Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Sentetik Et ve Beslenmenin Geleceği: Yapay Et Teknolojisi, Etik ve Sürdürülebilir Bir Şekilde Gerçek Etin Yerini Alabilir mi?

Sentetik Et ve Beslenmenin Geleceği: Yapay Et Teknolojisi, Etik ve Sürdürülebilir Bir Şekilde Gerçek Etin Yerini Alabilir mi? Eco Business
10 dakika
9,106
  • Sentetik Biyoloji
  • Moleküler Biyoloji ve Genetik

Sentetik et (veya diğer isimleriyle "kültürlenmiş et", "temiz et" veya "in vitro et"), biyomühendislik teknolojileri kullanılarak, laboratuvar şartlarında üretilen etlere verilen bir isimdir. 2013 yılında Maastricht Üniversitesi profesörlerinden Mark Post tarafından ilk defa sentetik et ile üretilen hamburgerin ilan edilmesinden beri, bu sahaya olan ilgi giderek artıyor. 2019 yılında yapılan bir tahmine göre küresel sentetik et piyasası, 2022 yılında 16.3 milyon dolara ulaşacak; 2027 yılında ise 19.8 milyon dolarlık hacme erişecek.[1] 2020 yılında yapılan bir diğer tahmine göreyse sektör, 2020 yılında çoktan 206 milyon dolarlık bir endüstri haline geldi ve 2025 yılında bu sayının 572 milyon dolara ulaşması bekleniyor.[2]

Görebileceğiniz gibi saha, tahminlerin çok ötesinde bir hız ile büyüyor gibi gözüküyor. Belki siz de laboratuvarda üretilen yapay etleri duymuş; ancak pek üzerinde durmamışsınızdır çünkü sentetik et endüstrisi halen birçoklarınca "aktif bir sektör" olarak görülmüyor. Oysaki an itibariyle bu konu üzerinde çalışan en az 38 girişim var; üstelik bunlardan bir tanesi Türkiye'den! Yani bu alandaki yarışın çoktan kızıştığını söylemek mümkün.[3] Bu kızışmanın bir sonucu olarak, daha önceden detaylarını anlattığımız gibi, sentetik et üretimi akıl almaz bir hızla ucuzluyor. Dolayısıyla sentetik et teknolojisinin ne olduğunu anlamanın ve ne yöne doğru evrimleştiğini incelemenin tam zamanı!

Tüm Reklamları Kapat

Sentetik Nasıl Üretilir?

Sentetik et üretimi yaygın olarak ikiye ayrılır:

  1. Selüler (Hücreli) Üretim
  2. Aselüler (Hücresiz) Üretim (ya da Fermentasyon)

Selüler üretim, et oluşturmak için direkt et kök hücrelerinin kullanılmasıdır. Hayvanlardan alınan kas kök hücreleri, besin serumu içine konulur ve bildiğimiz haliyle lif ve kasları oluşturmaları sağlanır. Kök hücrelerin ürettiği kas hücreleri de bölüneceğinden dolayı toplam hücre sayısı sürekli ikiye katlanır, yani eksponansiyel olarak artar. Hücreler bir vücuda bağlı olmadığından, vücudun işlevini görecek bir iskele kullanılır. Bu sayede tıpkı bir hayvan vücudunda olacağı gibi iskele, gelişen hücreleri besler, esnetir ve şekil verir. Atardamar ve toplardamar gibi kompleks yapıları da işe dahil etmek çok daha zor olacağından, iskele teknolojisinin gelişmesi, sentetik et üretimi için kritik öneme sahiptir.

