Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Yapay Zeka: Gerçekleşmemiş Devrim!

Yapay Zeka: Gerçekleşmemiş Devrim! IoT For All
19 dakika
2,927
  • Uygulamalı Yapay Zeka
Evrim Ağacı Akademi: Yapay Zekaya Giden Yol Yazı Dizisi

Bu yazı, Yapay Zekaya Giden Yol yazı dizisinin 9. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Süperzeka’ya Giden Yol Çok Yakınımızda!" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al

Yapay zeka, çağımızın mantrasıdır. "Yapay zeka" ifadesi; teknoloji uzmanları, akademisyenler, gazeteciler ve risk sermayedarları tarafından popülerize edilmiş bir terimdir. Akademik alandan genel kullanıma geçen birçok teknik ifade gibi, "yapay zeka" terimi de sıklıkla yanlış anlaşılmaktadır. Fakat bu, halkın bilim insanlarını anlamaması gibi klasik bir yanlış anlaşılmadan ibaret değildir; çünkü "yapay zeka" konusunda aynı zamanda bilim insanlarının kafası da en az halkınki kadar karışık durumdadır. Ömrümüz içerisinde bize rakip olabilecek bir yapay zekanın ortaya çıkmak üzere olduğu, herkesi hem eğlendirmekte hem büyülemekte hem de korkutmaktadır. Ancak maalesef bu fikir, aynı zamanda, gerçekten önemli olan şeylere odaklanmamıza engel olmaktadır.

İçinde bulunduğumuz çağı anlatabilmek için, sizinle bir hikaye paylaşabilirim: Bu hikaye; insanlar, bilgisayarlar, veri ve ölüm-kalım meselesini içeren, ama silisyum çipler üzerine inşa edilecek yapay zeka fantezilerinden başka bir şeyi konu edinen bir hikaye...

Tüm Reklamları Kapat

Doğal Zeka vs. Yapay Zeka

Eşim, 14 yıl önce hamileyken, ultrason yaptırdık. Odada bir genetik bilimci vardı ve fetüsün kalbinin etrafında bazı beyaz noktalar olduğunu gösterdi. Bize şöyle dedi:

Bunlar, Down sendromunun işareti ve fetüsün kalbinde bu işaretler olduğu için Down Sendromu riskinin 20'de 1'e çıktığını söyleyebilirim.

Genetik bilimci, Down Sendromu'nun altında yatan genetik modifikasyona fetüsün gerçekten sahip olup olmadığını bir amniyosentez testiyle öğrenebileceğimizi söyledi. Fakat amniyosentez riskliydi; prosedür sırasında 300 fetüsten 1'i ölüyordu. Bir istatistikçi, olarak bu sayıların nasıl hesaplandığını araştırmaya karar verdim.

Tüm Reklamları Kapat

Yaptığım araştırma sonucu, kalsiyum birikimini yansıtan bu beyaz noktaların 10 yıl kadar önce Birleşik Krallık'ta gerçekten Down Sendromu'nun bir belirtisi olarak teşhis eden istatistiksel bir çalışmanın yapıldığını keşfettim. Ayrıca testimizde kullanılan görüntüleme makinesinin santimetrekareye düşen piksel sayısının, İngiltere'deki araştırmada kullanılan makineden birkaç yüz piksel daha fazla olduğunu da fark ettim. Bu nedenle, beyaz noktaların muhtemelen yanlış pozitif olduğunu, bunların bildiğimiz beyaz gürültü noktaları olduğunu düşündüğümü söylemek için genetik bilimciyle görüştüm. Bana şöyle dedi:

Ah, bu, birkaç yıl önce Down sendromu teşhislerinde bir artış görmeye başlama nedenimizi açıklıyor. Bu yeni makine, o zaman gelmişti.
Yapay Zeka
Yapay Zeka
Unsplash

Amniyosentez yapmadık ve karım, sağlıklı bir kız çocuğu dünyaya getirdi. Fakat bu olay, beni rahatsız etti. Özellikle de üstünkörü bir hesaplamadan sonra, Dünya'da binlerce insanın aynı teşhisi aynı gün aldığını, bunun üzerine amniyosentez yapmaya karar verdiklerini ve bu nedenle de birçok bebeğin gereksiz yere ölmüş olduğunu fark ettiğimde...

