Evrim Ağacı Kitap Tavsiyeleri: Felsefe Öğrenmek ve Felsefeye Giriş Yapmak İçin Hangi Kitapları Okumalısınız?

Bu içerik 15/07/2024 tarihinde güncellenmiştir.

Felsefe gibi oldukça geniş kapsamlı bir disiplin ile ilk kez temas etmek isteyen ve daha yakından haşır neşir olmak isteyenler hangi metinler seçecekleri konusunda bazen zorlanmaktadır. Kimi kitaplar oldukça teknik olup okuyucu için zorlayıcı kavramlar içerirken kimileri ise yoğun bir arka plan bilgisi gerektirmektedir. Bu yazıdaki amacımız, okurlarımızın ilgi duydukları felsefe alanına yönelebilmeleri için, olabildiğince uygun başlangıç metinleri önermektir.

Dikkat Edilmesi Gerekilenler

Elbette, evrimle ilgili kitap tavsiyelerimizde de olduğu gibi, burada da birkaç uyarıyla başlamak istiyoruz. Böylece en doğru ve isabetli kararları vererek, felsefeye olan ilginizi pekiştirebilir ve sağlam temelli bir şekilde ilerleyebilirsiniz.

Bu liste, felsefeye ilgi duyan ama nasıl başlayacağını kestiremeyen okuyucular için hazırlanmıştır. Eğer hâlihazırda sağlam bir felsefe okuyucusuysanız, bu öneriler size uygun olmayabilir.

Bu izlekte yer alan metinlerin dili Türkçedir. Ne yazık ki felsefe sahasındaki Türkçe literatür, hemen hemen tüm entelektüel alanlarda olduğu gibi fazlasıyla kısıtlıdır. Eğer felsefeye dair derin bir kavrayış ve bilgi elde etmek istiyorsanız neredeyse her zaman İngilizce metinlere yönelmek zorunda olduğunuzu hatırlatmak isteriz. Ancak en azından bu Türkçe kaynaklar, yabancı dil bilmeyen okurlar için de bir başlangıç noktası verebilecektir (İngilizce bilen okurlar için, aşağıda vereceğimizden daha iyi başlangıç önerileri de yapılabileceğini vurgulamış olalım).

Felsefede yalnızca kitap değil, çoğu zaman akademik makale ("article") ve akademik denemeler ("essay") ile çok daha verimli sonuçlar alınabilir. Bu hatırlatma mühim görünüyor; kitapları okurken ilgi duyduğunuz alan veya probleme dair makalelere ve hatta felsefecilerin kişisel blog yazılarına da bakmanız yerinde olacaktır. Hem daha güncel yorumları bu şekilde takip edebilirsiniz hem de çoğu zaman ücretsiz bir şekilde konuyla ilgili çok daha fazla bilgiye erişebilirsiniz.

Listede felsefeye giriş, epistemoloji, zihin felsefesi, etik, siyaset felsefesi, din felsefesi, mantık ve argümantasyon, bilim felsefesi ve metafizik gibi alanlara dair kitaplar yer almaktadır. Bilgimiz dahilinde olmadığı ve dolayısıyla okurlarımızı yanlış yönlendirmek istemediğimiz için şimdilik Estetik, Ortaçağ veya İslam felsefesi gibi alanlara burada yer vermeyeceğiz. İlerleyen dönemde bu konuda uzman isimlerin katkılarıyla bu parçaları da tamamlayabiliriz.

Burada önereceğimiz bazı kitaplar sohbet formatındayken bazıları derleme biçimindedir. Bunun okur için daha rahat bir okuma deneyimi sağlayacağını düşünüyoruz. Ayrıca okuyucularda motivasyon yaratarak felsefenin ilgi duyabilecekleri alanlarına da yönlendirecektir.

Türkçe çevrimiçi ortamlarda bazen Sartre'ın Varlık ve Hiçlik'ini, Nietzsche'nin Böyle Buyurdu Zerdüşt'ünü, Wittgenstein'ın Tractatus'unu veya Hegel'in Tinin Fenomenolojisi'ni görmüş olmanız muhtemeldir. Bu listede, felsefe tarihine damga vurmuş, böylesi zor metinler yer almamaktadır. Söz konusu bu ve benzeri metinler, belirli bir okuma ve arka plan bilgisi gereken metinlerdir. Belirli bir düzeye eriştikten sonra, siz bu metinleri bulmadan önce, onlar zaten sizi bulacaktır.