Tüm Reklamları Kapat

Aselüler üretim için, kanda bulunan "hem" proteini gibi proteinleri üreten genler bakterilere aktarılır ve bu proteinler, bakterilerden sağlanır. Aselüler üretim, içinde dış bir türün bulunması ve onun genleriyle etkileşiliyor olmasından ötürü genetiği değiştirilmiş organizmalar veya genetik mühendislik yöntemlerine sıcak bakmayanlar tarafından endişe verici görülebilir; ancak bu yöntem, kitlesel olarak ürettiğimiz insülin hormonunun üretimiyle neredeyse birebir aynıdır. Günümüzde neredeyse tüm insülin iğneleri, aslında bu özelliğe sahip olmayan, genetiği değiştirilmiş bakteriler sayesinde üretilmektedir. İnsandaki insülin üretiminden sorumlu geni bakterilere aktaran bilim insanları, eski yöntemlere nazaran binlerce kat daha seri bir şekilde insülin üretimi yapabilmektedir. Etteki proteinlerin bakteriler tarafından üretilmesinde de bu durumdan pek bir fark yoktur; dolayısıyla endişelenecek hiçbir şey gözükmüyor. Aselüler üretim yöntemi, genelde bitkisel etlere hayvansal tat ve besin katmak için kullanılmaktadır.

Biyoreaktör
Biyoreaktör
Wikimedia Commons

Birçok girişimci şirket ve araştırma grubu, şimdilik selüler üretimi tercih etmektedir. Bunun sebebi; etin içine girecek yağ ve protein gibi besin değerlerinin oranlarının daha kolay belirlenebilmesidir. Ayrıca bu şekilde üretilen etleri tadan kişiler, bu yöntemle üretilen etlerin daha "saf ve doğal tattığını" düşünüyorlar; dolayısıyla bu yöntem daha revaçta. Yani aslında sentetik et üretimi teknolojisinde biyoloji, işin çoğunu zaten halletmiş oluyor, bize yalnızca birkaç ayarlama yapmak kalıyor.[4]

Selüler üretimin tercih edilmesinin bir diğer sebebi de kök hücrelerin çoğaltımı ve çeşitlenmeleri için biyoreaktör gibi yöntemler de kullanılabilmesi. Biyoreaktörler, işin daha endüstriyel ve seri üretim yönünde kullanılırlar. Hava ve besini sirküle edip hareket de sağlaması sayesinde hücreler için daha canlı bir çoğalma ortamı yaratır. İnşa edilen en büyük biyoreaktörün, 25.000 litre (bir olimpik havuzun yüzde biri) hacmi ve 10.000 kişiyi besleyebilecek kapasitesi bulunuyor.[5]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

3D Biyobaskı Süreci
MeaTech

3D Biyobaskı Teknolojisi ve Uzay Diyeti

Sentetik et üretim yollarından biri olan 3D baskı teknolojisi, Uluslararası Uzay İstasyonu'nda hindi eti yapmak için kullanılmıştı.[6] Bu yöntemde, çoğaltılan kas hücreleri özel 3D yazıcılara yüklenerek dilenen şekilde katman katman inşa edilir. 3D baskı ile sentetik et teknolojisi uzaya (muhtemel yeni evimize) bile çıkmış durumda, yani aslında sandığımızdan çok daha yaygın ve gelecek vadediyor.

Kozmonot Oleg Kononenko, 3D bioyazıcının ilk denemelerinde (2018)
Kozmonot Oleg Kononenko, 3D bioyazıcının ilk denemelerinde (2018)
3D Bioprinting Solutions

Uzaydan bahsetmişken, Dünya dışındaki potansiyel insan kolonilerinde insanların nasıl besleneceğine değinmekte fayda var: Şu an en muhtemel Dünya dışı yerleşim yeri olarak görünen Mars'a araç ulaştırmak, ortalamada yarım yıl sürmekte ve şu anki teknolojiyle tek seferde ancak birkaç kişi yollayabiliyoruz. Kolonileşmek için daha fazla insan kapasiteli roketler inşa etsek dahi o insanları beslemek için hayvansal gıdalar sağlamamız gerekecek! Yani sırf çiftlik hayvanları taşıyabilmek için ayrı bir tür roket üretmek ve bu roketi de onca hayvanı yarım sene idare edecek kadar hammaddeyle (su, antibiyotik, yiyecek, bakım sorumluları vb.) doldurmamız (Mars'ta kendi kendine yeten sistemler oturana kadar düzenli olarak bu hammaddeleri de sağlamalıyız) ve hayvanlara sağlıklı şartlar yaratmamız gerekecek - ki bu da inanılmaz büyük bir bütçe gerektiriyor. Dolayısıyla sentetik et, Dünya dışı kolonileşme için insanlığı çok büyük masraftan ve uğraştan kurtaracak gibi görünüyor.

