Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Karbon

Karbon Nedir? Özellikleri Nelerdir ve Nerelerde Kullanılır?

3 dakika
16,844
Karbon Wikipedia Commons
Aktif Karbon
Evrim Ağacı Akademi: Periyodik Cetvel ve Elementler Yazı Dizisi

Bu yazı, Periyodik Cetvel ve Elementler yazı dizisinin 6 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " Hidrojen" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Özellikler

Karbon, sembolü "C" ve atom numarası 6 olan kimyasal bir elementtir. Karbon, yer kabuğunun yalnızca %0,025'ini oluşturur ancak yine de diğer tüm elementlerin birleşiminden daha fazla bileşik oluşturur. 1961'de karbon-12 izotopu, diğer tüm elementlerin atom ağırlıklarının ölçülmesinde standart olarak kullanılan oksijenin yerine seçilmiştir.[1] Karbon atomları çeşitli şekillerde birbirine bağlanabilir ve bu da çeşitli karbon allotroplarına neden olur. En iyi bilinen allotroplar grafit ve elmastır.[2]

Bulunma Sıklığı ve Üretimi

Karbon, gözlemlenebilir evrende hidrojen, helyum ve oksijenden sonra kütle itibariyle en bol bulunan dördüncü kimyasal elementtir. Temmuz 2020'de gökbilimciler, karbonun özellikle iki güneş kütlesinden büyük olan beyaz cüce yıldızlarda oluştuğuna dair kanıtlar bildirdi.[3], [4] Karbon Güneş'te, yıldızlarda, kuyruklu yıldızlarda ve çoğu gezegenin atmosferinde bol miktarda bulunur.[5]

2014 yılında NASA, evrendeki polisiklik aromatik hidrokarbonları (PAH'lar) izlemek için büyük ölçüde geliştirilmiş bir veri tabanı oluşturduğunu duyurdu.[6] Bu bileşikler, yaşamın oluşumunda rol oynadıkları varsayılan PAH Dünya Hipotezi'nde yer almaktadır. PAH'lar evrende yaygın olarak bulunan ve yeni yıldızlar ve dış gezegenlerle ilişkilendirilirler. Büyük Patlama'dan birkaç milyar yıl sonra oluştukları tahmin edilmektedir.[5] Dünya'nın bir bütün olarak, çekirdekte 2000 ppm (milyon parçada bir) ve birleşik manto ve kabukta 120 ppm olmak üzere 730 ppm karbon içerdiği tahmin edilmektedir. Dünyanın kütlesi 5,972 × 1024 kg olduğundan, bu 4360 milyon gigaton karbon anlamına gelir.[7]

Uygulama ve Kullanım Alanları

Karbon, bilinen tüm canlılar için gereklidir. Karbonun gıda ve odun dışındaki başlıca ekonomik kullanımı hidrokarbonlar biçimindedir, en önemlisi ise fosil yakıt metan gazı ve ham petrol şeklindedir. Ticari olarak değerli hayvansal kökenli karbon polimerleri arasında yün, kaşmir ve ipek bulunur.

Karbon ve bileşiklerinin kullanımları oldukça çeşitlidir. En yaygın olanı karbon çeliği olan demir ile alaşımlar oluşturabilir. Grafit, yazı ve çizim için kullanılan kalemlerdeki "kurşunu" oluşturmak için killerle birleştirilir. Aynı zamanda bir yağlayıcı ve pigment olarak, cam üretiminde, kuru aküler için elektrotlarda, elektro kaplamada, elektrik motorları için fırçalarda ve nükleer reaktörlerde nötron moderatörünün kalıplama malzemesi olarak kullanılır.

Elmas

Elmas endüstrisi iki kategoriye ayrılır. Biri mücevher değerindeki elmaslarla, diğeri ise endüstriyel sınıf elmaslarla ilgilidir. Her iki elmas türünde de büyük bir ticaret ağı var olsa da iki pazar önemli ölçüde farklara sahiptir. Endüstriyel elmaslar sertlikleri ve ısı iletkenlikleri için değerlidir. Gemolojik berraklık ve renk özellikleri çoğunlukla önemsizdir. Maden çıkarılan elmasların yaklaşık %80'i (yılda yaklaşık 100 milyon karat veya 20 tona eşittir), değerli taşlar endüstriyel kullanım için ayrılır.[8]

