Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

İnsan Popülasyonu: Kontrolsüz Nüfus Artışının Uzun Vadeli Etkileri Nelerdir?

İnsan Popülasyonu: Kontrolsüz Nüfus Artışının Uzun Vadeli Etkileri Nelerdir? Pixabay
7 dakika
3,688
Evrim Ağacı Akademi: Popülasyon ve Komünite Ekolojisi Yazı Dizisi

Bu yazı, Popülasyon ve Komünite Ekolojisi yazı dizisinin 3. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Popülasyon Demografisi ve Dinamikleri: Canlı Popülasyonları Nasıl Büyüyor, Nasıl Küçülüyor?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Hayvan popülasyonlarının dinamiği alanında kullanılan kavramlar, insan nüfus artışına da uygulanabilmektedir ve insanlar, çevrelerini değiştirme kabiliyetleri bakımından sanıldığı kadar benzersiz değildir. Örneğin kunduzlar da tıpkı insanlar gibi inşa ettikleri barajlarla akarsu ortamını değiştirebilmektedir. Buna karşın insanları diğer türlerden ayıran ana konu, diğer türlerin zararı pahasına çevrelerinin taşıma kapasitesini artırabilmeleridir. Yani bir insan belirli bir bölgenin besin kapasitesini tarım gibi faaliyetlerle yükseltebilir.

Dünya'nın barındırdığı insan nüfusu ve buna bağlı olarak kaynak kullanımı hızla artmaktadır. Bu artış, Dünya'nın insan nüfusu bağlamında kapasitesine yönelik endişeler doğurmaktadır. Uzun vadeli üstel büyüme; kıtlık, hastalık, büyük ölçekli ölüm gibi potansiyel risklerin yanında kalabalıklaşmanın bir etkisi olarak meydana gelecek suç artışı gibi sosyal sonuçları da gündeme getirmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

İnsan teknolojisi ve özellikle fosil yakıt kullanımı, Dünya'da benzeri görülmemiş değişikliklere neden olmuş, bazı ekosistemleri çöküşün eşiğine getirmiştir. Küresel ölçekte ozon tabakasının incelmesi, çölleşme, memba topraklarının kaybı ve iklim değişikliği gibi sorunların sebebi, insan faaliyetleridir.

İnsan nüfusu şu anda katlanarak artmaktadır (Şekil 19.3.1):

Tüm Reklamları Kapat

Şekil 19.3.1: MS 1000 yılından bu yana insan nüfusu katlanarak artmıştır.
Şekil 19.3.1: MS 1000 yılından bu yana insan nüfusu katlanarak artmıştır.
Libretexts

Üstel büyümenin bir sonucu da nüfusa belirli sayıda insanın katılması için gereken sürenin kısalmasıdır. Şekil 19.3.2, 1804 ile 1930 yılları arasında 1 milyar nüfus artışı için 123 yıl gerektiğini, ancak 1975 ile 1999 yılları arasında iki milyarlık bir artış için yalnızca 24 yılın yeterli olduğunu göstermektedir. Büyüme hızındaki bu ivme, muhtemelen önümüzdeki yıllarda azalmaya başlayacaktır. Buna rağmen nüfus artmaya devam edecek; özellikle ekosistemlere ve biyoçeşitliliğe verilen zarar, gezegenin insan kapasitesini düşürdüğü için aşırı nüfus tehdidi devam edecektir.

Şekil 19.3.2: Dünya nüfusunun bir milyar büyümesi için gereken süre zamanla azalmaktadır.
Şekil 19.3.2: Dünya nüfusunun bir milyar büyümesi için gereken süre zamanla azalmaktadır.
R.T. Cragun; Nüfus Referans Bürosu

Nüfus Yoğunluğuna Bağlı Sınırların Üstesinden Gelmek

İnsanlar, çevrelerini değiştirme becerilerinin kapsamı bakımından benzersizdir. İnsanların zekası, toplumları ve iletişimleri tabanında doğan bu yetenek, Dünya'nın taşıma kapasitesinin ve nüfus yoğunluğuna bağlı sınırların aşılmasını; buna bağlı olarak insan nüfusunun artışını sağlamaktadır. İnsanlar doğa koşullarından korunmak amacıyla barınaklar inşa etmiş; gıda kaynaklarını artırmak amacıyla tarımı icat etmiş ve hayvanları evcilleştirmiş; bu yenilikleri de dil aracılığıyla nesilden nesile aktararak gelişmelerini sağlamışlardır.