Sentetik Etin Biyolojik Avantajları ve Dezavantajları

Sırf göğsünü ya da kanadını yemek için tavuğun bütününü yetiştirme absürtlüğünden, uygun ortamlarda yalnızca bu parçaları üreterek kaçınmamız lazım. - Winston Churchill, 1936

Churchill'in bahsettiği bu olay, yalnızca emek ve ekonomik açıdan değil, besin zinciri açısından da oldukça verimsizdir. Moleküler boyutta bakacak olursak hayvanları yememizin tek sebebi, vücutlarını makineler gibi kullanarak, ürettikleri bazı proteinlerden yararlanmaktır. Ancak işin aslı, bu "protein üretim makineleri" çok verimsizdir. Zira bizim yediğimiz hayvanlar, kendi yedikleri besinlerin %75 ila 85'ini metabolizmaları içerisinde veya kemik gibi vücut bölümlerinde kullanırlar; dolayısıyla bunlar bize ulaşamaz.

Sadece bu sayı bile, yalnızca tüketilebilir et kısımlarının laboratuvar şartlarında üretiminin ne kadar verimli olabileceğini gösteriyor.[7] Besin değerleri de sentetik etin en güçlü olduğu konulardan biri olarak görülüyor. Hatta öyle ki, normalde balık dışında hayvanlardan alamayacağımız Omega-3 yağ asidi gibi besinleri sentetik et teknolojisi sayesinde herhangi bir hamburgerden elde edebileceğiz.[8]

Benzer şekilde yiyecek güvenliği de sentetik etin avantajlarından. Her ne kadar konu hakkında yeterli bilgisi olmayan insanlar sentetik ete pek güven duymasalar da, yapılan incelemeler, kontrolü daha zor bir şekilde yetiştirilen ve satılan geleneksel etin daha yüksek bir sağlık riski taşıyabileceğini gösteriyor. Geleneksel etteki hormon ve ilaç uygulamalarından kaynaklı zararlar, parazit, enfeksiyon gibi bazı durumların sentetik ette oluşma ihtimali çok düşüktür; böyle bir sıra dışı durum oluşabilse bile et, hayvanın içinde olmadığından ve araştırmacılar tarafından dışarıdan görülebildiğinden, hemen tespit edilip ortadan kaldırılabilirler.

Tüm Reklamları Kapat

Lezzet konusunda ise çoğu yapay etin ortak eksikliği, kuruluk olarak görülüyordu. Sentetik et, tıpkı normal et gibi terbiye edilebilir, baharatlanabilir, kızartılabilir vb. olsa da kuruluğu bir şikayet sebebiydi. Neyse ki sorunun sebebinin yağ hücresi eksikliği olduğu hızlıca anlaşıldı ve sadece kas hücrelerinden ziyade, kontrollü oranlarda yağ ve kas karışımları da üretilmeye başlandı.[9] Bu yaklaşım, sentetik etin önemli bir eksikliğini ortadan kaldırdı.

Bütün bunların yanı sıra, çiftlik hayvanı üretiminin iklim değişikliğinin ve kuraklaşmanın büyük sebeplerinden biri olması da, geleneksel et üretiminden bir şekilde uzaklaşmamız gerektiğini gösteriyor.[10] Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Organizasyonu'na (FAO) göre, geleneksel et üretimi sera gazı salımlarının %18'inden, arazi kullanımının %30'undan, su ve enerji kullanımının %8'inden sorumludur.[11] Hele ki muhtemelen önümüzdeki yüzyılın başlarında 10 milyara ulaşacak insan nüfusunu beslemek için hayvansal gıdaya ihtiyacın artacağını da göz önünde bulundurursak, sentetik et üretimi bir alternatif olmaktan çıkmış, bir mecburiyet olmuştur diyebiliriz (FAO, et tüketiminin 2050'ye kadar ikiye katlanacağını öngörüyor; ancak üretim kapasitesinin çoktan zirveye ulaşmak üzere olduğunu bildiriyor).

