Karbon
Karbon Nedir? Özellikleri Nelerdir ve Nerelerde Kullanılır?
Özellikler
Karbon, sembolü "C" ve atom numarası 6 olan kimyasal bir elementtir. Karbon, yer kabuğunun yalnızca %0,025'ini oluşturur ancak yine de diğer tüm elementlerin birleşiminden daha fazla bileşik oluşturur. 1961'de karbon-12 izotopu, diğer tüm elementlerin atom ağırlıklarının ölçülmesinde standart olarak kullanılan oksijenin yerine seçilmiştir.[1] Karbon atomları çeşitli şekillerde birbirine bağlanabilir ve bu da çeşitli karbon allotroplarına neden olur. En iyi bilinen allotroplar grafit ve elmastır.[2]
Bulunma Sıklığı ve Üretimi
Karbon, gözlemlenebilir evrende hidrojen, helyum ve oksijenden sonra kütle itibariyle en bol bulunan dördüncü kimyasal elementtir. Temmuz 2020'de gökbilimciler, karbonun özellikle iki güneş kütlesinden büyük olan beyaz cüce yıldızlarda oluştuğuna dair kanıtlar bildirdi.[3], [4] Karbon Güneş'te, yıldızlarda, kuyruklu yıldızlarda ve çoğu gezegenin atmosferinde bol miktarda bulunur.[5]
2014 yılında NASA, evrendeki polisiklik aromatik hidrokarbonları (PAH'lar) izlemek için büyük ölçüde geliştirilmiş bir veri tabanı oluşturduğunu duyurdu.[6] Bu bileşikler, yaşamın oluşumunda rol oynadıkları varsayılan PAH Dünya Hipotezi'nde yer almaktadır. PAH'lar evrende yaygın olarak bulunan ve yeni yıldızlar ve dış gezegenlerle ilişkilendirilirler. Büyük Patlama'dan birkaç milyar yıl sonra oluştukları tahmin edilmektedir.[5] Dünya'nın bir bütün olarak, çekirdekte 2000 ppm (milyon parçada bir) ve birleşik manto ve kabukta 120 ppm olmak üzere 730 ppm karbon içerdiği tahmin edilmektedir. Dünyanın kütlesi 5,972 × 1024 kg olduğundan, bu 4360 milyon gigaton karbon anlamına gelir.[7]
Uygulama ve Kullanım Alanları
Karbon, bilinen tüm canlılar için gereklidir. Karbonun gıda ve odun dışındaki başlıca ekonomik kullanımı hidrokarbonlar biçimindedir, en önemlisi ise fosil yakıt metan gazı ve ham petrol şeklindedir. Ticari olarak değerli hayvansal kökenli karbon polimerleri arasında yün, kaşmir ve ipek bulunur.
Karbon ve bileşiklerinin kullanımları oldukça çeşitlidir. En yaygın olanı karbon çeliği olan demir ile alaşımlar oluşturabilir. Grafit, yazı ve çizim için kullanılan kalemlerdeki "kurşunu" oluşturmak için killerle birleştirilir. Aynı zamanda bir yağlayıcı ve pigment olarak, cam üretiminde, kuru aküler için elektrotlarda, elektro kaplamada, elektrik motorları için fırçalarda ve nükleer reaktörlerde nötron moderatörünün kalıplama malzemesi olarak kullanılır.
Elmas
Elmas endüstrisi iki kategoriye ayrılır. Biri mücevher değerindeki elmaslarla, diğeri ise endüstriyel sınıf elmaslarla ilgilidir. Her iki elmas türünde de büyük bir ticaret ağı var olsa da iki pazar önemli ölçüde farklara sahiptir. Endüstriyel elmaslar sertlikleri ve ısı iletkenlikleri için değerlidir. Gemolojik berraklık ve renk özellikleri çoğunlukla önemsizdir. Maden çıkarılan elmasların yaklaşık %80'i (yılda yaklaşık 100 milyon karat veya 20 tona eşittir), değerli taşlar endüstriyel kullanım için ayrılır.[8]
Tarihi
İlk insan uygarlıklarına kadar kurum ve odun kömürü olarak bilinen karbon, tarih öncesi çağlarda keşfedilmiştir. Elmaslar muhtemelen MÖ 2500 tarihinde Çin'de biliniyordu. Oysa odun kömürü şeklindeki karbon, Roma dönemlerinde, tıpkı bugün olduğu gibi havayı dışarıda bırakmak için kille kaplanmış bir piramitte odun pişirilerek yapılmıştı.[9], [10]
Etimolojisi
İngilizce adı "Carbon", "kömür" ve "odun kömürü" anlamına gelen Latince "Carbo"dan gelir. Ayrıca odun kömürünün Fransızcası "Charbon"dur. Almanca, Felemenkçe ve Danca'da, karbonun adları sırasıyla "Kohlenstoff", "Koolstof" ve "Kulstof"dur ve tamamının Türkçe karşılığı ise "kömür"dür.
