year. (6 Nisan 2017). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Ajam Media Collective | Arşiv Bağlantısı
  • ^ Assyrian Cultural Foundation. Kha B’nissan—The Assyrian New Year. Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Assyrian Cultural Foundation | Arşiv Bağlantısı
  • ^ New Bedford Guide. The Origins, Reasons, And Practice Of The Inverted Christmas Tree; From Saturnalia And Human Sacrifice To Socks The Cat. Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: New Bedford Guide | Arşiv Bağlantısı
  • ^ The Spaced-Out Scientist. The Curious History Of The Christmas Tree. (22 Aralık 2015). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: The Spaced-Out Scientist | Arşiv Bağlantısı
  • ^ J. J. Mark. (2016). Marduk. World History Encyclopedia. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ J. Bidmead. The Akitu Festival: Religious Continuity And Royal Legitimation In Mesopotamia. (1 Mayıs 2002). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Vanderbilt University | Arşiv Bağlantısı
  • ^ M. Moazami. (2002). The Legend Of The Flood In Zoroastrian Tradition. Persica, sf: 55-74. doi: 10.2143/PERS.18.0.492. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ M. Boyce. (1982). A History Of Zoroastrianism, Zoroastrianism Under The Achaemenians. ISBN: 9789004065062. Yayınevi: Brill.
  • ^ A. Arvin. نوروز و چالش‌های سیاسی و مذهبی در افغانستان. (21 Mart 2010). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: BBC News فارسی | Arşiv Bağlantısı
  • ^ B. H. Whipps. Santa Claus: The Real Man Behind The Myth. (22 Aralık 2009). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: NBC News | Arşiv Bağlantısı
  • ^ St. Nicholas Center. The Real Face. Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: St. Nicholas Center | Arşiv Bağlantısı
  • ^ J. Rosenthal, et al. (2006). St. Nicholas: A Closer Look At Christmas. ISBN: 9781418504076. Yayınevi: Nelson Reference & Electronic Publishing.
  • ^ Explore the Archive. The Fascinating Folklore Origins Of Santa Claus. (18 Aralık 2020). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Explore the Archive | Arşiv Bağlantısı
  • ^ K. Harris. Odin And Santa: The Norse God Delivered Gifts With An Eight-Legged, Flying Horse. (9 Aralık 2019). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: History Daily | Arşiv Bağlantısı
  • ^ T. N. American. Don’t Take Odin Out Of Yule. (19 Aralık 2014). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: The Norwegian American | Arşiv Bağlantısı
  • ^ I. Siren. Does Santa Claus Come From Finland?. (23 Aralık 2017). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: BBC | Arşiv Bağlantısı
  • ^ M. Salton. Santa Is A Psychedelic Mushroom. (21 Aralık 2017). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: The New York Times | Arşiv Bağlantısı
  • ^ Journey Wonders. Myths And Facts About Reindeer And The Sami People. (5 Haziran 2021). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Journey Wonders | Arşiv Bağlantısı
  • ^ France 24. In Santa’s Home Town, Booming Tourism And Christmas Stereotypes Anger Sami Locals. (24 Aralık 2019). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: France 24 | Arşiv Bağlantısı
  • ^ J. D. G. Dunn. (2003). Jesus Remembered: Christianity In The Making, Volume 1. ISBN: 9780802839312. Yayınevi: Eerdmans.
  • ^ P. K. Seidelmann, et al. (1992). Explanatory Supplement To The Astronomical Almanac. ISBN: 9780935702682. Yayınevi: University Science Books.
  • ^ J. Vardaman. (1989). Chronos, Kairos, Christos: Nativity And Chronological Studies Presented To Jack Finegan. ISBN: 9780931464508. Yayınevi: Eisenbrauns.
  • ^ a b R. L. Niswonger. (1992). New Testament History. ISBN: 9780310312017. Yayınevi: Zondervan Academic.
  • ^ K. Rahner. (2004). Encyclopedia Of Theology: A Concise Sacramentum Mundi. ISBN: 9780860120063. Yayınevi: Burns & Oates.
  • ^ A. Murray. Medieval Christmas. (12 Aralık 1986). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: History Today | Arşiv Bağlantısı
  • ^ M. Beard, et al. (1998). Religions Of Rome: A Sourcebook. ISBN: 9780521456463. Yayınevi: Cambridge University Press.
  • ^ M. V. Martialis, et al. (2004). Martial's Epigrams Book Two. ISBN: 9780195155310. Yayınevi: Oxford University Press, USA.
  • ^ A. Grafton, et al. (2010). The Classical Tradition. ISBN: 9780674035720. Yayınevi: Belknap Press.
  • ^ C. B. Pascal. (2006). October Horse. JSTOR, sf: 261. doi: 10.2307/311177. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ Catholic Culture. History & Origin: Feast Of The Nativity. Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Catholic Culture | Arşiv Bağlantısı
  • ^ K. Kaufmanis. The Star Of Bethlehem. Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Astrological Star of Bethlehem | Arşiv Bağlantısı
  • ^ S. Parpola. The Magi And The Star. (24 Ağustos 2015). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: The BAS Library | Arşiv Bağlantısı
  • ^ M. R. Molnar. (1999). The Star Of Bethlehem: The Legacy Of The Magi. ISBN: 9780813527017. Yayınevi: Rutgers University Press.
  • ^ R. Stenger. Was Christmas Star A Double Eclipse Of Jupiter?. (27 Aralık 2001). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: CNN | Arşiv Bağlantısı
  • ^ K. Lawton. Star Of Bethlehem. (21 Aralık 2007). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Religion & Ethics NewsWeekly | Arşiv Bağlantısı
  • ^ C. J. Humphreys. (1991). The Star Of Bethlehem A Comet In 5-Bc And The Date Of The Birth Of Christ. Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society, sf: 389-407. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ Observadores Cometas. Chinese And Babylonian Observations. Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Observadores Cometas | Arşiv Bağlantısı
  • ^ C. Humphreys. (1995). The Star Of Bethlehem. Science and Christian Belief, sf: 83-101. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ A. J. Morehouse. (1978). The Christmas Star As A Supernova In Aquila. Journal of the Royal Astronomical Society of Canada, sf: 65. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ R. S. McIvor. (2005). The Star On Roman Coins. Journal of the Royal Astronomical Society of Canada, sf: 87. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ Ukujayın. Winter Solstice: What’s Yule, Saturnalia & Nardugan?. (20 Aralık 2021). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Ukujayın | Arşiv Bağlantısı
  • ^ M. Ulukuş. Türklerde Nardugan Bayramı, Ayaz Ata Ve Kar Kız. Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Meriç Ulukuş | Arşiv Bağlantısı
  • ^ Aira. Decorating Pine Tree Was A Turkish Ritual. (29 Kasım 2011). Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Turkish Forum English | Arşiv Bağlantısı
  • ^ Web Exhibits. History Of Our Calendar. Alındığı Tarih: 26 Aralık 2021. Alındığı Yer: Web Exhibits | Arşiv Bağlantısı
  • History. New Year’s. (16 Şubat 2010). Alındığı Tarih: 20 Aralık 2021. Alındığı Yer: History | Arşiv Bağlantısı
Sıkça Sorulan Sorular