Bu durumun ortaya çıkardığı sorun, kişisel olarak gördüğüm tıbbi bakımla ilgili değildi; çeşitli yerlerde ve zamanlarda değişkenleri ve sonuçları ölçen, istatistiksel analizler yapan ve sonuçları yanlış şekilde kullanan bir tıbbi sistem ile ilgiliydi. Sorun, yalnızca veri analiziyle değil, aynı zamanda veri tabanı araştırmacılarının "köken" veya "menşe" dedikleri şeyle de ilgiliydi: Yani veriler nerede ortaya çıktı, verilerden hangi çıkarımlar yapıldı ve bu çıkarımlar, mevcut durumla ne kadar alakalı? Eğitimli bir insan, karşılaştığı her yeni vakada bunları belki çözebilir. Asıl mesele, bu kadar ayrıntılı insan gözetimine ihtiyaç duymadan bunu yapabilecek, yapay zekaya sahip ve evrensel bir tıbbi sistem tasarlamaktı.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Ben bir bilgisayar bilimcisiyim ve bilgisayar bilimini istatistikle harmanlayarak ve insan hizmetlerini göz önünde bulunduran, gezegen ölçeğinde çıkarım yapabilen ve karar alabilen sistemleri oluşturmak için gereken ilkelerin, bilgisayar bilimleri alanında aldığım eğitimimin hiçbir noktasında bana öğretilmediğini fark ettim. Sadece tıbbi alanda değil, aynı zamanda ticaret, ulaşım ve eğitim gibi alanlarda da ihtiyaç duyulacak olan bu tür ilkelerin geliştirilmesi, en azından bizi şaşırtabilecek düzeyde oyun oynayabilen ve şaşırtıcı motor becerilere sahip yapay zeka sistemleri oluşturmak kadar önemli olduğunu düşünüyorum.

Yakın bir zamanda "zeka" kavramını anlamayı başarsak da başaramasak da, insanların hayatını iyileştirecek şekilde bilgisayarları ve insanları bir araya getirme konusunda üstesinden gelmemiz gereken önemli zorluklar var. Bazıları bu zorluklarla mücadelenin, yapay zekanın yaratılmasına hizmet ettiğini düşünürken, diğerleri daha yavan ancak aynı derecede saygın bir şey olarak görüyor: Yeni bir mühendislik dalının yaratımı olarak... Tıpkı geçmiş dönemde inşaat mühendisliğinde ve kimya mühendisliğinde olduğu gibi, bu yeni disiplin de birkaç anahtar fikrin gücünü birleştirerek, insanlara yeni kaynaklar ve beceriler getirmeyi ve bunu güvenli bir şekilde yapmayı hedefliyor. Ancak, inşaat mühendisliği ve kimya mühendisliği, fizik ve kimya üzerine inşa edilirken; bu yeni mühendislik disiplini, önceki yüzyılın ortaya çıkardığı algoritma, veri, belirsizlik, hesaplama, çıkarım ve optimizasyon gibi fikirler üzerinde kurulacaktır. Dahası, yeni disiplinin odak noktasının çoğu, insanlar ve insanlarla ilgili veriler olacağından, gelişmesi için sosyal bilimler ve beşeri bilimlerden de perspektifler gerekecektir.

Yapı taşları genel olarak yerli yerinde olmakla birlikte, bu taşları bir araya getirme yolları henüz net olarak belirlenebilmiş değildir ve bu nedenle yapay zeka teknolojilerindeki yapı taşları, şu anda geçici yollarla bir araya getirilmektedir. Bu nedenle tıpkı insanlar, inşaat mühendisliği geliştirilmeden önce de binaları ve köprüleri bir şekilde inşa etmeyi başardıkları gibi; insanlar da makineleri, insanları ve çevreyi içeren toplumsal ölçekli, çıkarım yapabilen ve karar alabilen sistemler inşa etmeye devam edebilmektedir. Fakat tıpkı erken dönemde yapılmış binaların ve köprülerin bazen öngörülemeyen ve trajik şekillerde yerle bir olması gibi, bu yeni sistemlerin birçoğu da halihazırda ciddi kavramsal kusurları bünyesinde barındırıyor.

Ne yazık ki, bir sonraki ortaya çıkacak ciddi kusurun ne olacağını tahmin etmekte pek iyi değiliz. Eksik olan şey, analiz ve tasarım ilkelerine sahip bir mühendislik disiplini...

Günümüzde kamuoyu "yapay zeka" terimini entelektüel anlamda bir joker kartı gibi kullanıyor. Bu da gelişen teknolojinin kapsamı ve sonuçları hakkında akıl yürütmeyi zorlaştırıyor. Bu yüzden yapay zekanın hem yakın zamanda hem de tarihsel olarak neye atıfta bulunmak için kullanıldığını daha dikkatli bir şekilde ele alalım.

Tüm Reklamları Kapat

Yapay Zeka Derken Kastedilen Nedir?

