Mavi Balina (Balaenoptera musculus)

Gözlem Bilgileri

Bu tür henüz Evrim Ağacı yazarları tarafından gözlenmemiştir.

Tanım ve Genel Bilgiler

30 metreyi aşabilen, 180 tondan iri olabilen mavi balinalar, yani Balaenoptera musculus, Dünya üzerinde sadece şu anda var olan değil, bugüne kadar var olmuş en büyük ve ağır canlıdır! Bu balinalar iriliklerini su içerisinde olmalarına borçludurlar; zira suyun kaldırma kuvveti sayesinde, bir kara hayvanına nazaran çok daha büyük boyutlara ulaşabilmektedirler. 

Mavi balinaların vücudu uzun, zayıf ve farklı renklerin bir karışımı gibi gözükür (ancak su altında mavi renkte görülürler).^{[1], [2]} Bu balinaların yan yüzgeçlerinin arka kısmında bireye özgü gibi gözüken bazı örüntüler bulunur ve bu sayede tıpkı bir parmak izi gibi farklı balinalar birbirinden ayırt edilebilir.^[3]

Bir mavi balinanın ömrünü kulak kiriyle belirlemek mümkündür: Balinalar, ömür boyunca çok katmanlı kulak kiri salgılarlar ve bunlar, kulak yollarını tıkayacak şekilde büyür. Göç dönemlerinde salgılanan kulak kiri açık renklidir, avlanma mevsimindeki salgı (lamina) ise koyu renklidir. Her yıl sadece 1 katman üretildiği için, katman sayısı aynı zamanda hayvan yaşına karşılık gelir. ^[4]

Balinaların bir diğer ayırt edici özelliği, geniş ve yassılaşmış kafalarıdır. Bu kafa, yukarıdan bakıldığında bir U harfine benzer:^[5]

Joey Williams

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Mavi balinaların 28 milyon yıl kadar önce dişsiz balinalar olarak da bilinen Mysticeti alttakımından ayrılarak evrimleştiği düşünülüyor. Mavi balinaların ait olduğu evrimsel dal olan Balaenopteridae ailesi, yani "oluklu balinagiller", kambur balina, yüzgeç balinası, Bryde balinası, sei balinası ve minke balinası gibi canlıları içeriyor. Ancak bu ailenin kendi içerisindeki evrimsel akrabalık ilişkileri henüz pek net değil; araştırmalar devam ediyor. Balinaların evrimiyle ilgili daha fazla bilgiyi buradaki yazımızdan alabilirsiniz.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Bugüne kadar türe ait 4 farklı alttür tanımlanmıştır:

• B. m. musculus (Kuzey Atlantik ve Kuzey Pasifik'te)
• B. m. intermedia (Güney Okyanusu'nda)
• B. m. brevicauda (Pigme mavi balina olarak da bilinir. Hint Okyanusu ve Güney Pasifik Okyanusu'nda)
• B. m. indica (Kuzey Hint Okyanusu'nda)

Şili'de tespit edilen bir popülasyonun da 5. bir alttür olduğu düşünülmektedir.

Wikimedia

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Bu canlılar 20. yüzyılın başlarında Dünya'nın bütün okyanuslarında bulunmaktaydı. Tabii ki insanlık, bunu "gereksiz" bulmuş olacak ki, akıl almaz bir katliamı başlattı. 1966 senesine geldiğimizde, uzmanlar mavi balinanın soyunun tükendiğini ilan etmeye hazırlanıyorlardı. Neyse ki hızlı bir koruma süreci başlatıldı.

Ancak halen bu devasa canlıları korumak konusunda yeterli noktada değiliz: "Soykırım" olarak nitelendirilebilecek bu kontrolsüz avlanma başlamadan önce, sadece Antarktika'da ortalamada 239.000 mavi balina bulunuyordu. Şu anda Antarktika, Kuzey Pasifik Okyanusu ve Hint Okyanusu'nda toplamda sadece 2.000 civarında mavi balina bulunuyor! 2002 raporlarına göre tüm Dünya'da yalnızca 5.000-12.000 mavi balina bulunuyor.

Fakat katı koruma kuralları sürdürülecek olursa, bu canlıları yok oluştan tamamen kurtarma ihtimalimiz var. Örneğin, 2014 raporlarına göre Kaliforniya açıklarında yaşamakta olan mavi balina popülasyonlarının, avcılığın başlamasından önceki sayılarına kavuştuğu belirtiliyor. Bu şekilde devam edersek, bir umut ışığı olabilir. Fakat IUCN soy tehdidi kategorizasyon sistemine göre mavi balinalar halen "tehdit altında" sınıfındalar.

Davranış ve Etoloji

Mavi balinaların en meşhur davranışlarından biri, uzun göçlerdir; ancak bu göçlerin tam olarak ne sebeple yapıldığı halen tartışmalıdır.^{[6], [7], [8]} Olası açıklamalar arasında parazitizm, patojenler, tür içi rekabet, bol av alanlarına erişim, orkaların mavi balina yavrularını yeme sıklığını azaltma, termoregülasyon gibi geniş bir yelpaze bulunmaktadır.^{[9], [10], [11]}

Birçok mavi balina normalde 4 km/sa civarında bir hızla yüzerler (insanların karada yürüme hızından biraz yavaş).^[12] 1 gün içinde bu yolla 108 kilometre civarında yer değiştirebilirler.^[13] Ancak kovalanacak olurlarsa 20-48 km/sa hıza ulaşabildikleri bilinmektedir.^[14]

Diyet ve Metabolizma

Mavi balinaların diyeti neredeyse tamamen krillerden (Euphausiacea ailesinden kabuklu hayvanlardan) oluşur. Bu avların peşinde balinalar 100 metre derinlere dalıp, kabuklukların su sütunu boyunca yüzeye hareketini takip ederler.^{[15], [16]} Ayrıca, tartışmalı olsa da, kimi zaman kırmızı yengeçlerle de beslenebildikleri düşünülmektedir.^{[17], [18]} Ek olarak, istemsiz bir şekilde olsa da kopepod ve amfipodlarla da beslendikleri bilinmektedir.

Mavi balinalar, krilleri avlayabilmek için onları yüzeye sürüklerler, sonrasında ağızlarını 80-90° açıp, dillerini tersine çevirirler ve geniş bir kese oluştururlar.^{[19], [20]} Böylece tek seferde 220 tonu bulabilen miktarlarda, kril içerikli suyu ağızlarına alabilirler.^{[21], [22], [23]} Sonrasında suyu balina tarağı denen ifltreden geçirirler ve böylece krilleri sudan ayrıştırmış olurlar; geri kalan krili yutarlar.^[24]

Etimoloji

Türün cins adı olan Balaenoptera, Latincede "balina" anlamına gelen balaena ve Antik Yunancada "yüzgeç" anlamına gelen pteron sözcüğünden gelmektedir. Belirleyici adı olan musculus ise Latincede "kas" anlamına gelmektedir.