Telefonsuz Kalma Fobisi (Nomofobi) ve İnternetsiz Kalma Korkusu (Netlessfobi), İnternet Bağımlılığından Kaynaklanıyor Olabilir!

Dijitalleşme ile birlikte internet ve teknolojik cihazlar gündelik yaşamın vazgeçilmezi haline gelmiş, teknoloji ve internetin kontrolsüz kullanımı sonucunda çeşitli teknoloji kaynaklı patolojiler ortaya çıkmaya başlamıştır. Cep telefonsuz kalma korkusu olan nomofobi ve internetsiz kalma korkusu olan netlessfobi bu kapsamda örnek verilebilir.

Nomofobinin ve netlessfobinin oldukça yeni kavramlar olmaları, belirtileri ve tanı kriterleri açısından geliştirilmeye açık olduklarını gösterirken, her iki durumun da sürekli çevrimiçi kalma dürtüsü ile ortaya çıkması internet bağımlılığı kaynaklı ortaya çıktıkları savını desteklemektedir.^{[1], [2], [3], [4], [5]}

Nomofobi Nedir?

Nomofobi, "No Mobile Phone Phobia" (Cep Telefonsuzluk Fobisi) sözcüklerinin kısaltılmış halinden türeyen, bilgisayar ve cep telefonu gibi sanal olarak iletişime geçilebilen cihazların yokluğunda duyulan kaygı ve endişe durumunu ifade etmektedir. Kişiler online iletişime geçtikleri cep telefonlarının yokluğu halinde halinde terleme, huzursuzluk, solunum yolunda düzensizlik gibi farklı belirtiler de göstermektedir. Nomofobik bireylerde telefon olmadığı zaman görülen psikolojik ve fizyolojik belirtilerin yanı sıra cep telefonuna sahipken de telefonsuz kalma korkusu yaşanmaktadır.^{[3], [4]}

Kavramsal olarak ilk defa 2008 yılında İngiltere Postanesi'nin cep telefonu kullanıcılarının endişe düzeylerini belirlemek için yaptığı araştırma bulgularından elde edilen sonuçlar üzerinden ortaya çıkmıştır. Ayrıyeten nomofobisi olan bireylerin telefonları yanında olmadığı takdirde de kendilerini yetersiz ve hissetmelerinden kaynaklı olarak stres gösterdikleri bilinmektedir. Nomofobisi olan bir bireyin telefon yanındayken de sık sık telefonunu kontrol etme ihtiyacı hissettiği ifade edilebilir.^[1]

Netlessfobi Nedir?

Netlessfobi, "Being Netless fobia" (İnternetsiz Kalma Fobisi) olarak tanımlanan bir kavramdır.^{[2], [4]} Bireyler, internetin olmadığı yerlerde bulunmaktan kaçınma davranışı gösterirler ve bu durumun en önemli belirleyicisi de internetin uzun süre kullanımından yoksun kalmaktan dolayı ortaya çıkmasıdır. Netlessfobik bireyler, internetin olmayacağı düşüncesinden dolayı endişe duydukları için sosyalleşmekten kaçınabilmektedir. Netlessfobik biri için internete bağlanabilen tüm cihazlar önemlidir: Tablet, bilgisayar, akıllı telefon, şarj aletleri vb. her daim yanlarında taşıdıkları cihazlardır.

Bu durum için en önemli etkenlerden birisi sürekli internette bağlı kalma ihtiyacı duymak ve sosyal medya hesaplarını sürekli kontrol ederek iletişimde kalıyormuş hissini yakalamaktır. Netlessfobik bireyler, günün her saati internette bağlı ve çevrimiçi olmaları bakımından interneti uzun süre kullanmaktadır. Bu neden dolayısıyla internet bağımlılığı netlessfobiyi tetikleyen önemli bir etken olarak ifade edilebilir.^{[5], [3]}