Bugün, özellikle kamusal alanda "yapay zeka" olarak adlandırılan şeylerin çoğu, aslında makina öğrenmesidir (veya "yapay öğrenme"dir). Son 50 yıldır kullanılan makina öğrenmesi; verileri işleyen, tahminlerde bulunan ve karar almaya yardımcı olan algoritmalar tasarlamak için istatistik, bilgisayar bilimi ve diğer birçok disiplinden fikirleri harmanlayan, algoritmik bir alandır.

Dünya üzerindeki etkisi açısından makine öğrenmesi, uzun zamandır önem taşımaktadır. Aslına bakarsanız makina öğrenmesinin büyük bir endüstriyel ilgi çekeceği, 1990'ların başlarında zaten belliydi ve yüzyılın başında Amazon gibi ileri görüşlü şirketler, zaten makina öğrenmesini iş akışlarında kullanmaya başlamışlardı ve sektörleri için kritik öneme sahip olan dolandırıcılık tespiti ve tedarik zinciri tahminiyle ilgili sorunlarını, bu teknolojiyi kullanarak çözüyorlardı. Bundan sonraki 20 yıl içinde, veri kümeleri ve bilgi işlem kaynakları hızla büyüdüğü için, makina öğrenmesinin çok kısa bir sürede sadece Amazon'a değil, kararların büyük ölçekli verilere bağlanabileceği herhangi bir şirkete de güç katacağı anlaşıldı. Bu sayede yeni iş modelleri ortaya çıkacaktı. Bu olguyu ifade etmek için ortaya çıkan "veri bilimi" ifadesi, hem makina öğrenmesi algoritmaları konusunda uzman olan kişilerin, ölçeklenebilir, sağlam makina öğrenmesi sistemleri oluşturmak için veri tabanı uzmanları ve dağıtık sistem uzmanlarıyla ortaklıklar kurma ihtiyacını yansıtıyor, hem de bu işbirliğinden doğan sistemlerin daha geniş olan sosyal ve çevresel boyutunu gösteriyor.

Fikirlerin ve teknoloji trendlerinin bu birleşimi, son birkaç yılda "yapay zeka" adı altında, bir marka değişikliğine gitti. Bu marka değişikliği, biraz daha yakından incelenmeyi hak ediyor.

Yapay Zeka Ne Demek?

Tarihsel olarak baktığımızda "Yapay Zeka" ifadesi, 1950'lerin sonlarında, yazılım ve donanımda insan seviyesinde zekaya sahip bir varlığı gerçekleştirmeye yönelik sahip olduğumuz yoğun arzuya atıfta bulunmak için icat edilmiş bir terimdir. Ben, bu terim yerine, bu "büyük amacı" ifade etmek için, yapay zekanın fiziksel olarak değilse de en azından zihinsel olarak bizden biri gibi görünmesi gerektiği fikrine vurgu yaparak, "insanı taklit eden yapay zeka" ifadesini kullanacağım.

Tüm Reklamları Kapat

İnsanı taklit eden bir yapay zeka inşa etme girişimi, o zamanlarda büyük ölçüde akademik bir girişimdi. Yöneylem araştırması, istatistik, örüntü tanıma, bilgi teorisi ve kontrol teorisi gibi ilgili akademik alanlar çoktan geliştirilmiş ve genellikle insan veya hayvan davranışından ilham almış olsa da, bu alanlar düşük seviyeli sinyallere ve kararlara odaklanmıştı. Örneğin bir sincabın içinde bulunduğu üç boyutlu yapı olan ormanı kavrayarak daldan dala atlayabilmesi, bu alanlar için ilham kaynağı olmuştur.

Yapay zekanınsa farklı bir şeye odaklanması gerekiyordu: insanların akıl yürütme ve düşünme konusundaki üst düzey veya bilişsel kapasitesine... Fakat aradan geçen 60 yıla rağmen, üst düzey akıl yürütme becerisine halen erişilebilmiş değildir. Şu anda "yapay zeka" olarak adlandırılan gelişmelerin çoğu, mühendislik alanlarındaki düşük seviyeli örüntü tanıma ve hareket kontrolü çalışmalarından gelmektedir. Aynı zamanda istatistik alanında da yapay zeka disiplini, verilerde örüntüler bulma, sağlam temelli tahminler yapma, hipotezleri test etme ve karar alma düzeyinde kalmaktadır.

