yazarlarınca hazırlandı.
Nitrojen (Azot)
Nitrojen (Azot) Nedir? Özellikleri Nelerdir ve Nerelerde Kullanılır?
Wikipedia Commons
- Periyodik Tablo
- Periyodik Cetvel
Özellikler
Nitrojen, sembolü "N" olan ve atom numarası 7 olan kimyasal bir elementtir. Dünya'nın atmosferinde en bol element olan nitrojen; renksiz, kokusuz, tatsız ve ametal bir gazdır. Dış kabuğunda beş elektron vardır, bu nedenle çoğu bileşikte üç değerliklidir. Nitrojen, -195,79 °C sıcaklıkta gaz halden sıvı hale dönüşür. Donma noktası -210.01 °C'dir. Donduğunda kar gibi görünen beyaz bir katıya dönüşen nitrojen, suda çok zor çözünür.[1]
Bulunma Sıklığı ve Üretimi
Nitrojen, evrende en sık bulunan beşinci elementtir. Tüm atmosfer hacminin %78,1'ini oluşturmasına rağmen, Dünya'nın yer kabuğunda bu elemente çok sık rastlanmaz. Önemli nitrojen mineralleri, nitre (potasyum nitrat) ve sodanitredir (sodyum nitrat). Ancak bu mineraller, amonyak ve nitrik asidin endüstriyel sentezinin yaygınlaştığı 1920'lerden beri önemli bir nitrat kaynağı olmamıştır.[2] [3]
Nitrojen bileşikleri, atmosfer ve canlı organizmalar arasında sürekli olarak dönüşüm halindedir. Nitrojen gazı, sıvı havanın damıtılmasıyla veya mekanik yollarla üretilen endüstriyel bir gazdır. Ticari nitrojen, genellikle çelik üretimi için kullanılan oksijenin bir yan ürünüdür.[4]
Uygulama ve Kullanım Alanları
Gaz Nitrojen
Sanayide üretilen nitrojenin üçte ikisi gaz, kalan üçte biri sıvı olarak satılmaktadır. Gaz formundaki nitrojen;
- havadaki oksijenin yangın, patlama veya oksitlenme tehlikesi oluşturduğu durumlarda inert bir atmosfer olarak,
- paketlenmiş gıdaların tazeliğini korumak için saf veya karbondioksit ile karıştırılmış yapay bir atmosfer yaratmak için,[5]
- argona göre ucuz bir alternatif olarak akkor ampul üretiminde,[6]
- yangın söndürme sistemlerinde,[3]
- paslanmaz çelik üretiminde,[7]
- çeliğin nitrasyonla sertleştirilmesi işleminde,[8]
- bazı uçak yakıt sistemlerindeki yangın tehlikesini azaltmak için,
- Yarış arabası ve uçak lastiklerini şişirmek için[9]
- havadaki nem ve oksijenin neden olduğu dengesiz büzülme ve genleşme sorunlarını azaltmak için kullanılır.[3]
Sıvı Nitrojen
Sıvı nitrojen kriyojenik bir sıvıdır. Dewar şişeleri gibi uygun kaplarda izole edildiğinde, çok fazla buharlaşma kaybı olmadan taşınabilir.[10] Kuru buz gibi, sıvı nitrojenin de ana kullanım alanı soğutma işlemleridir. Sıvı nitrojen;
- kanın, üreme hücrelerinin (sperm ve yumurta) ve diğer biyolojik numunelerin ve materyallerin dondurularak korunmasında,
- kriyoterapide, ciltteki kistleri ve siğilleri yok etmede,[11]
- kızılötesi dedektörleri veya X-ışını dedektörlerini soğutmakta,
- hız aşırtmalı bilgisayarlardaki fazla ısı üreten donanımları soğutmakta,[12]
- yiyeceklerin soğutulması, hayvan ürünlerinin dondurulmasında,
- vanalar olmadığında akışı durdurmak için boruların dondurulmasında kullanılır.[3]
Tarihi
Nitrojen bileşikleri uzun bir geçmişe sahiptir. Herodot zamanından (MÖ 450) beri bilinen Amonyum klorür'ün (NH4Cl) kullanımı, Orta Çağ dönemlerinde yaygınlaşmıştır. Simyacılar nitrik asidi "Aqua Fortis (güçlü su)" olarak adlandırmıştır. Nitrik ve hidroklorik asitlerin karışımı, altını çözme kabiliyetiyle tanınan "Aqua Regia (kraliyet suyu)" olarak biliniyordu.[3]
Nitrojenin keşfi, 1772'de bu elementi "zehirli hava" olarak adlandıran İskoç doktor Daniel Rutherford'a atfedilir.[13], [14] Rutherford, ilk deneylerinde nitrojeni tamamen farklı bir kimyasal madde olarak tanımlamasa da, diğer gazlarlardan farklı olduğunu tespit etmiştir.[15] Rutherford, havanın içerisinde yanmayan bir madde olduğunun farkına varmış fakat bunun farklı bir element oluğunu düşünmemiştir. Nitrojen, yaklaşık aynı zamanda Carl Wilhelm Scheele, Henry Cavendish ve Joseph Priestly tarafından incelenmiştir. Joseph Priestley nitrojeni "yanmış hava" olarak isimlendirmiştir.[16]
Etimolojisi
Nitrojen; Fransız kimyager Jean-Antoine Chaptal tarafından keşfedilen potasyum nitratın Fransızcadaki karşılığı "nitre" kelimesinin sonuna Yunanca "-γενής(-gen)" ekinin getirilmesiyle 1794' de İngilizceye kazandırılmıştır.[17]
Önlem ve Güven
Nitrojen, kapalı bir alana salındığında hızlıca yayılarak oksijenin yerini alabilir ve bu durum boğulma tehlikesi oluşturur.[16]Bu tehlike, 19 Mart 1988'de ilk Uzay Mekiği'nin mobil fırlatma platformunda bulunan ve yangına karşı önlem olarak saf nitrojen ile doldurulmuş bir alana giren iki teknisyenin boğularak ölümüyle anlaşılmıştır.[18] Nitrojen, yüksek kısmi basınçlarda solunduğunda nitrojen narkozuna neden olur, bu da nitröz oksit zehirlenmesine benzer geçici bir zihinsel bozukluk oluşturur.[19]
İlginç Bilgiler ve Diğer
Aurora'nın turuncu-kırmızı, mavi-yeşil, mavi-mor ve koyu mor renklerinin kaynağı nitrojendir.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
25
-
16
-
7
-
2
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- ^ Chemistry Explained. Nitrogen. Alındığı Tarih: 16 Ocak 2021. Alındığı Yer: Chemistry Explained | Arşiv Bağlantısı
- ^ CERN. Chemistry Of The Elements. (29 Mayıs 1997). Alındığı Tarih: 5 Ocak 2021. Alındığı Yer: CERN | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b c d e N. N. Greenwood, et al. (1997). Chemistry Of The Elements. ISBN: 9780750633659. Yayınevi: Butterworth-Heinemann.