Nomofobi ve Netlessfobi Belirtileri

Genel adıyla cep telefonsuz kalmaktan korkmak olarak tanımlanan nomofobinin belirtileri içerisinde en önemlisi, bu patolojiyi gösteren bireylerin günün tamamı içerisinde cep telefonlarını açık halde tutmaları ve her birkaç dakikada bir telefonlarını kontrol etmeleri olduğu ifade edilebilir. Bunun yanında, cep telefonunun şarjının bitme ihtimaline karşı bir veya daha fazla şarj aletini sürekli yanında taşımak, bir veya birden fazla cep telefonuna sahip olmak, cep telefonunun kaybedileceğine dair korkular taşımak ve bu nedenden dolayı huzursuzluk hissetmek gibi belirtiler de nomofobisi olan bireylerde görülebilmektedir.^[6]

Buna ilaveten cep telefonu kullanımının yasak olduğu uçak, sinema salonu, tiyatro vb. alanlara girmekten kaçınmak veya bu alanlara girerken kaygı hissetmek ve telefonun şarjının biteceğine dair düşük pil uyarısı ile karşılaşınca panik atağa yakın bir telaş duygusuna kapılmak gibi belirtiler de sayılabilir. Cep telefonunu ekranına mesaj veya bildirim gelip gelmediğinin sürekli kontrol edilmesi, gün içinde sürekli cep telefonunun açık tutulması, cep telefonu için fazlaca harcamalar yapılması ve sosyal iletişimin çoğunlukla cep telefonu üzerinden gerçekleştirilmesi nomofobiye neden olan belirtiler arasındadır.^{[6], [7], [8], [3]}

İnternetsiz kalma korkusu olarak bilinen netlessfobinin belirtilerinin başında ise internetin olmadığı ortamlara girmekten kaçınmak ve internet bağlantısı yapılabilen en az 3 teknolojik cihazları yanından ayırmamak gelmektedir. Bunun yanında, netlessfobisi olan bireylerin internetsiz ortamlarda endişeli ve sıkılmış hissetmeleri bir diğer önemli belirtidir. İnternetin yokluğunda psikolojik ve fizyolojik bir bakım tepkimelerin ortaya çıkması, sürekli çevrimiçi ve aktif kalma isteği görülmesinin yanında aynı anda birden fazla teknolojik cihazla internete bağlanmak ve sosyalleşmek için tercih edilen mekanlarda muhakkak Wi-Fi olmasına dikkat etmek gibi belirtiler de netlessfobisi olan bireylerde görülebilir. Diğer belirtiler arasında günde 8 saatten fazla internette aktif olmak, internetin yokluğunda hayatın durduğunu hissetmek, internetin yokluğunda sosyal mecralarda takip edilen insanlardan ayrı kalınacağını düşünmek, sosyal medya hesaplarına gelen her türlü bildiriden zevk almak gibi örnekler de mevcuttur.^{[6], [4], [3], [1]}

Unsplash

Nomofobi ve Netlessfobinin Tanı Kriterleri

Nomofobi, Amerikan Psikiyatri Birliği'ne göre özgül fobi kriterleri içerisinde değerlendirilmekte ve DSM-5'te henüz yer almamaktadır. Literatürde çoğunlukla internet bağımlılığı ile birlikte değerlendirildiği görülmektedir.

Nomofobinin tanı kriterleri açısından önerilen savlar arasında anksiyete, obsesiflik, panik atak ve dürtü kontrol bozukluğu gibi örnekler sayılabilir.^[9] Özellikle ayrılık anksiyetesi olarak bilinen bebek ve bağlandığı nesne arasında gelişen ilişkide bebeğin bağlanma nesnesinden uzak kaldığında deneyimlenen duygunun nomofobiye yol açabileceği de tanı kriterleri için önerilmektedir. Bu bağlamda yetişkinlerin de önemli gördükleri insanlara ve kendi kimliklerini yansıttığını düşündükleri nesnelere karşı bağlanabilecekleri ve bunların yokluğunda da ayrılık anksiyetesi yaşayabilecekleri fikrinin nomofobi tanı kriterleri içerisinde yer alabileceği ifade edilmektedir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

En genel olarak nomofobisi olan bir kişinin cep telefonuna karşı bir bağımlılık geliştirmesinden dolayı cep telefonundan yoksun kaldığında tekrar cep telefonuna ulaşabilme yollarını arıyorsa durumun bağımlılık kriterleri ile birlikte değerlendirilebileceğini göstermektedir.^[9]