Yapay Zeka
Yapay Zeka
Pixabay

Nitekim, David Rumelhart'ın 1980'lerin başında yeniden keşfettiği ve şu andaki sözde "yapay zeka devrimi"nin çekirdeği kabul edilen ünlü geri yayılım algoritması (İng: "backpropagation"), ilk olarak 1950'lerde ve 1960'larda kontrol teorisi alanında ortaya çıkmıştır. Bu algoritmanın ilk uygulamalarından biri, Apollo araçlarının Ay'a doğru ilerlerken ihtiyaç duydukları itme gücünü optimize etmekti.

1960'lardan beri bu sahada çok ilerleme kaydedildi; ancak bu ilerlemenin, insanı taklit eden yapay zeka arayışından gelmediği söylenebilir. Aksine bu atılımlar, Apollo uzay araçları örneğinde olduğu gibi, genellikle üstü örtülü bir şekilde, spesifik mühendislik problemlerini çözme çabası sayesinde mümkün oldu. Halk tarafından fark edilmese de yapay zeka alanındaki asıl başarılar; belge erişimi, metin sınıflandırması, dolandırıcılık tespiti, öneri sistemleri, kişiselleştirilmiş arama, sosyal ağ analizi, planlama, teşhis ve A / B testi gibi alanlarda araştırma ve sistem oluşturma gibi sahalarda yaşanmıştır. Bu gelişmeler Google, Netflix, Facebook ve Amazon gibi şirketlere güç katmıştır.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Hayali Söyleşiler: Bedreddin

“Adil bir dünyanın özlemini duyuyordum. O dünyada hepimize yer olmalıydı. Oysa iktidar savaşlarıyla birbirini boğazlayan orduların ayakları altındaydı insanlık. Yoksulların çaresizliğini düşündükçe bir şeyler yapmamız gerektiğini hissediyordum.”

Söz konusu Şeyh Bedreddin olunca yanıtları belki de her daim muğlak sorularla baş başa kalırız. Bir medrese âlimiyken neden tasavvuf yolunda menzil almıştır? Fikirlerinin Anadolu ve Balkanlar’da bu kadar etkili olabilmesinin nedeni nedir? Dinlerin eşitliğine dair düşüncelerinde Hıristiyan-Helen köklerinin etkisi var mıdır? İsyancılara atfedilen özel mülkiyet karşıtı fikirlerin ilham kaynağı gerçekten Şeyh Bedreddin midir? Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal’le yolları nasıl kesişmiştir? İsyanı planlamış mıdır yoksa rüzgârın yönüne doğru mu yürümüştür sadece?

Murat Küçük zihninde bu sorularla altı yüzyıl önceye gidip söyleşiye davet ediyor Bedreddin’i. Daha yakından tanımak istiyor bu akılcı fıkıh âlimi, gönül gözü açık sufi ve isyankarların yoldaşı şeyhi… Tarihin karanlıklarında kalmış olayları hayali bir Bedreddin’le aydınlatma emeliyle akıl ve kalple dolu bir yolculuğa çıkarıyor bizleri.

Okuyucuya Not: Hayali söyleşiler, dünyayı değiştiren, onu anlamamızı sağlayan önemli isimlerle tanışmak veya onları yeniden keşfetmek isteyenlere keyifli bir okuma sağlamak amacıyla hazırlandı. Bu söyleşiler hayal ürünü olsa da biyografik gerçeklere dayanıyor.

Devamını Göster
₺36.00
Hayali Söyleşiler: Bedreddin

Eğer isterseniz tüm bunlardan basitçe "yapay zeka" olarak bahsedebilirsiniz ve gerçekten de birçok insanın "yapay zeka" derken kastettiği şey bu. Bu tür bir etiketleme, unvanları birdebire "yapay zeka araştırmacısı"na dönüşen optimizasyon veya istatistik uzmanları için bir sürpriz olabilir; fakat etiketleri bir kenara bırakırsak, daha büyük sorun şudur: Bu tek, kötü tanımlanmış kısaltmanın kullanılması, bu sahadaki entelektüel ve ticari sorunların net bir şekilde anlaşılmasını engellemektedir.

Son 20 yıl hem endüstride hem de akademide, insanı taklit eden yapay zekayı tamamlayacak bir parça olan "Zeka Artırımı" (İng: "Intelligence Augmentation") alanında büyük ilerlemeler kaydedildi. Burada hesaplamalar ve veriler, insan zekasını ve yaratıcılığını artıran hizmetler oluşturmak için kullanılmaktadır. Bir arama motoru da insan hafızasını ve genel bilgisini artırdığı/pekiştirdiği için, bu tür uygulamalar da zeka artırımı alanındaki başarılara örnek olarak gösterilebilir. Veya çeviriler, insanların iletişim kurmasını kolaylaştırdığı için, çeviri alanındaki atılımlar zeka artırımına örnek olabilir. Bilgisayarlarca üretilen resimler ve sesler de sanatçılara geniş bir palet sunarak yaratıcılığı arttırdığı için zeka artırımına bir örnek olarak gösterilebilir. Bu tür hizmetler makul bir şekilde üst düzey muhakeme kabiliyeti ve düşünce içerebilecek olsa da, şu anda bu tür bir niteliğe sahip değillerdir; çoğunlukla insanların yararlanabileceği kalıpları tespit eden, çeşitli şekillerde dizgi eşleştiren ve sayısal işlemler yapan algoritmalardan ibarettirler.

