Kaygılı Bağlanma Stili Nedir? Çocukluk Deneyimleri, Yetişkinlikteki İlişki Dinamiklerini Nasıl Etkiler?

Kaygılı bağlanma stili (İng: "anxious attachment style"); yakın ilişkilerde sürekli olarak terk edilme korkusunun ve çok güçlü bir güvensizlik duygusunun yaşandığı bağlanma stilini ifade eder. Kaygılı bağlanma stiline sahip kişiler, genellikle yakın ilişkiler kurma ihtiyacı hissederler; fakat buna rağmen duygusal ihtiyaçlarının karşılanıp karşılanmayacağı konusunda kaygılıdırlar. Ebeveynleri, partnerleri veya arkadaşları gibi yakınlık kurduğu kişilerin varlığı ve bu kişilerin verdikleri yanıtlarla aşırı ilgilenirler.

Çocuklukta geliştirilen kaygılı bağlanma stili, çocuğun ebeveynlerine veya bakıcısına karşı yapışık denebilecek derecede bağlı olmasına ve onların yokluğunda teselli edilemez derecede mutsuz olmasına sebep olabilir. Yetişkinlikte ise ikili ilişkiler söz konusu olduğunda kıskançlık ve güvensizlik gibi duyguların sürekli olarak ortaya çıkmasına sebep olabilir.

John Bowlby, çocukluk döneminde ilk bakıcılarla kurduğumuz bağlanma tarzının yetişkinlikte kurduğumuz duygusal bağlarla ilişkili olduğunu ifade eden bağlanma kuramını geliştirmiştir. Bu kurama göre; güvenli, kaygılı ve kaçınan bağlanma olmak üzere 3 bağlanma stili vardır. Kaygılı bağlanma stili de diğer bağlanma stillerinde olduğu gibi genellikle çocukluk deneyimlerine dayanmaktadır.

Kaygılı Bağlanma Stilinin Nedenleri

Bir kişinin kaygılı bağlanma geliştirmesinin her zaman kesin bir cevabı olmasa da aşağıdaki faktörler bu bağlanma stilinin gelişmesine sebep olabilir.

Tutarsız Ebeveyn Davranışları

Tutarsız ebeveyn davranışları, kaygılı bir bağlanma geliştirilmesinin en büyük sebepleri arasında kabul edilmektedir. Tutarsız davranışlara sahip bir ebeveyn, çocuğuna karşı bazen oldukça besleyici ve ilgili olurken bazense duyarsız, soğuk veya duygusuz olabilir. Örneğin, çocuğun ihtiyaçlarına veya beklentilerine bazen anında ve büyük bir ilgi ile yanıt verilirken, bazen tamamen görmezden gelinebilir. Bu tutarsız davranışlar karşısında çocuğun kafası karışabilir. Ebeveynlerinin davranışının ne anlama geldiğini anlamayabilir ve gelecekte ne tür bir tepki ile karşılaşacağını öngöremeyebilir. Bu yüzden kaygı ve güvensizlik duygusu geliştirebilir.

İhmalkarlık

Ebeveynler veya bakıcının, çocuğun istek ve ihtiyaçlarına duyarsız veya ihmalkar bir tutum sergilemesi çocuğun güvensizlik duygusu geliştirmesine sebep olabilir. Özellikle kaygılı veya mutsuz hissettikleri anlarda bu duygusal ihtiyaçları karşılanmayan çocuklar bir süre sonra duygularını çok daha yüksek seviyelerde yaşayabilir. Çocuğun ihtiyaçlarının karşılanmamaya devam ederse kaygılı bir bağlanma geliştirebilir.

Bakıcıların Duygusal Açlığı

Bazı ebeveynlerin çocuklarıyla ilişkisi duygusal açlıklarını tatmin etme odaklı olabilir. Bu durumda bakıcılar, çocuğun ihtiyaçlarının karşılanmasından ziyade kendi ihtiyaçlarını tatmin etmek için çocukla duygusal veya fiziksel yakınlık arayabilir. Bu tür bakıcılar, aşırı korumacı ve müdahaleci görünebilir. Genellikle çocuğun hayatıyla ilgili çok ilgili ve meşgul davranabilirler. Bunun sebebi harika bir ebeveyn olmak gibi kendilerini tatmin etmek için olabilir. Bu yüzden çocuğun ihtiyaçları karşılanmamış olabilir.

Davranış Kalıplarının Aktarımı

Kaygılı bağlanma geliştiren kişilerin, kaygılı bağlanma stiline sahip ebeveynleri olması muhtemeldir. Bu genetik bir aktarımdan ziyade davranış kalıplarının sürekliliği ile ilgilidir.