- ^ M. Reich, et al. (2002). Nitrogen Purfication. Pilot Plant Removal Of Oxygen. American Chemical Society (ACS), sf: 869-873. doi: 10.1021/ie50569a032. | Arşiv Bağlantısı
- ^ İskandinav Bakanlar Konseyi. (2002). Food Additives In Europe 2000. ISBN: 9789289308298. Yayınevi: Nordic Council of Ministers. sf: 591.
- ^ C. Harding, et al. (2002). Elements Of The P Block. ISBN: 9780854046904. Yayınevi: Royal Society of Chemistry. doi: 10.978-0-85404-690-4.
- ^ V. G. Gavriljuk, et al. (1999). High Nitrogen Steels: Structure, Properties, Manufacture, Applications (Engineering Materials). ISBN: 9783540664116. Yayınevi: Springer.
- ^ S. R. Meka, et al. (2016). Generating Duplex Microstructures By Nitriding; Nitriding Of Iron Based Fe–Mn Alloy. Materials Science and Technology, sf: 883-889. doi: 10.1179/1743284715Y.0000000098. | Arşiv Bağlantısı
- ^ HowStuffWorks. Why Don't They Use Normal Air In Race Car Tires?. (16 Mart 2001). Alındığı Tarih: 5 Ocak 2021. Alındığı Yer: HowStuffWorks | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. G. Kaganer, et al. (1967). Vessels For The Storage And Transport Of Liquid Oxygen And Nitrogen. Chemical and Petroleum Engineering, sf: 918-922. doi: 10.1007/BF01136404. | Arşiv Bağlantısı
- ^ I. Ahmed, et al. (2001). Liquid Nitrogen Cryotherapy Of Common Warts: Cryo‐Spray Vs. Cotton Wool Bud. British Journal of Dermatology, sf: 1006-1009. doi: 10.1046/j.1365-2133.2001.04190.x. | Arşiv Bağlantısı
- ^ A. Kent, et al. (1994). Encyclopedia Of Computer Science And Technology. ISBN: 9780824722838. Yayınevi: CRC Press. sf: 318.
- ^ L. Dobbin. (1935). Daniel Rutherford's Inaugural Dissertation. American Chemical Society (ACS), sf: 370. doi: 10.1021/ed012p370. | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. E. Weeks. (1932). The Discovery Of The Elements. Iv. Three Important Gases. American Chemical Society (ACS), sf: 215. doi: 10.1021/ed009p215. | Arşiv Bağlantısı
- ^ H. M. Leicester. (1965). The Development Of Modern Chemistry. Aaron J. Ihde. Harper And Row, New York, 1964. Xii + 851 Pp. Illus. $13.50. Science, sf: 489-490. doi: 10.1126/science.148.3669.489-a. | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b The Royal Society. (1772). Observations On Different Kinds Of Air.. Philosophical Transactions of the Royal Society of London, sf: 147-264. doi: 10.1098/rstl.1772.0021. | Arşiv Bağlantısı
- ^ J. A. Chaptal, et al. Elements Of Chemistry. (29 Mayıs 1800). Alındığı Tarih: 10 Ocak 2021. Alındığı Yer: archive.org | Arşiv Bağlantısı
- ^ C. E. Research. Space Shuttle Columbia Fast Facts. (30 Eylül 2013). Alındığı Tarih: 5 Ocak 2021. Alındığı Yer: CNN | Arşiv Bağlantısı
- ^ W. H. Rogers, et al. (1989). Effect Of Brief, Repeated Hyperbaric Exposures On Susceptibility To Nitrogen Narcosis. Undersea biomedical research. | Arşiv Bağlantısı
- University of Bath. Biology Safety - Cryogenic Materials. The Risks Posed By Using Them. Alındığı Tarih: 5 Ocak 2021. Alındığı Yer: University of Bath | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/05/2025 06:03:21 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9869
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