robot
robot
pixabay

Bu yazının okurlarının son bir terime daha tahammül edeceğini umarak, insanların yaşadığı çevreyi daha destekleyici, ilginç ve güvenli kılan bir hesaplama, veri ve fiziksel varlıklar ağını tarif etmekte kullanılan "Akıllı Altyapı" (İng: "Intelligent Infrastructure") disiplinini ele alalım. Bu tür bir altyapı; bireyler ve toplumlar üzerinde köklü etkilere sahip olan ulaşım, tıp, ticaret ve finans gibi alanlarda yavaş yavaş görülmeye başlıyor. Bu sahanın yükselişi, bazen "Nesnelerin İnterneti" ile ilgili konuşmalarda ortaya çıkar. Ancak bu araştırma sahası, genellikle çevremizle ilgili gerçekleri keşfetmek için veri akışını analiz edebilecek ve "şeylerin", insanlarla, sadece bitlerden çok daha yüksek bir soyutlama düzeyinde etkileşime girmesine izin verecek sistemlerin inşa edilmesi ile ilişkili çok daha büyük zorluklara değil, yalnızca "şeyler" denen nesneleri internet ağına ulaştırma ile ilgilidir.

Örneğin anekdotuma dönersek, hayatlarımızı, insan vücudunun içinde ve etrafında konumlandırılmış cihazlarla doktorlar arasında veri akışı ve veri analizi akışı kuran, böylece insan zekasına teşhis koyma ve bakım sağlama gibi konularda yardımcı olabilecek örgütlü bir tıbbi sistemde yaşadığımızı hayal edebiliriz. Bu sistem; vücuttaki hücrelerden, DNA'dan, kan testlerinden, çevreden, popülasyon genetiğinden ve ilaçlar ile tedavileri içeren geniş bilimsel literatürden gelen bilgileri birleştirir. Tıpkı şu anda tıbbi test prosedürünün, bir grup insan (veya hayvan) üzerinde deneylerin yapılmasına, başka insanların bakımını sağlamak için izin verilmesi gibi, bu sistem de sadece tek bir hastaya ve bir doktora değil, tüm insanlar arasındaki ilişkiye odaklanacaktır. Mevcut bankacılık sisteminin finans ve ödeme alanındaki bu tür zorluklara odaklanma şekli gibi; bilginin, kaynağın ve güvenilirlik kavramlarının korunmasına yardımcı olacaktır. Böyle bir sistemde ortaya çıkabilecek pek çok gizlilik, sorumluluk ve güvenlik sorunları öngörülebilse de bu endişeler oyunu durduran sorunlar olarak değil, üstesinden gelinmesi gereken zorluklar olarak görülmelidir.

"Yapay Zeka" İçin, "İnsanı Taklit Eden Yapay Zeka" Şart mı?

Şimdi kritik bir konuya geldik: Klasik insan taklit eden yapay zekanın üzerinde çalışmak, bu daha büyük zorluklara odaklanmanın en iyi yolu mu yoksa tek yolu mu?

Makine öğreniminin en çok haberi yapılan son başarı öykülerinden bir kısmı, aslında insanı taklit eden yapay zekayla ilgili alanlarda olmuştur. Belki de bunun gibi alanlarda daha fazla ilerleme beklemeliyiz.

Yapay Genel Zekadan Çok ama Çok Uzaktayız!

Bu konuda, iki noktaya değinmeliyiz. Gazeteleri okuyorsanız sanıyor olabileceğinizin aksine, insanı taklit eden yapay zekadaki başarı aslında oldukça sınırlıdır; henüz insanı taklit eden yapay zeka hedeflerini gerçekleştirebileceğimiz noktadan çok uzaktayız. İnsanları taklit eden yapay zeka konusunda sınırlı da olsa ilerleme kaydetmenin heyecanı (ve korkusu), diğer mühendislik alanlarında mevcut olmayan aşırı coşku ve medya ilgisine yol açmıştır.