İnsan nüfus artışını etkileyen diğer faktörler göç ve halk sağlığıdır. Geçmişe bakıldığında, on dördüncü yüzyılda bubonik veba gibi hastalıkların Avrupa nüfusunun %30 ila %60'ının hayatını kaybetmesine sebep olduğu ve genel dünya nüfusunu yüz milyon kişi kadar düşürdüğü görülmektedir. Afrika'da ortaya çıkan insanlar, Dünya'daki yaşanabilir neredeyse tüm alanlara göç etmiş ve koloni kapsamlarını genişletmiş; toplum sağlığı, sanitasyon, antibiyotik ve aşı kullanımı gibi atılımlarla bulaşıcı hastalıkların özellikle gelişmiş ülkeler bağlamında nüfusu sınırlama kabiliyetlerini ellerinden almıştır. Bununla beraber bulaşıcı hastalıkların insan nüfusunun artışı üzerindeki etkileri devam etmektedir. Örneğin Sahra altı Afrika'da 1950'den 1990'a kadar artan ortalama yaşam süresi, 1985'ten sonra büyük ölçüde HIV/AIDS ölümlerinin bir sonucu olarak düşmeye başlamıştır. HIV/AIDS'in neden olduğu ortalama yaşam süresindeki azalmanın 2005 yılı için 7 yıl olduğu tahmin edilmektedir.[1]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Beklenen yaşam süresinin azalması, ölüm oranlarının arttığının bir göstergesidir ve doğum oranlarının düşmesine yol açmaktadır.

Son 200 yılda insanların nüfus artış hızının artmasının temel nedeni, sanayi çağının teknolojik ilerlemeleri, bu teknolojileri destekleyen kentleşme ve özellikle fosil yakıtlardan faydalanılması çerçevesinde ölüm oranlarının azalmasıdır. Fosil yakıtların kullanımı, tarımın (makineleşme, böcek ilaçları ve gübreler) verimliliğini artırmayı ve yabani popülasyonlardan faydalanmayı mümkün kılarak insan nüfusunun büyümesi için gereken kaynakların önemli ölçüde artmasını sağlamıştır.

Yaş Yapısı, Nüfus Artışı ve Ekonomik Kalkınma

Bir nüfusun yaş yapısı, nüfusun farklı yaş aralıklarının birbirleri arasındaki oranıdır ve nüfus dinamikleri açısından önemli bir faktördür. Yaş yapısını temel alan modeller, nüfus artışının daha iyi öngörülebilmesini ve ilgili artışın ekonomik kalkınma düzeyiyle ilişkilendirilebilmesini sağlamaktadır. Hızlı nüfus artışına sahip ülkelerin yaş yapısı diyagramları piramidal şekildedir. Bu şekil, çoğu üreme çağında olan genç bireylerin baskın olduğu anlamına gelir (Şekil 19.3.3) ve genellikle yaşam koşullarının optimal olmadığı, bireylerin yaşlılığa kadar hayatta kalamadığı, doğum oranının yüksek olduğu az gelişmiş ülkelerde görülür. ABD dahil olmak üzere gelişmiş ülkelerde de bu piramidal yapıya benzer konik bir yapı görülmektedir; zira bu ülkelerde nüfus artışı yavaştır, üreme çağındaki gençlerin sayısı daha düşüktür ve piramidin büyük bir kısmını orta yaşlı ve yaşlılar oluşturmaktadır.

