"Leopan" Nedir: Leopar ve Aslan Melezi, Tür Tanımlarımızın Sınırlarını Zorluyor!

Doğada türlerin tanımı son derece esnektir. Çünkü aslında doğada, kesintili türler bulunmaz. Her tür, birbiriyle akrabadır, ortak ataları paylaşır ve bir renk tonundan diğerine yavaşça ve hissettirmeden geçebilecek olmamız gibi, atasal bir türden torun bir türe geçebiliriz.

Ancak bilim, kategorizasyon temelli çalışan bir sistemdir. Bu sebeple, bazı sınırlar belirleyerek "tür" tanımı yaparız. Taksonomlar ile filogenetikçilerin (evrim bilimcilerin) sürekli kavga etme sebeplerinden birisi budur.

Taksonomlar daha çok dış görünüşü, lisede öğrendiğiniz gibi çiftleşme becerisini ve ekolojik özellikleri kullanarak tür tanımı yaparlar. Bu, omurgalı hayvanlar için oldukça kullanışlıdır; ancak bakteriler gibi tek hücreliler için imkansızdır; bitkiler ve protistalar gibi diğer canlı grupları içinse çok zordur. Evrimsel biyologlar, bunu çözmek için genleri, çiftleşme becerisini, morfolojiyi, fizyolojiyi ve daha nice özelliği bir araya getiren sistemler önermektedirler.

Ancak bu durum da, türler arasındaki çizginin kaybolmasına neden olmakta, kategorizasyonu güçleştirmektedir. Çünkü dediğimiz gibi, tüm türler bir renk skalasının parçası gibidirler. Mavi nerede biter, kırmızı nerede başlar belirlemek imkansızdır. Taksonomistler bu sebeple evrimsel biyologlara kızarlar ve daha katı olunması gerektiğini söylerler. Kavga böyle uzar gider; ancak izlemesi ve dahil olması çok eğlencelidir. Çünkü gerçek bir bilimsel tartışma nasıl yapılır, onu görme fırsatı verir insana...

Messy Beast

İşte bu tartışmayı daha da körüklemek istercesine, yukarıdaki fotoğrafta gördüğünüz erkek bir leopar ile dişi bir aslanın çiftleşmesinden oluşan bir "leopan"dır. Hindistan, Japonya, Almanya ve İtalya'da üretilen bu melezler (İtalya'dakiler "aslar" idi; çünkü erkek bir aslan ile dişi bir leoparın çiftleşmesinden üretilmişti), ilk olarak Karl Hagenbeck tarafından Dünya'ya tanıtılmıştır. Hagenbeck, türler arası melezleme çalışmalarıyla bilinmektedir.

Tarihteki en başarılı leopon çiftliği Japonya'nın Nishinomiya kentindeki Koshien Hanshin Parkı'nda sürdürülmüştür. Buradaki Sonoko isimli dişi aslan, Kaneo isimli erkek leoparlar çiftleşmiştir. Yavruları olarak doğan leopan, halk arasında büyük ilgi görmüştür. Fakat bu uygulama, kısa sürede tepki çekmiştir.

Leopanlar, boyut bakımından dişi anneleri kadar iridirler. Şişmanca, aslan-benzeri bir gövdeye sahiptirler; ama leopar gibi daha kısa bacakları vardır. Siyah değil, kahverengi benekleri bulunur ve kuyrukları püsküllüdür. Leoparlar gibi ağaçlara tırmanabilirler ve sudan genel olarak hoşlanırlar. Yetişkinliğe eriştiklerinde erkeklerde 20 santimetreyi bulan yeleler oluşur. Dişilerde ise davranış konusunda bir çelişki doğar: Bir leoparın tek başına olan (soliter) yaşantısı ile, bir dişi aslanın sürüye bağımlı davranışı arasında gidip gelir.

Melezler Kısır Olmak Zorunda mı?

Leoponlar çoğu zaman kısırdır; zaten program da bu kısırlık dolayısıyla 1985 yılında sonlandırılmıştır. Bu mantıklıdır; çünkü evrimsel süreçte yakın akraba olmalarına rağmen birbirinden epey ayrılmış iki türün yavrusudur.

Ancak bu konuda da yoğun bir bilgi kirliliği vardır: Bu melezler her zaman kısır olmazlar. Örneğin klasik örnek olan 64 kromozomlu at ile 62 kromozomlu eşeğin yavrusu olan 63 kromozomlu katır, sanılanın aksine ara ara verimli ve üreyebilir döller verebilir. Özellikle bir katırı, bir at veya eşekle çiftleştirdiğinizde verim elde etme imkanınız çok daha yüksektir. Ancak katırlar o kadar nadiren bir arada bulunurlar ki, kendi türlerini oluşturabilecek kadar üreyemezler. Dahası, 63 kromozomlu oldukları için mayoz sırasında düzgün bir ayrışma yaşanamaz, bu sebeple kolay kolay üreyemezler (ancak imkansız değildir). Ayrıca zaten üreme olasılıkları da, normal türlere göre daha az olduğu için, evrimsel açıdan dezavantajlıdırlar. Ancak bu, gerekli imkanlar sağlandığında yepyeni bir türün evrimini tetikleyemeyecekleri anlamına gelmez.

Fakat her melezde tek sayılı kromozomluluk olmak zorunda değildir. Düzgün türler seçilip melezlenirlerse, kendi içlerinde üreyebilen verimli döller elde edilebilir. Bu şekilde yapay türler üretme girişimleri bulunmaktadır. Özellikle Japonya, Almanya ve İtalya'da leopanların üretilmesine uğraşılmaktadır. Ne yazık ki çoğu zaman bunlar yetişkinliğe ulaşamadan ölürler. Buraya ve buraya tıklayarak nedenlerini öğrenebilirsiniz.