Yeterlilik Argümanı

İkincisi ve daha da önemlisi, bu alanlardaki başarı, zeka artırımı ve akıllı altyapı sahalarındaki önemli problemleri çözmek için ne yeterlidir ne de gereklidir. Yeterlilik tarafında, sürücüsüz arabaları düşünün. Kendi kendini süren araç teknolojisinin gerçekleştirilebilmesi için, insanların becerileriyle (veya beceri eksiklikleriyle) neredeyse hiçbir ilgisi olmayan bir dizi mühendislik sorununun çözülmesi gerekmektedir. Genel ulaşım sistemi (ki bu bir akıllı altyapı sistemidir), son derece dikkatsiz olan insan sürücülerden ziyade, günümüzde mevcut olan hava trafik kontrol sistemine çok daha fazla benzeyecektir. Tabii ki bu sistem, mevcut hava trafik kontrol sisteminden, özellikle büyük miktarlarda veri kullanma ve ayrıntılı kararları bildirmek için kullanılacak olan ayarlanabilir istatistiksel modelleme açısından çok daha karmaşık olacaktır. İşte tam da bu zorlukların üzerine gitmeliyiz, dikkatimizi asıl zorluklardan uzaklaştıran "insanı taklit eden yapay zekaya" değil.

Gereklilik Argümanı

Gereklilik argümanına gelince... Bazıları insanı taklit eden yapay zekayı yaratma amacının zeka artırımı ve akıllı altyapı yaratma amacını da kapsadığını söylüyor, çünkü insanı taklit eden bir yapay zeka sistemi, yalnızca yapay zekanın Turing testiyle ilgili sorunlarda da gördüğümüz klasik problemlerini değil, aynı zamanda zeka artırımı ve akıllı altyapı problemlerini çözmek için de elimizdeki en iyi kozdur. Böyle bir argümanın, çok az tarihsel dayanağı vardır. İnşaat mühendisliği, yapay bir marangoz veya duvarcı yaratmayı öngörerek mi gelişti? Daha da tartışmalı bir şekilde ifade edecek olursam: Amacımız, kimya fabrikaları inşa etmek olsaydı, önce bir kimya fabrikası inşa edeceğini düşünen yapay bir kimyager mi yaratmalıydık?

Neden "İnsan Zekası"?

Bununla ilgili başka bir argüman da insan zekasının bildiğimiz tek zeka türü olduğu ve bu nedenle ilk adım olarak onu taklit etmeyi hedeflememiz gerektiğidir. Bununla birlikte, dürüst olacak olursak, insanlar bazı akıl yürütme türlerinde çok da iyi değillerdir. Hatalarımız, önyargılarımız ve sınırlamalarımız vardır. Üstelik eleştirel bakacak olursak, bizler modern akıllı altyapı sistemlerinin karşılaşacağı geniş ölçekli kararları alabilmek için ya da akıllı altyapı bağlamında ortaya çıkacak belirsizlik türleriyle başa çıkabilecek biçimde evrimleşmedik.

Tüm Reklamları Kapat

Bir yapay zeka sisteminin sadece insan zekasını taklit etmekle kalmayıp aynı zamanda onu düzelteceğini ve keyfi büyük problemlerle ölçekleneceği tartışılabilir. Elbette, dönemimiz bilimkurgu dönemidir ve bu tür spekülatif argümanlar, kurgu ortamında keyifli tartışmaları doğururken, ortaya çıkmaya başlayan eleştirel zeka artırımı ve akıllı altyapı problemleri karşısında bilimkurgu, ileriye dönük temel stratejimizi oluşturmamalıdır. Zeka artırımı ve akıllı altyapı sorunlarını, bu sorunlar çözülmeyi hak ettiği için çözmeliyiz; bu sorunların çözümünü, insanı taklit eden bir yapay zeka araştırma programının bir sonucu olarak görmemeliyiz.

Problem Dağlarını Aşmak

Akıllı altyapı sistemlerindeki, yapay zekanın ana teması olmayan algoritmik ve altyapısal sorunları saptamak zor değildir. Akıllı altyapı sistemleri, hızla değişen ve küresel olarak tutarsız olma olasılığı yüksek olan, dağıtılmış bilgi havuzlarını yönetme becerisine ihtiyaç duyar. Bu tür sistemler; zaman-sınırlı ve dağıtılmış kararlar alırken, bazı bireyler hakkında çok fazla ve çoğu insan hakkında çok az veri bulunan "uzun kuyruk olgusu" ile de başa çıkabilmelidir. Bu sistemlerin; idari ve rekabetçi sınırların ötesinde, veri paylaşımının zorluklarını çözmesi gerekir. Son ve özellikle önemli olan bir diğer konu, akıllı altyapı sistemleri; "teşvik tedbirleri" ve "fiyatlandırma" gibi ekonomik fikirleri, insanları birbirine ve onların değer verdikleri eşyalara bağlayan istatiksel ve sayısal altyapıya getirmelidir.