Geleneksel ete göre %78-96 daha az sera gazı, %7-45 daha az enerji, %99 daha az arazi ve %82-96 daha az suya ihtiyaç duymasıyla sentetik et, hem gezegen hem de üzerinde yaşayan her canlı için gerçek bir cankurtaran konumundadır.[12], [13]

Potansiyel Riskler

Öte yandan bu sentetik etlerin üretildiği tesislerin kurulum maliyetleri ve masraflarının da hesaba katılması gerekiyor ve bu, sentetik eti geleneksel ete karşı dezavantajlı konuma düşürmeye yetmese bile, beklenen etkisini bir miktar azaltabilir.[14], [15] Örneğin besi hayvanlarının kendi bağışıklık sistemleri, onları hastalıklara karşı koruyabilir; ancak besince zengin bir ortamda yetiştirilen hücre kültürlerinde böyle bir bağışıklık yoktur veya yok denecek kadar kısıtlıdır. Bu tür ortamlarda bakteriler, hayvan hücrelerinden çok daha hızlı çoğalabilirler ve kısa sürede kontaminasyona sebep olabilirler; bu nedenle bu tesislerin son derece steril olması gerekmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Örneğin ilaç sektöründe hücre kültürleri, son derece yüksek güvenlik önlemleri altında, "temiz odalar" adı verilen özel odalarda yapılmaktadır. Bu odaların çalışabilmesi için plastikler kullanılmaktadır. Bu plastikler, kontaminasyon riskini azaltmaktadır; ancak plastik tüketimini arttırmaktadır. Benzer şekilde, hücre kültürü üretiminde paslanmaz çelik ve deterjanlar da yaygın olarak kullanılmaktadır ve bunların da çevresel yükü mevcuttur.[16] Benzer şekilde, geleneksel et üretim yöntemleri sadece "et üretme" görevi görmenin yanı sıra, yoğun bir "bitkisel atık arıtma tesisi" olarak da çalışmaktadır; bu sayede bitkisel atıklardan kurtulabilmemiz ve gübre üretmemiz mümkün olmaktadır.[17] Et üretim tesislerinin kapatılması sonucunda bu yan işleri yapabilecek farklı üretim teknikleri geliştirilmesi gerekecektir ve bunlar, öngörülebilir olan ve olmayan çeşitli maliyetleri beraberinde getirmektedir.

Sentetik Etin Ahlaki Avantajları

Varlıkları özel yaratılmış varlıklar olarak değil de, ilk Kambriyen sistem yatağının tortularının oluşmasından çok daha önce yaşamış birkaç varlığın soyundan gelmiş olarak görürsem, bu varlıklar gözümde asilleşiyorlar. - Charles Darwin, Türlerin Kökeni, 1859

Michael Shermer'ın Ahlakın Yayı kitabında da bahsettiği gibi, insanlık tarihinde hak ve hoşgörünün sınırlarını temsil eden bir çember vardır: Çemberimiz başlarda elit beyaz erkekleri, sonrasında yavaş yavaş tüm beyaz erkekleri, tüm beyaz insanları, çocukları ve ardından tüm insanları kapsayacak şekilde genişledi, hala da genişlemeye devam ediyor.[18]