Listede felsefe tarihi ile ilgili yalnızca 1 adet öneri yer almaktadır. Felsefe tarihi elbette çok önemlidir; fakat bize göre felsefeye yeni başlayanlar ilk etapta "tarih" değil, doğrudan felsefi problemler ve argümanlar ile temas etmelidir. Bu felsefi problemler, zaten okuyucuyu felsefe tarihine kendiliğinden yönlendirecektir.

Öncelikle felsefeye duyulan ilgiyi motive eden ve anlaşılır metinleri okuyarak başlamanız, sonraki süreçte ilgi duyduğunuz alanlara dair daha kapsamlı metinleri okumanızı kolaylaştıracaktır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Kusursuz bir felsefe başlangıç listesi oluşturmak oldukça zordur. Çünkü listeyi hazırlayan kişi ne kadar objektif olmaya çalışırsa çalışsın, görece kendi ilgi alanlarına göre biz izlek önermekte kendince haklı olabilir. Bu sebeple bu listenin çoğunlukla Çağdaş Felsefe ve Analitik felsefeye eğilimli olduğunu hatırlatmak isteriz.

Okuma sırası ile ilgili önerimizse çok basit: Listede yer alan ilk dört kitabı okuduktan sonra ilginizi çeken alana göre diğer kitaplara istediğiniz gibi öncelik verebilirsiniz. İlk on kitap felsefeye giriş, üç kitap ahlak felsefesi, iki kitap epistemoloji, iki kitap din felsefesi, bir kitap siyaset felsefesi, iki kitap bilim felsefesi, iki kitap metafizik, üç kitap metafizik alanına dair. O halde başlayalım.

Evrim Ağacı'ndan Felsefeye Başlangıç Kitapları Önerileri

1- Chris Horner & Emrys Westacott: Felsefe Aracılığıyla Düşünme (Felsefeye Giriş)

Eğer felsefeye dair henüz hiçbir kitap bitirmediyseniz bu kitap çok iyi bir başlangıç olabilir. Türkçesi gayet anlaşılır olup birçok felsefi yaklaşım, problemler ve düşünce deneyleri ile açıklanıyor. Ayrıca kitabın en büyük avantajlarından biri hem Analitik Felsefe hem de Kıta Felsefesi geleneğine dair dengeli bir noktada durması ve iki gelenekten de söz etmesi. Okuyucuyu felsefe tarihinde boğmadan Metafizik, Bilgi Kuramı, Zihin Felsefesi, Bilim Felsefesi, Ahlak Felsefesi, Siyaset Felsefesi, Sanat Felsefesi ve Din Felsefesi alanlarını hem tarihsel hem de çağdaş örnekler ile ele alınıyor. Bilhassa felsefe lisansında olup bizden öneri metin isteyen arkadaşlara sesleniyoruz, bu kitap sizi alanınıza daha da ısındıracaktır.

2- David Edmonds & Nigel Warburton: Felsefe Muhabbetleri (Felsefeye Giriş)

Alanında tanınan filozoflarla sohbet ederek, onların uzmanlık alanlarına dair güncel ve tarihsel sorular sorma formatında bir metin olması itibariyle oldukça akıcı bir biçimi var. Önce podcast ile başlayıp daha sonra kitap biçimine dönüştürülen bu proje çağdaş felsefe ile tanışmanız için iyi bir izlek sunuyor. Kitap içinde her felsefe alanında en az beş filozof ile ortalama 10 sayfalık sohbetler ediliyor. Toplamda 25 filozof ile sohbet ediyorsunuz.

• Etik alanında Peter Singer ve Michael Sandel,
• Politika alanında Will Kymlicka ve Anne Philips,
• Metafizik ve Zihin Felsefesi’nde David Papineau ve Barry Stroud,
• Estetik alanında Alain de Botton,
• Din Felsefesi ve Hayatın Anlamı alanında Stephen Law ile olan sohbetler epey ilgi çekici.

Kitabı okurken bazı teknik kavramlara rastlayabilirsiniz, ancak bu kavramları ve yaklaşımları araştırarak yeni ve başka değerli metinlere ulaşmak da oldukça anlamlı olacaktır.