Bu tür akıllı altyapı sistemi yalnızca bir hizmet sağlayıcı olarak değil, aynı zamanda yeni bir pazar yaratımı olarak da görülebilir. Veri analizinin üreticileri ve tüketicileri birbirine bağlayacağı bu tür pazarların ortaya çıkması için feryat eden; müzik, edebiyat ve gazetecilik gibi alanlar var. Ve tüm bunlar, gelişmekte olan sosyal etik ve hukuki normlara uygun yapılmalıdır.

Klasik Sorunlar

Tabii klasik "insan taklit eden yapay zeka sorunları" da büyük ilgi görmeye devam ediyor. Ancak, günümüzdeki veri toplama yoluyla yapılan yapay zeka araştırmalarının odak noktası, derin öğrenme altyapıları kullanımı ve dar bir şekilde tanımlanmış ve açıklayıcı ilkeleri bulunmayan insan becerilerini taklit edebildiğinin gösterilmesidir. Bu durum, klasik yapay zeka konularında karşılaşılan büyük problemlere yeterince ilgi gösterilmemesine sebep olmaktadır. Bu problemler arasında; dil işlemeyi gerektiren sistemlere anlam ve mantık getirmek, çıkarım yapma ve nedenselliği temsil etme ihtiyacı, belirsizliğin hesaplama yoluyla izlenebilir temsillerini geliştirme ve uzun vadeli hedefleri formüle edebilen ve sürdürebilen sistemler geliştirme ihtiyacı sayılabilir. Bunlar, insanı taklit eden yapay zeka yaratmanın klasik hedefleridir; ancak yapay zeka devrimiyle ilgili bu mevcut kargaşada, bu hedeflerin henüz çözülmediklerini unutmak kolaydır.

Tüm Reklamları Kapat

Ayrıca zeka artırımı da oldukça önemli olmaya devam edecektir; çünkü öngörülebilir bir gelecekte bilgisayarlar, hala gerçek dünya durumları hakkında soyut bir şekilde akıl yürütme yeteneklerinde insanlara yaklaşamayacaklardır. En acil sorunlarımızı çözmek için, insanlar ve bilgisayarların iyi düşünülmüş etkileşimlerine ihtiyacımız vardır. Ve bilgisayarların insan yaratıcılığının yerini almasını değil (artık bu ne demekse...), insan yaratıcılığının yeni seviyelerini tetiklemesini arzulamalıyız.

Yeni Bir Mühendislik Disiplini!

Görünüşe göre, o sırada gelişmekte olan araştırma gündemini, o zamanlar MIT'nin eski bir profesörü Norbert Wiener'inkinden ayırmak için, Dartmouth'da profesör olduğu ve yakında MIT'de bir pozisyon alacak olan John McCarthy, "yapay zeka" terimini icat eden kişiydi. Wiener, kendi akıllı sistemler vizyonuna atıfta bulunmak için "sibernetik" terimini icat etmişti. Bu vizyon; operasyon araştırmaları, istatistik, örüntü tanıma, bilgi teorisi ve kontrol teorisiyle yakından ilgili bir vizyondu. McCarthy ise akıllı sistemleri, mantığa dayandırdı. Ama işler, ilginç bir şekilde tersine döndü: Günümüzde Wiener’in entelektüel gündemi, McCarthy’nin terminolojisinin bayrağı altında hakim konuma geldi. (Elbette günümüzdeki bu durum sadece geçicidir; çünkü Yapay Zeka alanında, diğer birçok sahadan daha sık gidişat değişimi yaşanır).

McCarthy ve Wiener'in tarihsel perspektiflerinin ötesinde, yapay zeka hakkındaki mevcut halka açık diyaloğun, bizi tüm kapsamıyla yapay zekanın, zeka artırımı ve akıllı altyapının sunduğu zorluklar ve fırsatlara karşı kör etme riski taşıdığını anlamamız gerekiyor.

Bu kapsam, bilimkurgu rüyalarının veya insanüstü kabusların gerçekleşmesi hakkında olmasından çok, insanların, günümüzde, var olan teknolojiyi anlama ve şekillendirme ihtiyacının her zamankinden daha çok olmasıyla ilgilidir. Dahası, bu anlayış ve biçimlendirme sürecinde, yalnızca teknolojik olarak uyum sağlayanlar arasındaki diyaloğa değil, yaşamın her kesiminden çeşitli seslere ihtiyaç vardır. Dar bir şekilde insani taklit eden yapay zekaya odaklanmak, geniş bir ses yelpazesinin duyulmasını engeller.