Farklı ülkelerin farklı nüfus oranları Şekil 19.3.3'te gösterilmektedir. Bu şekilde temsil edilen ülkeler arasında en yüksek artış oranları ekonomik açıdan daha az gelişmiş Afrika ve Asya ülkelerinde görülmektedir.

Şekil 19.3.3: Tipik yaş yapısı diyagramları. Hızlı Artış bir noktaya kadar incelmekte; yani nüfusu oluşturan bireylerin sayısı yaşla beraber hızla düşmektedir. Yavaş Artış modelinde ise nüfusu oluşturan bireyler yaşla orantılı bir şekilde düşmektedir. Stabil popülasyonlarda nüfus korunumu sağlanmakta; yaşla beraber düşüş artmaktadır. Düzey 4'te ise sayıca azalan bir popülasyon gösterilmektedir.
Şekil 19.3.3: Tipik yaş yapısı diyagramları. Hızlı Artış bir noktaya kadar incelmekte; yani nüfusu oluşturan bireylerin sayısı yaşla beraber hızla düşmektedir. Yavaş Artış modelinde ise nüfusu oluşturan bireyler yaşla orantılı bir şekilde düşmektedir. Stabil popülasyonlarda nüfus korunumu sağlanmakta; yaşla beraber düşüş artmaktadır. Düzey 4'te ise sayıca azalan bir popülasyon gösterilmektedir.
Libretexts
Şekil 19.3.4: Nüfus büyüme hızı (%). En yüksek büyüme hızına sahip ülkeler, ekonomik bağlamda daha az gelişmiş Afrika ve Asya ülkeleridir.
Şekil 19.3.4: Nüfus büyüme hızı (%). En yüksek büyüme hızına sahip ülkeler, ekonomik bağlamda daha az gelişmiş Afrika ve Asya ülkeleridir.
Libretexts

Üstel İnsan Nüfusu Artışının Uzun Vadeli Sonuçları

Dünya nüfusuna yönelik "nüfus patlaması" olarak adlandırılan büyük bir krize yol açması muhtemel, tüyleri diken diken eden birçok öngörüde bulunulmuştur. Bu öngörülerden biri biyolog Dr. Paul R. Ehrlich'in 1968 yılında kaleme aldığı Nüfus Bombası (The Population Bomb) adlı kitapta dile getirilmektedir:[2]

Tüm Reklamları Kapat

Açlığı yok etme savaşı sona ermiştir. 1970'li yıllarda yüz milyonlarca insan, şu anda uygulanan acil durum programlarına rağmen açlıktan ölecektir. Çok geç kaldık, artık hiçbir şey dünyadaki ölüm oranının kayda değer ölçüde artmasını engelleyemez.

Birçok eleştirmen bu ifadeyi abartılı bulsa da üstel nüfus artışı yasaları hala geçerlidir; kontrolsüz nüfus artışı sonsuza kadar devam edemez.

Nüfus artışını azaltmaya yönelik çabalar, Çin'de birden fazla çocuk sahibi olan ve şehirde yaşayan çiftlere para cezası uygulamayı içeren tek çocuk politikasına yol açmıştır. Bununla beraber birçok Çinli çift, erkek çocuk istemeleri nedeniyle birden fazla çocuk yapmaya devam etmekte; ülkenin daha kırsal bölgelerinde kadın bebeklerin öldürüldüğüne dair haberler gündeme gelmekte, Çin'in uyguladığı bu politikanın genel nüfus büyümesi bağlamında etkileri birçok tartışmaya konu olmaktadır. Diğer ülkelerde uygulanan aile planlaması eğitimleri, yaşam standartlarının yükseltilmesi ve nüfus artış oranlarının sınırlandırılması bakımlarından son derece olumlu etkilere yol açmıştır.

