Bilinçsizce Alınan Bilinçli Karar mı?

Aklımıza bazen bir konuda birden bir fikir gelir ve haykırırız "Bir fikrim var!". Aslında bu ortaya attığımız bilgi sahne arkasında belki yıllardır belki aylardır işleniyordur. Beynimizi büyük bir okula benzetirsek bilinçli kısmı sadece bir sınıftan ibarettir, karar verme sürecinde çoğunlukla bilinç devreye girmez. Geri kalan büyük kısım bilinçaltımızı oluşturur ve bu kısma erişimimiz sınırlıdır. Aralarında ufak bir fark bulunan iki manzara resmi hayal edelim, sırasıyla bize resimler gösterildiğinde bu ufak fark kolaylıkla gözden kaçabilir. Ama özellikle değiştirilen nesneye bakmamız istenirse yani beyin doğru nesneye kilitlenirse bu farkı görmek kolaylaşır. Bu durum "Değişim Körlüğü" adını verdiğimiz olgunun bir sonucudur.^[1] Yani bu durumu hayatımıza uyarlayacak olursak hayatta çevremizde olan birçok şeyin bilincinde değilizdir ama bilinçaltı bunları kaçırmaz. Bu verileri işler ve işler, en sonunda bu işlenen şey yeri geldiği zaman birden aklınıza gelen bir fikir olup çıkabilir. Anlayacağınız bilinçli zihin beyin etkinliklerinin merkezinde değildir. Mesela bu bilinçsiz kontrol mekanizmasıyla ilgili Freud, günümüzdeki modern psikolojik yöntemlerden onlarca yıl önce yaşamış olmasına rağmen hastalarındaki sorunların bilinçsiz bir zihin tarafından yönlendirildiğini düşünmüş ve davranışları inceleyerek derinlerde olup bitenler hakkında fikir yürütmeye çalışmıştı. Bununla ilgili "Genç Werther'in Acıları"nın yazarı Johann Wolfgang von Goethe bu kısa romanı yazarken sanki kendisinin değil de içindeki bir şeyin kalemi kendiliğinden hareket ettirdiğini söylerken aslında bilinçaltının gücüne vurgu yapmıştır.^[2]

Bilinçaltımızla ilişkili içgüdülerimiz doğuştan gelen davranışlarımızdır.DNA' mızın küçücük birimlerine kodlanan ve doğal seçilimle günümüzdeki hallerini alan bu içsel davranışlar öyle ince bir ayarla gündelik hayatımıza karışmıştır ki farkına bile varamayız.^[3] Mesela büyükannelerimizin yemek yapmasını düşünelim, birçok yerel yemeği göz kararı ile yaparlar ve neyden ne kadar koydukları ölçümlerle belli değildir. Zamanında yaşadıkları bölgelerdeki tarifleri izleye izleye o göz kararı dedikleri ölçü artık oturmuştur ve siz nasıl yapıldığını dinlediğinizde büyük ihtimalle hiçbir şey anlamazsınız. Bu basit gözüken işlem aslında geniş nöral devreleri gerekli kılan karmaşık bir yapının sonucudur.^[4]