Önlem ve Güven
Saf karbon, canlılar için son derece düşük toksik etkiye sahiptir öyle ki grafit veya odun kömürü elle tutulabilir. Bu element sindirim sisteminin asidik içeriklerinde dahi çözünmeye karşı dirençlidir. Sonuç olarak, vücut dokularına girdiğinde muhtemelen orada sonsuza kadar kalacaktır.
Yüksek miktarlarda kömür tozu veya isinin (karbon siyahı) solunması ise tehlikelidir; böyle bir durumda akciğer dokularını tahriş edebilir ve çeşitli akciğer hastalıklarına sebebiyet verebilir. Aşındırıcı olarak kullanılan elmas tozu, yutulduğunda veya solunduğunda zararlı olabilir. Dizel motorların egzoz dumanlarında bulunan karbon mikro partikülleri akciğerlerde birikebilir.[11] Bu örneklerde, zarar karbonun kendisinden ziyade, kirletici (organik kimyasallar ve ağır metaller gibi) maddelerden kaynaklanabilir.
İlginç Bilgiler
Elmas ve grafit, sırasıyla bilinen en sert doğal malzemeler arasındadır. İkisi arasındaki tek fark kristal yapılarıdır.
Karbonun en parlak versiyonu olan elmas; yer kabuğunun derinliklerinde, büyük basınç altında oluşur. Royal Collection Trust'a göre, şimdiye kadar bulunan en büyük elmas, 1905'te keşfedilen Cullinan elmasıydı. Kesilmemiş elmas 3.106.75 karattır.[12] Taştan kesilen en büyük mücevher olan 530,2 karat, Birleşik Krallık' ın Kraliyet Mücevherlerinden biridir ve Afrika'nın Büyük Yıldızı olarak bilinir.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Karbon siyahı muhtemelen dövme için kullanılan ilk pigmentlerden biridir. Alplerde donmuş bulunan 5300 yaşındaki bir ceset olan Buz Adam Ötzi'nin hayatı boyunca ve hatta ölümünden 5200 yıl sonra vücudunda karbon dövmelerinin izleri olduğu tespit edilmiştir.[13]
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 24
- 10
- 7
- 6
- 4
- 4
- 3
- 3
- 1
- 0
- 0
- 0
- ^ Encyclopedia Britannica. Carbon | Facts, Uses, & Properties. (1 Ocak 2020). Alındığı Tarih: 5 Ocak 2021. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
- ^ Arizona State University. World Of Carbon. Alındığı Tarih: 9 Ocak 2021. Alındığı Yer: Arizona State University | Arşiv Bağlantısı
- ^ Inverse. Astronomers Have Found The Source Of Life In The Universe. (6 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 5 Ocak 2021. Alındığı Yer: Inverse | Arşiv Bağlantısı
- ^ P. Marigo, et al. (2020). Carbon Star Formation As Seen Through The Non-Monotonic Initial–Final Mass Relation. Nature Astronomy, sf: 1102-1110. doi: 10.1038/s41550-020-1132-1. | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b R. Hoover. Need To Track Organic Nano-Particles Across The Universe? Nasa's Got An App For That. (21 Şubat 2014). Alındığı Tarih: 5 Ocak 2021. Alındığı Yer: NASA | Arşiv Bağlantısı
- ^ R. Hoover. Online Database Tracks Organic Nano-Particles Across The Universe. (24 Şubat 2014). Alındığı Tarih: 5 Ocak 2021. Alındığı Yer: SciTechDaily | Arşiv Bağlantısı
- ^ R. Dmowska, et al. Earthquake Thermodynamics And Phase Transformation In The Earth's Interior (International Geophysics, Volume 76). ISBN: 9780126851854. Yayınevi: Academic Press.
- ^ C. Holtzapffel. (1856). Turning And Mechanical Manipulation. Holtzapffel & Co.. | Arşiv Bağlantısı
- ^ BBC. Chinese Made First Use Of Diamond. (1 Ocak 2005). Alındığı Tarih: 5 Ocak 2021. Alındığı Yer: BBC | Arşiv Bağlantısı
- ^ P. V. D. Krogt. Carbonium (Carbon). Alındığı Tarih: 5 Ocak 2021. Alındığı Yer: Vanderkrogt | Arşiv Bağlantısı
- ^ K. Donaldson, et al. (2001). Ultrafine Particles. Occupational and Environmental Medicine, sf: 211-216. doi: 10.1136/oem.58.3.211. | Arşiv Bağlantısı
- ^ Royal Collection Trust. Diamonds: A Jubilee Celebration:. Alındığı Tarih: 5 Ocak 2021. Alındığı Yer: Royal Collection Trust | Arşiv Bağlantısı
- ^ L. Dorfer, et al. (1998). 5200-Year-Old Acupuncture In Central Europe?. Science, sf: 239-239. doi: 10.1126/science.282.5387.239f. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 05/12/2024 13:52:12 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9864
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.