Çamlar, eski pagan ritüellerinde kullanılırdı. Kış gündönümü kutlamalarında evlerini çam ağacı dallarıyla süslerlerdi. Bu, kış boyunca diri kalan çam ağaçlarının "baharı hatırlatması" içindi.

Yılbaşı kutlamaları antik zamanlara dayanır. Örneğin, Babiller günlerin ve mevsimlerin değişimine dayanarak bir yılbaşı konsepti geliştirdiler.

Yeni yıl kutlamaları, kültürel evrim sürecinde biçim değiştirir. Farklı kültürler, bu bayramları kendi yorumlarıyla şekillendirip sürdürürler. Bu, bu bayramların aynı olduğu anlamına gelmez.

Yeni yıl kutlamalarında özel yiyeceklerin tüketilmesi, çok eski zamanlardan beri var olan bir gelenektir. Belirli yiyeceklerin, yeni yılda bolluk, şans veya sağlık getireceğine inanılır. Bu gelenekler, kültürden kültüre değişir.

Bazı ülkelerde, özellikle Doğu Asya'da, geleneksel takvimler hala kullanılıyor. Örneğin, Çin'de yeni yıl (Çin Yeni Yılı veya Bahar Festivali olarak da bilinir), Çin takvimine göre kutlanır. Benzer şekilde, İran ve Afganistan'da yeni yıl (Nevruz olarak bilinir) İran takvimine göre kutlanır.

Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 18:33:52 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/4856

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı, et al. Yılbaşı ve Noel Arasında Ne Fark Var? Yılbaşı Kutlamaları, Farklı Kültür ve Coğrafyalarda Zaman İçinde Nasıl Evrimleşti?. (28 Aralık 2016). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/4856
Bakırcı, Ç. M., Kesici, . (2016, December 28). Yılbaşı ve Noel Arasında Ne Fark Var? Yılbaşı Kutlamaları, Farklı Kültür ve Coğrafyalarda Zaman İçinde Nasıl Evrimleşti?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/4856
Ç. M. Bakırcı, et al. “Yılbaşı ve Noel Arasında Ne Fark Var? Yılbaşı Kutlamaları, Farklı Kültür ve Coğrafyalarda Zaman İçinde Nasıl Evrimleşti?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 28 Dec. 2016, https://evrimagaci.org/s/4856.
Bakırcı, Çağrı Mert. Kesici, . “Yılbaşı ve Noel Arasında Ne Fark Var? Yılbaşı Kutlamaları, Farklı Kültür ve Coğrafyalarda Zaman İçinde Nasıl Evrimleşti?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, December 28, 2016. https://evrimagaci.org/s/4856.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close