Amerika'nın tropik bölgelerinde yaşayan yarasalar, kızamık gibi hastalıklara yol açan morbillivirüs adlı RNA virüsleri taşıyor. Ancak bu virüslerin diğer memeli türlerine yayılmasında yarasaların rolü hâlâ net değil. Charité - Universitätsmedizin Berlin ve Alman Enfeksiyon Araştırmaları Merkezi öncülüğündeki uluslararası bir araştırma ekibi, Nature Microbiology dergisinde yayınladıkları makalede Brezilya ve Kosta Rika'daki yarasa ve maymunlarda morbillivirüslerin yayılımını inceledi.^[1] Çalışma sonucunda yeni virüs türleri ve virüslerin yarasalardan diğer memeli türlerine geçtiğini keşfeden ekip, bu konak değişimlerinin olası tehlikelerine karşın virüsleri daha yakından izlemenin gerekliliğine dikkat çekiyor.

Morbillivirüslerin neden olduğu hastalıklar arasında en bilinen örnekleri arasında insanlarda kızamık, sığırlarda sığır vebası ve etoburlarda köpek gençlik hastalığı sayılabilir. Sığır vebası başarıyla yok edilmiş olsa da diğer morbillivirüsler hem insan sağlığı hem de çiftlik hayvanları için önemli bir tehdit oluşturmaya devam ediyor. Çeşitli memeli türleri arasındaki geniş dağılımlarına rağmen, ana konakçıları, coğrafi dağılımları ve yeni türlere sıçrama potansiyelleri hakkındaki bilgiler oldukça sınırlı.

Serin bir havada dışarı çıkıp, derin bir şekilde havayı içinize çekmişsinizdir. Akciğerlerinize dolan havanın %78'i nitrojen (azot), %20.9'u oksijen, %0.9'u argon, %0.04'ü karbondioksit, geri kalanı ise neon (%0.0018), helyum (%0.0005), metan (%0.00018) ve kriptondan (%0.0001) oluşmaktadır. Bunların hepsi atmosferimiz için önemli olsa da, %21 civarındaki oksijen olmasaydı, bugün var olmamız mümkün olmayacaktı. Ancak oksijen, gezegenimizin atmosferinde her zaman bulunmuş bir kimyasal bileşik değildir. Ancak ve ancak canlılığın başlaması sonrasında serbest gaz halinde üretilebilmiştir ve bu durum, canlılığın evrimsel tarihini kökünden değiştirmiştir.

İşte bu yazımızda, Evrim Tarihi'nin upuzun çizelgesinde daha fazla ilerlemeden önce, bir süre durup bakteriler içerisinde meydana gelen çok özel bir olaya göz atacağız. Hatırlayacak olursanız bir önceki yazımızda prokaryotların, özellikle de bakterilerin evrimine eğilmiş, detaylı bir açıklama yapmıştık. Bu yazımızda, bu bakterilerden canlılık tarihi için özel öneme sahip olan bir gruba değineceğiz.

Üniversite eğitiminin özgür düşünce, yaratıcılık ve eleştirel analiz gibi temel nitelikleriyle bilgi üretim merkezi olmaktan uzaklaşmaya başladığını görüyoruz. Öğrenciler kalabalık amfilerde, hızla kendilerine aktarılan müfredat içinde sık sık kaybolurken, akademisyenler de üniversitelerin performans baskısı altında gerçek entelektüel üretimden, tartışma ortamından kopuyor, ofislerine, laboratuvarlarına sıkışıyor. 

Kampüsler heyecanlı tartışma mecraları olmaktan çıkıp adeta diploma fabrikalarına dönüşüyor. Bu süreçte yeni kolektif öğrenme, araştırma, tartışma alanlarına duyulan ihtiyaç büyüyor. 

Bilişsel önyargılar, bilişsel sistemimizin çalışma sistemine bağlı olarak ortaya çıkan sistematik rasyonellikten sapma şemalarıdır. Bilgiyi arama, değerlendirme, yorumlama, yargılama, kullanma ve hatırlamada ayrıca aldığımız kararlarda irrasyonel olmamıza sebep olurlar.

Örneğin çok bilinen Şeffaflık İllüzyonu Önyargısı, kendi içimizde yaşadığımız duygu ve düşüncelerimizin başkalarına olduğundan daha net göründüğünü sanmamıza sebep olur. Bu önyargıya kapılırız, çünkü başka insanların bizi nasıl gördüğünü anlamaya çalıştığımızda, kendi bakış açımızdan uzaklaşmakta zorlanırız. Bu nedenle de kendi içimizde deneyimlediğimiz duyguların dışarıdan da aynı şekilde deneyimlendiğini zannederiz. Halbuki bu, çoğu zaman mümkün değildir.

Erkek güvelerin, yüzlerce metre uzaktan dişilerin konumlarını tespit edebilmesi uzun bir süredir bilim insanları için bir gizemdi. Araştırmacılar güvelerin, eşlerinin konumlarını feromonlar kullanarak saptadıklarını biliyorlardı. Ancak bu kimyasal kokular rüzgarlı veya türbülanslı bir atmosferde büyük bir alana yayılıyor olmasına rağmen böcekler, eşlerinin onlara yol göstermesi için on saniye aralıklarla salgıladıkları feromonların gelişigüzel esintileri yüzlerce metre boyunca doğru yönde takip ederek eşleri bulmayı başarıyorlardı. Kaliforniya Üniversitesi San Diego kampüsünde fizik profesörü Massimo Vergassola şöyle diyor:

Vergassola ve Fransa İtalya araştırma enstitülerinden iki fizikçi, bir şekilde, güvelerin bu fevkalade davranışları için matematiksel bir açıklama yaptılar ve bu açıklamayı Physical Review X dergisinin Ekim sayısında “Türbülanslı Havalarda Koku ile Yön Tayini” başlıklı makalelerinde anlattılar.

Standart Model (veya uzun adıyla "Parçacık Fiziğinin Standart Modeli" veya "Temel Parçacıkların Standart Modeli"), Evren'de var olduğu bilinen dört temel kuvvetten yer çekimi hariç üçünü (elektromanyetizma, zayıf çekirdek kuvveti ve güçlü çekirdek kuvveti) tanımlayan ve bilinen tüm temel parçacıkları sınıflandıran teoridir. Standart Model, Kuantum Alan Teorisi'nden doğan bir paradigmadır ve kendiliğinden simetri kırılması, fiziksel anomaliler ve pertürbatif olmayan davranışlar da dahil olmak üzere, çok çeşitli fiziksel fenomenleri izah etmekte kullanılabilir.^{[1][2][3][4][5]}

Karanlık madde ve nötrino salınımlarının varlığı gibi Standart Model'den farklı deneysel sonuçları açıklamak için varsayımsal parçacıkları, ekstra boyutları ve ayrıntılı simetrileri (süpersimetri gibi) birleştiren daha egzotik modeller oluşturmak için bir temel olarak kullanılır.