Netlessfobi, oldukça yeni bir kavram olması ve ilgili araştırmaların yeni yeni artmaya başlaması dolayısıyla kesin tanı kriterlerine sahip değildir. Bireylerin internetsiz kalma korkusundan dolayı psikolojik, ekonomik ve sosyal yaşamlarında neler yaşadıklarını çeşitli araştırmalar sonucunda objektif olarak çözümleyebilmek tanı kriterlerinin oluşturulabilmesi için önemlidir.^[2] Özellikle sosyal ortamın ve iş yaşamının internette geçirilen vakit nedeniyle sekteye uğraması netlessfobinin de internet bağımlılığı kriterleri ile birlikte ele alınabilecek bir konu olduğunu göstermektedir.^[5]

İnternet Bağımlılığı Nomofobi ve Netlessfobiyi Tetikleyebilir!

İnternet bağımlılığı, bireylerin interneti kullanırken kontrolsüz davranmaları olarak tanımlanabilir. İnternet bağımlılığı olan bir bireyde, internetten uzak kalamama, internette geçirdiği vakitten habersiz olma, internet ile ilgili dürtüsel davranışlar ve çeşitli obsesyonlar geliştirme gibi belirtiler görüldüğü bilinmektedir.^[5]

İnternet bağımlılığı için tanı ölçütleri arasında, interneti aşırı ve sürekli kullanma, planlanan süreden daha fazla internette vakit geçirme, interneti kullanırken kontrolü kaybetme, internetin yokluğunda saldırgan ve sinirli bir ruh halinde olma gibi kriterler vardır. Aynı zamanda internet bağımlılığı ile birlikte depresyon, sosyal izolasyon ve yalnızlık, akademik başarıda düşüş, iş hayatında problemler vb. belirtilerin de ortaya çıktığı bilinmektedir.^{[3], [5]}

En nihayetinde cep telefonsuz kalma korkusu olan nomofobi ve internetsiz kalma korkusu olan netlessfobinin internet bağımlılığı kriterleri ile tanımlanabileceği ifade edilebilir. Nomofobisi olan bireylerin, cep telefonunu sürekli yanlarında taşıyarak ve sürekli kontrol ederek internetten uzak kalamama belirtisi gösterdikleri anlaşılabilir. Aynı şekilde netlessfobisi olan bireylerin internetin olmadığı ortamlara girmek istememe veya gittiği mekanlarda Wi-Fi olmasına özen gösterme gibi davranış belirtileri göstermesi internet ile ilgili obsesif düşüncelerde olduklarını gösterebilir.^{[3], [1], [5]}

Esasında nomofobi ve netlessfobinin dijital ortamlarda sürekli çevrimiçi iletişimi tercih etme belirtisi göstermeleri bakımından benzerlikleri olduğu görülmekte ve internet bağımlılığının her iki patolojik durum için de geçerli olabileceğinin yapılan çeşitli araştırmalarda ifade edildiği görülse de geçerlilik düzeyi yüksek sonuçlar elde edebilmek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğu anlaşılmaktadır.

Sonuç

Teknolojinin yaygın kullanımı ile birlikte internet ve teknolojik cihazların bireylerin yaşamlarındaki oynadıkları rol sosyal yaşam içerisinde kalıcı gelişmeleri ortaya çıkarmıştır. Cep telefonundan ayrı kalmaktan korkmak olarak tanımlanan nomofobi ve internetsiz kalma korkusu olarak tanımlanan netlessfobi dijitalleşmenin ortaya çıkardığı patolojiler olarak tanımlanabilir. Bu patolojilerin, interneti kullanırken kontrolsüz davranma olarak tanımlanan internet bağımlılığı belirtilerine yakın bir yerde konumlandığı ifade edilebilir. Nomofobi ve netlessfobinin ikisi için de çevrimiçi iletişimin sosyal iletişime nazaran daha ön planda olduğu bilindiği için internet ile ilgili dürtüsel davranış ve obsesyonların bu iki durumu da etkilediği kanısına varmak mümkün olabilmektedir.