Belirti ve Semptomlar

Kaygılı bağlanma hem çocukluk hem de yetişkinlik döneminde geliştirilebilir. Buna bağlı olarak belirtileri de farklılık gösterecektir. Örneğin kaygılı bağlanma geliştiren bir çocuk, ebeveynlerinin veya bakıcısının yokluğunda kaygılı görünebilir. Bakıcılarının geri dönmesi bile onu teselli etmeye yetmeyebilir.

Buna karşılık, yetişkinlikte kaygılı bağlanma geliştiren bir kişi, partnerlerinden çok fazla ve sürekli bir şekilde güvence ve şefkat bekleyebilir. Aynı zamanda yalnız kalma konusunda problemler yaşayabilir.

Çocuklarda Kaygılı Bağlanma Belirtileri

• Genel olarak kaygılı gözükmek,
• Ebeveynlerin ayrıldığında aşırı üzüntü yaşamak,
• Üzüntüleri teselli edilemeyecek derecede yoğun yaşamak,
• Ebeveynlerle sürekli sarılma şeklinde fiziksel yakınlık kurmak,
• Kendi yaş grubundaki çocuklarla zayıf ilişkiler kurmak,
• Yabancılardan korkmak veya etkileşeme girememek,
• Olumsuz duyguları kontrol etmede ve yönetmede sorun yaşamak,
• Saldırgan davranışlar sergilemek.

Yetişkinlerde Kaygılı Bağlanma Belirtileri

• Partnerleri tarafından terkedileceğini dair yoğun bir kaygı duymak,
• İkili ilişkilerde sınırları belirlemede zorluk çekmek,
• Yakınlık özlemi duymak,
• Partnerlerden veya başkalarından sürekli temas ve desteğe ihtiyaç duymak,
• İlişkilerde aşırı bağımlı olmak,
• Yakınlık ihtiyacına rağmen başkalarına karşı güvenme konusunda zorluk yaşamak,
• Yalnız kalmaktan korkmak ve bu konuda aciz hissetmek,
• Küçük veya önemsiz konuları tekrar tekrar düşünmek, analiz etmek,
• Başkalarından yeterince iyi olduklarına ya da önemsendiklerine dair sık sık güvence istemek,
• Partnerlerin ruh hallerine ve davranışlarına aşırı derecede duyarlı olmak,
• Genellikle aşırı duygusal, karamsar veya tahmin edilemez ruh halinde olmak.

Yetişkinlikle kaygılı bağlanma geliştiren kişilerin, duygularını kontrol etme ve yönetme konusunda sorun yaşamaları yaygın bir durumdur. Bu yüzden algıladıkları tehditlere karşı diğer insanlara kıyasla çok daha büyük tepkiler gösterebilirler. Hatta başka birine gayet normal gözüken bir durum onlar için oldukça tehdit edici görünebilir. Bu gibi durumlarda başkalarından destek isteme konusunda tereddüt edebilirler. Duyguları ağlamalarla veya çok yoğun üzüntülerle dolaylı olarak gösterebilirler.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Kaygılı bağlanma geliştiren yetişkinler ve genç yetişkinler, kaygı bozuklukları için yüksek risk sınıfında olabilir. 2015 yılında 160 ergen ve genç yetişkinler üzerinde yapılan bir çalışma, çocukluk döneminde gerçekleşen duygusal ihmal deneyimlerinin yaşamın sonraki aşamalarındaki kaygı bozukluğu ile ilişkili olduğunu göstermiştir. Bu kaygı bozuklukları sosyal fobi, panik ataklar veya yaygın anksiyete bozuklukları olarak kendini gösterebilir. Bu kaygı bozuklukları kadınlarda erkeklere kıyasla çok daha sık görülmektedir. Depresyon gibi strese bağlı durumlar ortaya çıkabilecek diğer sorunlardan biridir.^[1]

iStockphoto

Romantik İlişkilerde Kaygılı Bağlanma Nasıl Gözükür?

Kaygılı bağlanma stiline sahip bir kişi romantik ilişkiler söz konusu olduğunda bağlılık ve sevgi ararlar. Ancak kaygıyı bağlanmayı geliştiren çocukluk deneyimleri, partnerleri de dahil olmak üzere kendilerine yakın olan insanlara güvenmeyi zorlaştırır ve ilişkilerinde yoğun bir şüphe ve güvensizlik yaratır. Tüm bunlar, bir ilişkinin hem hayat kurtarıcı hem de hayatı tehdit edici bir şekilde gözükmesine sebep olabilir.