Tarihi

İlk insan uygarlıklarına kadar kurum ve odun kömürü olarak bilinen karbon, tarih öncesi çağlarda keşfedilmiştir. Elmaslar muhtemelen MÖ 2500 tarihinde Çin'de biliniyordu. Oysa odun kömürü şeklindeki karbon, Roma dönemlerinde, tıpkı bugün olduğu gibi havayı dışarıda bırakmak için kille kaplanmış bir piramitte odun pişirilerek yapılmıştı.[9], [10]

Tüm Reklamları Kapat

Etimolojisi

İngilizce adı "Carbon", "kömür" ve "odun kömürü" anlamına gelen Latince "Carbo"dan gelir. Ayrıca odun kömürünün Fransızcası "Charbon"dur. Almanca, Felemenkçe ve Danca'da, karbonun adları sırasıyla "Kohlenstoff", "Koolstof" ve "Kulstof"dur ve tamamının Türkçe karşılığı ise "kömür"dür.

Önlem ve Güven

Saf karbon, canlılar için son derece düşük toksik etkiye sahiptir öyle ki grafit veya odun kömürü elle tutulabilir. Bu element sindirim sisteminin asidik içeriklerinde dahi çözünmeye karşı dirençlidir. Sonuç olarak, vücut dokularına girdiğinde muhtemelen orada sonsuza kadar kalacaktır.

Yüksek miktarlarda kömür tozu veya isinin (karbon siyahı) solunması ise tehlikelidir; böyle bir durumda akciğer dokularını tahriş edebilir ve çeşitli akciğer hastalıklarına sebebiyet verebilir. Aşındırıcı olarak kullanılan elmas tozu, yutulduğunda veya solunduğunda zararlı olabilir. Dizel motorların egzoz dumanlarında bulunan karbon mikro partikülleri akciğerlerde birikebilir.[11] Bu örneklerde, zarar karbonun kendisinden ziyade, kirletici (organik kimyasallar ve ağır metaller gibi) maddelerden kaynaklanabilir.

İlginç Bilgiler

Elmas ve grafit, sırasıyla bilinen en sert doğal malzemeler arasındadır. İkisi arasındaki tek fark kristal yapılarıdır.

Karbonun en parlak versiyonu olan elmas; yer kabuğunun derinliklerinde, büyük basınç altında oluşur. Royal Collection Trust'a göre, şimdiye kadar bulunan en büyük elmas, 1905'te keşfedilen Cullinan elmasıydı. Kesilmemiş elmas 3.106.75 karattır.[12] Taştan kesilen en büyük mücevher olan 530,2 karat, Birleşik Krallık' ın Kraliyet Mücevherlerinden biridir ve Afrika'nın Büyük Yıldızı olarak bilinir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Karbon siyahı muhtemelen dövme için kullanılan ilk pigmentlerden biridir. Alplerde donmuş bulunan 5300 yaşındaki bir ceset olan Buz Adam Ötzi'nin hayatı boyunca ve hatta ölümünden 5200 yıl sonra vücudunda karbon dövmelerinin izleri olduğu tespit edilmiştir.[13]

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Periyodik Cetvel ve Elementler Yazı Dizisi

Bu yazı, Periyodik Cetvel ve Elementler yazı dizisinin 6 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " Hidrojen" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
39
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 24
  • Muhteşem! 10
  • İnanılmaz 7
  • Merak Uyandırıcı! 6
  • Bilim Budur! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • Güldürdü 3
  • Umut Verici! 3
  • Korkutucu! 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 05/12/2024 13:52:12 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9864

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Işık
İspat Yükü
Olumsuz
Diyabet
Moleküler Biyoloji
Endokrin Sistemi
Nöron
Kurbağa
Fizyoloji
Dünya Dışı Yaşam
Uzay Aracı
Metal
Doğru
Kanser Tedavisi
Toprak
Coğrafya
Doku
Kahve
Doğum
Tehlike
Cinsellik Araştırmaları
Yatay Gen Transferi
Fobi
Odontoloji
Biyoteknoloji
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
A. Anlayan, et al. Karbon. (11 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 5 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/9864
Anlayan, A., Emektar, D. (2021, February 11). Karbon. Evrim Ağacı. Retrieved December 05, 2024. from https://evrimagaci.org/s/9864
A. Anlayan, et al. “Karbon.” Edited by Dilan Emektar. Evrim Ağacı, 11 Feb. 2021, https://evrimagaci.org/s/9864.
Anlayan, Alican. Emektar, Dilan. “Karbon.” Edited by Dilan Emektar. Evrim Ağacı, February 11, 2021. https://evrimagaci.org/s/9864.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close