Evrimin giderek daha iyi anlaşılması ve dolayısıyla diğer canlıların bilişsel ve duygusal kapasiteleri hakkında araştırmaların artması, onlarla aramızda çok fark olmadığını gösteriyor. Her ne kadar diğer canlıları da etik ve ahlak çemberimize almak için çabalasak da akşam yemeğinde pirzola yerken, bir yandan hayvan haklarının tüm hayvanları kapsaması konusunda tartışmak büyük bir tezat oluşturur. Mezbahalarda sırf mideye inmek için yetiştirilen hayvanlar ile hayatımızda görmeye alıştığımız kedi, köpek gibi hayvanlar arasında bir çizgi çizmek, en az ırkçılık kadar kabul edilemez olan, "türcülüğü" doğurur. Sentetik etin bu sorun karşısında etik yanı hakkında Oxford Üniversitesinde biyoetik uzmanı Julian Savulescu'nun söyledikleri durumu çok güzel özetliyor:

Yapay et; hayvanlara uyguladığımız zulmü durduruyor. Üstelik doğa için daha iyi, daha güvenli, verimli ve hatta sağlıklı olabilir. Bir taşla iki kuşu vurmayı başaran bu tür bir araştırmayı desteklemek ahlaki yükümlülüğümüzdür.

Sonuç

Kök hücre, gen transferi, yapay biyolojik doku gibi terimler duyduğumuzda aklımıza genelde "enteresan" ve "garip", hatta "ürkünç" deneyler gelebilir. Oysaki bu deneylerin sonuçları kısa zaman içinde hayatımızın çok içinde, hatta merkezinde, yani yemeklerimizde olacak.

Eldeki bilimsel veriler ışığında görebileceğiniz gibi, sentetik ette tedirgin olacak ya da ürkecek hiçbir şey yoktur. Sentetik et, "etin hayvan vücudu içinde değil; dışında oluşması" şeklinde bile tanımlanabilecek kadar basit mekanizmalar içeren bir yöntemdir. Görüldüğü üzere sentetik et, pizza veya yaprak sarma gibi herhangi bir yiyecek değil; hem biyolojik hem ahlaki açılardan insanlık için büyük bir adımdır.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
33
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Umut Verici! 30
  • Tebrikler! 16
  • Bilim Budur! 12
  • Muhteşem! 9
  • İnanılmaz 8
  • Merak Uyandırıcı! 7
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • ^ V. Laxmi. Cultured/Synthetic Meat Market: Size, Trends And Industry Report. (1 Mart 2019). Alındığı Tarih: 8 Mart 2021. Alındığı Yer: BCC Research | Arşiv Bağlantısı
  • ^ Market Data Forecast. Cultured Meat Market Size, Growth, Share, Trends And Forecast To 2025. (1 Şubat 2020). Alındığı Tarih: 8 Mart 2021. Alındığı Yer: Market Data Forecast | Arşiv Bağlantısı
  • ^ C. R. Fernández. You Will Be Eating Cultured Meat Soon: Here’s What You Need To Know. (4 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 7 Mart 2021. Alındığı Yer: Labiotech.eu | Arşiv Bağlantısı
  • ^ New Harvest. Cellular Agriculture Is The Production Of Animal-Sourced Foods From Cell Culture.. (4 Mart 2021). Alındığı Tarih: 4 Mart 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
  • ^ T. Ireland. The Artificial Meat Factory – The Science Of Your Synthetic Supper. (23 Mayıs 2019). Alındığı Tarih: 6 Mart 2021. Alındığı Yer: Science Focus | Arşiv Bağlantısı
  • ^ A. Bendix. Astronauts Just Printed Meat In Space For The First Time — And It Could Change The Way We Grow Food On Earth. (8 Ekim 2019). Alındığı Tarih: 4 Mart 2021. Alındığı Yer: Business Insider | Arşiv Bağlantısı
  • ^ A. Jha. Synthetic Meat: How The World's Costliest Burger Made It On To The Plate. (5 Ağustos 2013). Alındığı Tarih: 6 Mart 2021. Alındığı Yer: The Guardian | Arşiv Bağlantısı
  • ^ B. Macintyre. Test-Tube Meat Science's Next Leap. (20 Ocak 2007). Alındığı Tarih: 6 Mart 2021. Alındığı Yer: The Australian | Arşiv Bağlantısı
  • ^ BBC News. World's First Lab-Grown Burger Is Eaten In London. (5 Ağustos 2013). Alındığı Tarih: 6 Mart 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
  • ^ A. Abrams. How Eating Less Meat Could Help Protect The Planet From Climate Change. (8 Ağustos 2019). Alındığı Tarih: 5 Mart 2021. Alındığı Yer: Time | Arşiv Bağlantısı
  • ^ FAO. Livestock's Long Shadow. (8 Mart 2006). Alındığı Tarih: 8 Mart 2021. Alındığı Yer: FAO | Arşiv Bağlantısı
  • ^ University of Oxford. Lab-Grown Meat Would 'Cut Emissions And Save Energy'. (21 Haziran 2011). Alındığı Tarih: 5 Mart 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
  • ^ H. L. Tuomisto, et al. (2011). Environmental Impacts Of Cultured Meat Production. American Chemical Society (ACS), sf: 6117-6123. doi: 10.1021/es200130u. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ J. Lynch, et al. (2019). Climate Impacts Of Cultured Meat And Beef Cattle. Frontiers in Sustainable Food Systems. doi: 10.3389/fsufs.2019.00005. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ C. S. Mattick, et al. (2015). Anticipatory Life Cycle Analysis Of In Vitro Biomass Cultivation For Cultured Meat Production In The United States. American Chemical Society (ACS), sf: 11941-11949. doi: 10.1021/acs.est.5b01614. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ L. Belkhir, et al. (2018). Carbon Footprint Of The Global Pharmaceutical Industry And Relative Impact Of Its Major Players. Elsevier BV, sf: 185-194. doi: 10.1016/j.jclepro.2018.11.204. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ R. R. White, et al. (2017). Nutritional And Greenhouse Gas Impacts Of Removing Animals From Us Agriculture. Proceedings of the National Academy of Sciences, sf: E10301-E10308. doi: 10.1073/pnas.1707322114. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ M. Shermer. (2019). Ahlakın Yayı. Yayınevi: Phoenix Yayınevi.
  • Modern Agriculture Foundation. Modern Agriculture Foundation. (6 Mart 2021). Alındığı Tarih: 6 Mart 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 01/04/2023 14:02:40 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10225