Kaygılı bağlanma stiline sahip biri romantik bir ilgiye sürekli ihtiyaç halinde ve sabitlenmiş olabilir. Bu yüzden çok hızlı bir şekilde partnerine bağlanmak isteyerek ilişkilerini çok hızlı bir şekilde ciddiye alabilir. İlişkilerine ve partnerlerine takıntılı denebilecek derecede aşık olabilir.

Kaygılı bağlanan kişi, genelde düşük bir öz değere sahip olduğu ve sürekli olarak güvensiz hissettiği için güvence aramak için sıklıkla partnerine dönebilir. Partneri tarafından sevildiği veya yeterince iyi olduğu konusunda sürekli bir güvenceye ihtiyaç duyar. Bu her ilişkide zaman zaman olsa da, kaygılı bağlanan kişi güvence arayışlarında oldukça ısrarcı olabilir. Öyle ki, partnerinin bu güvenceyi vermek için kaygılı bağlanana kişiye sürekli olarak sevgisini kanıtlamaya çalışması dahi hiçbir zaman yeterli olmayabilir.

Bu güvence ihtiyacının karşılanmaması veya kaygılı bağlanan kişinin o şekilde düşünmesi, bir süre sonra kendisini değersiz hissedebilir ve hak ettiği sevgiyi göremediğini düşünebilir. Partneri ile aralarındaki ilişkiyi sorgulayabilir ve ilişkinin konumu hakkında büyük endişeler duyabilir. Özellikle ilişkinin ilk evrelerinde partnerinden gördüğü ilgi ve öncelliği sonrasında görmediklerinde derin bir şüpheye kapılabilir. Gerçek olmasa bile, duygusal ihtiyaçlarının karşılanmadığını hissederse partnerini güvenilmez biri olmakla suçlayabilir.

Kaygılı bağlanan kişi, eğer çocukluk dönemlerinde ebeveynlerinin bir görünüp bir kaybolan ilgileriyle karşılaştıysalar, romantik ilişkilerinde de benzer bir tutumu partnerlerinden bekler. Tıpkı ebeveynlerinin ilgisinin birden yok olması gibi, partnerleri tarafından reddedilmeyi veya terk edilmeyi bekler. Partnerinin kendisine olan ilgisinin yok olduğunu destekleyecek işaretler arar. Bazen böyle durumlarda terk edilme ihtimalini önleyecek stratejilere başvururlar. Ancak bu duygu ve düşünceler kendilerinin aşırı bağımlı, talepkâr ve yapışkan olmalarına sebep olduğu için bekledikleri terk edilmeyi hızlandırabilir.

Genellikle kaygılı bağlanan kişilerin, kaçıngan bağlanma stiline sahip kişilerle ilişki kurma eğiliminde olduğu düşünülmektedir. Bu, ilk bakışta mantıksız gözükse de kaygılı bağlanan kişi çocukluk deneyimlerinde ve geçmiş romantik ilişkilerinde sürekli olarak kendisine kötü davranılmasını beklediği için ilgi ve sevgisini açıkça göstermeye kişilere doğru çekilebilir. Benzer şekilde, başlangıçta bu tarz belirtiler göstermeyen partnerini uzun vadede kaçıngan bağlanma sergilemeye teşvik edebilir. Bunun sebebi muhtemelen partnerini ihtiyaçlarının karşılanması için sürekli olarak yıpratması ve nihayetinde kendinden uzaklaştırmasıdır. Bu tipteki bir ilişkinin en kötü yanı, kısır bir döngü şeklinde ilişkinin bir tarafındaki kişinin sürekli olarak diğerinin kendisiyle kalması için çok fazla çaba sarf etmesi ancak tam da bu çabanın sürekliliği yüzünden diğer tarafın kaçınılmaz olarak ondan uzaklaşması ve kötü davranmasıdır.

Sonuç

Tüm bunlardan anlaşılacağı gibi kaygılı bağlanma stiline sahip bir kişinin ilişkisinde ortaya çıkan sorunların büyük çoğunluğu güvensizliklere dayanmaktadır. Bu durum, genellikle ilişkilerinin durumlarını, ilişkinin tatmin edici olup olmadığını ve partnerinin ilişkideki konumunu sorgulamalarına sebep olmaktadır. Tüm bu güvensizlik duygusu, ilişkinin farklı zamanlarında kişinin yapışkan olmasıyla, kendini değersiz hissetmesiyle ve sürekli güvence aramasıyla sonuçlanmakta; ve tüm bunların birbirini tetiklediği karmaşık bir durum ortaya çıkartmaktadır.