Bütün bunlara karşın insan nüfusu artmaya devam etmektedir. Bu artan nüfusu beslemek adına gıda üretim ihtiyacı da, gıda ve diğer kaynaklara erişimde konusunda yaşanan eşitsizlikler de doğru orantılı olarak artmaktadır. Birleşmiş Milletler, 2100 yılında Dünya nüfusunun 6 milyar (bir düşüş) ila 16 milyar arasında olacağını öngörmektedir. Bu süreç içerisinde nüfus artışının Dr. Erlich'in öngördüğü krizden kaçınmaya yetecek kadar düşürülüp düşürülemeyeceğini bilmenin bir yolu yoktur.

Nüfus artışının bir diğer sonucu da doğal çevrenin değişmesi ve bozulmasıdır. Bu bağlamda birçok ülke sera gazı emisyonları konusunda sınırlandırmalara gitmiştir ve insan kaynaklı iklim değişikliğinin önüne geçmeye çalışmaktadır. Buna karşın bütün ülkelerin katılacağı bir iklim değişikliği anlaşması atılması halen zor bir adımdır; zira az gelişmiş ve ekonomik bağlamda kalkınmaya çalışan birçok ülkenin ekonomik kalkınmalarını yavaşlatacak yaptırımları uygulama olasılığı düşüktür. Bu konuda karşımıza çıkan bir başka zorluk ise iklim değişikliğinin ABD dahil olmak üzere birçok gelişmiş ülkelerde hararetle tartışılan bir sosyo-politik sorun olmasıdır.

Bu uzun vadeli sonuçlar çerçevesinde, insan nüfusunun artışının engellenmesi ve çevremizin nüfusumuzu destekleme kapasitesinin sürdürülmesi bağlamlarında son derece belirsiz bir geleceğe doğru süzülmekteyiz.

Özet

  • İnsan nüfusu üstel olarak artmaktadır.
  • İnsanlar, teknoloji, kentleşme ve fosil yakıtlar sayesinde Dünya'nın nüfus taşıma kapasitesini artırmışlardır.
  • Bir popülasyonun yaş yapısı popülasyonun büyümesine yönelik öngörülerde bulunabilmemizi sağlamaktadır.
  • İnsan nüfusunun kontrolsüzce büyümesi, insan refahı ve Dünya'nın ekosistemleri üzerinde son derece ciddi uzun vadeli etkiler yaratabilir.
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Popülasyon ve Komünite Ekolojisi Yazı Dizisi

Bu yazı, Popülasyon ve Komünite Ekolojisi yazı dizisinin 3. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Popülasyon Demografisi ve Dinamikleri: Canlı Popülasyonları Nasıl Büyüyor, Nasıl Küçülüyor?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
40
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Korkutucu! 8
  • Tebrikler! 3
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Bilim Budur! 1
  • Güldürdü 1
  • İnanılmaz 1
  • Grrr... *@$# 1
  • Muhteşem! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • ^ D. Dorling, et al. (2006). Global Inequality Of Life Expectancy Due To Aids. BMJ, sf: 662-664. doi: 10.1136/bmj.332.7542.662. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ P. R. Ehrlich. (1971). The Population Bomb. ISBN: 9781568495873. Yayınevi: Buccaneer Books.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 15:42:19 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/13581

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
L. Texts, et al. İnsan Popülasyonu: Kontrolsüz Nüfus Artışının Uzun Vadeli Etkileri Nelerdir?. (14 Aralık 2022). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/13581
Texts, L., Karagözoğlu, M. (2022, December 14). İnsan Popülasyonu: Kontrolsüz Nüfus Artışının Uzun Vadeli Etkileri Nelerdir?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/13581
L. Texts, et al. “İnsan Popülasyonu: Kontrolsüz Nüfus Artışının Uzun Vadeli Etkileri Nelerdir?.” Edited by Mert Karagözoğlu. Evrim Ağacı, 14 Dec. 2022, https://evrimagaci.org/s/13581.
Texts, Libre. Karagözoğlu, Mert. “İnsan Popülasyonu: Kontrolsüz Nüfus Artışının Uzun Vadeli Etkileri Nelerdir?.” Edited by Mert Karagözoğlu. Evrim Ağacı, December 14, 2022. https://evrimagaci.org/s/13581.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close