Tüm Reklamları Kapat

Endüstri, birçok gelişmeyi yönlendirecek olsa da akademi, yalnızca en yenilikçi teknik fikirlerin bazılarını sağlamada değil, aynı zamanda hesaplama ve istatistiksel disiplinlerden araştırmacıları, katkıları ve bakış açıları son derece gerekli olan sosyal bilimler, bilişsel bilimler ve beşeri bilimlerden diğer araştırmacılarla bir araya getirmede de önemli bir rol oynayacaktır.

Öte yandan, toplumumuz yeni türden eserler inşa etmeyi hedeflerken, ilerleme kaydetmek için beşeri bilimler ve bilimler gerekli olsa da, benzeri görülmemiş büyüklükte ve kapsamda bir mühendislik çabasından başka bir şeyden bahsediyormuş gibi de davranmamalıyız. Bu eserler, iddia edildiği gibi çalışacak şekilde yapılmalıdır. Tıbbi tedaviler, ulaşım seçenekleri ve ticari fırsatlar konusunda bize yardımcı olacak sistemler inşa edip bu sistemlerin gerçekten çalışmadığını, insanların hayatı ve mutluluğu ile ilgili zararı olan hatalar yaptıklarını sonradan fark etmek istemeyiz. Daha önce de vurguladığım gibi, veri ve öğrenme odaklı alanları kapsayacak, ortaya henüz çıkmamış bir mühendislik disiplini vardır. Bu alanlar ne kadar heyecan verici görünse de, henüz bir mühendislik disiplini oluşturdukları söylenemez.

Yeni bir mühendislik dalının oluşumuna tanık olduğumuz gerçeğini benimsemeliyiz. Akademi dünyası ve benzeri yerlerde mühendislik disiplini; soğuk ve duygusuz makineler anlamına gelebilir ve insanlaın kontrolü kaybetmesi anlamına da gelebilir; ancak mühendislik disiplini, biz onun ne olmasını istiyorsak, o olabilir. Yaşadığımız çağda, tarihsel olarak yeni bir şey tasarlamak gibi gerçek bir fırsata sahibiz: İnsan merkezli bir mühendislik disiplini. Ortaya çıkan bu yeni disipline bir isim vermemek için direneceğim, ancak "yapay zeka" kısaltması, ileride de vekâleten isimlendirme görevi görmeye devam edecekse, insanları bu vekil terimin gerçek sınırlamalarının farkında olmaya çağırıyorum. Kapsamımızı genişletelim, aldatmacayı hafifletelim ve önümüzdeki ciddi zorlukların farkına varalım.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Yapay Zekaya Giden Yol Yazı Dizisi

Bu yazı, Yapay Zekaya Giden Yol yazı dizisinin 9. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Süperzeka’ya Giden Yol Çok Yakınımızda!" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
11
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Merak Uyandırıcı! 5
  • Muhteşem! 1
  • Tebrikler! 1
  • Bilim Budur! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Umut Verici! 1
  • Grrr... *@$# 1
  • İğrenç! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Üzücü! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: MIT | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 27/03/2023 03:35:01 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10430

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Akış
İçerikler
Sosyal
Gündem
Güneş
Depresyon
Koaservat
Gerçek
Çin
İfade
Rna
Yapay
Mavi
Besin
Çiçek
Sahte
Samanyolu Galaksisi
Fotoğraf
Antik
Yangın
Fizik
Hızlı
Oyun Teorisi
Gezegen
Santigrat Derece
Dişler
Yüksek
Ergen
Çağ
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. L. Jordan, et al. Yapay Zeka: Gerçekleşmemiş Devrim!. (6 Mayıs 2021). Alındığı Tarih: 27 Mart 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10430
Jordan, M. L., Topuz, D., Bakırcı, Ç. M. (2021, May 06). Yapay Zeka: Gerçekleşmemiş Devrim!. Evrim Ağacı. Retrieved March 27, 2023. from https://evrimagaci.org/s/10430
M. L. Jordan, et al. “Yapay Zeka: Gerçekleşmemiş Devrim!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Dilar Topuz, Evrim Ağacı, 06 May. 2021, https://evrimagaci.org/s/10430.
Jordan, Michael L.. Topuz, Dilar. Bakırcı, Çağrı Mert. “Yapay Zeka: Gerçekleşmemiş Devrim!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Dilar Topuz. Evrim Ağacı, May 06, 2021. https://evrimagaci.org/s/10430.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.