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Fosil
Türlerin Kökeni
Biyoçeşitlilik
Elektrik
Kuş
Uçak
Carl Sagan
Radyo
Kuvvet
Evrimsel Psikoloji
Savaş
Örümcek
Çiftleşme
Risk
Dilbilim
Bağışıklık
Göz
Semptom
Tahmin
Jinekoloji
Mitler
Nadir
Lgbt
Radyoaktif
Zooloji
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Size Özel
Güncel
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. Tuzla, et al. Sentetik Et ve Beslenmenin Geleceği: Yapay Et Teknolojisi, Etik ve Sürdürülebilir Bir Şekilde Gerçek Etin Yerini Alabilir mi?. (8 Mart 2021). Alındığı Tarih: 1 Nisan 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10225
Tuzla, M., Bakırcı, Ç. M. (2021, March 08). Sentetik Et ve Beslenmenin Geleceği: Yapay Et Teknolojisi, Etik ve Sürdürülebilir Bir Şekilde Gerçek Etin Yerini Alabilir mi?. Evrim Ağacı. Retrieved April 01, 2023. from https://evrimagaci.org/s/10225
M. Tuzla, et al. “Sentetik Et ve Beslenmenin Geleceği: Yapay Et Teknolojisi, Etik ve Sürdürülebilir Bir Şekilde Gerçek Etin Yerini Alabilir mi?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 08 Mar. 2021, https://evrimagaci.org/s/10225.
Tuzla, Melih. Bakırcı, Çağrı Mert. “Sentetik Et ve Beslenmenin Geleceği: Yapay Et Teknolojisi, Etik ve Sürdürülebilir Bir Şekilde Gerçek Etin Yerini Alabilir mi?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, March 08, 2021. https://evrimagaci.org/s/10225.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.