3- David Edmonds & Nigel Warburton: Felsefe Muhabbetlerine Dönüş (Felsefeye Giriş)

Bir önceki kitabın devamı olarak görülebilir. Bu sefer 25 değil 27 filozof ile yapılan lezzetli sohbetler yer alıyor. Mizah, keyif, hayvan hakları, etik, zihin, özgür irade, siyaset, rasyonellik, metafizik ve başka alanlarda epey önemli filozoflar epey zor sorulara cevap veriyor. Kitap içerisinde Jeff McMahan, Ned Block, Patricia Churcland, Frank Jakson, Galen Strawson, Daniel Dennett gibi ünlü isimler de yer alıyor. Sözünü ettiğimiz konu başlıkları ölüm, cezalandırma, nefret söylemi, hayatın anlamı gibi daha spesifik konu başlıkları özelinde de konuşuluyor. Türkçe çevirisi gayet anlaşılır, diğer kitaptan önce veya sonra okumanız çok önemli değil.

4- Alec Fisher: Gerçek Argümanların Mantığı (Felsefeye Giriş, Mantık, Eleştirel Düşünme)

Felsefe argümantatif bir disiplindir. Yani bir argüman öne sürer daha sonra ise bu argümanı farklı şekillerde mantıksal bir dizgeyi takip ederek gerekçelendirirsiniz. Ancak kimi felsefe kitap önerileri listesinde Orwell’in 1984 veya Camus’un Yabancı’sı ile felsefeye başlamalısınız gibi tavsiyelere denk geldim. Bu metinlerin hem felsefi hem de edebi değerleri olabilir, ancak felsefenin belli türden yöntem ve kurallara sahip olduğunu gözden kaçırmamalıyız. Daha önceki yazımızda da dile getirdiğimiz gibi felsefe ne keyfi kurulan söylemler bütünü ne de etkili söz söyleme sanatıdır. Bu hatırlatma açısından oldukça değerli bir kitap.

Kitap 11 bölüm ve bir ek bölümden oluşuyor. Argüman çözümleme ve kurma mantığını Marx’dan Mill’e zihin-beden düalizminden bilim felsefesine dek örnekler ile incelemektedir. Dili sizi ilk başta biraz zorlayabilir ancak ilerleyen sayfalarda buna alışmanız zor değil, tavsiye listemizde özel bir yeri olduğunu belirtmek isteriz bu kitabın.

5- Michael Bruce & Steven Barbone: Batı Felsefesindeki 100 Temel Mesele (Felsefeye Giriş)

Kesinlikle kütüphanenizde yer almasını öneririz, hem felsefe tarihi hem de çağdaş felsefeye yönelik bir içerik mevcut. Batı Felsefesi özelinde tartışılmış olan 100 problem bazen 3 sayfa bazen 6 sayfa ile kısaca özetlenerek argüman olarak ifade edilmektedir. Din felsefesinde 13 problem, Metafizik’te 21 problem, Epistemoloji’de 16 problem, Siyaset Felsefesi ve Etik’te 23 problem, Zihin Felsefesi’nde 14 problem, Bilim ve Dil Felsefesi’nde 12 problem tanıtılmaktadır. Problemler tanıtılırken olabildiğince açık ve yalın bir dil kullanılmaktadır.

Felsefenin görece en ön planda olan çalışma alanları ve problemlerini merak ediyorsanız oldukça yararlı bir kaynaktır. Lise ve lisans seviyesi için kaynak arayan felsefe öğretmenlerine özellikle tavsiye edilir.

6- Thomas Nagel: Her Şey Ne Anlama Geliyor? (Felsefeye Giriş)

Toplamda 94 sayfa olan bu metin, oldukça usta bir isim tarafından çevrilmiş gibi görünüyor. Çeviri o kadar akıcı ki, okurken “Bir Türk felsefeci tarafından mı yazıldı?” diye düşünebilirsiniz. Kitap içerisinde Nagel, 9 farklı konuya dair düşüncelerini ifade ediyor. Her konu ortalama 10 sayfa ile ele alınıyor ve okuyucuya bol bol “yerinde” sorular soruluyor. Ele alınan konular ve sorular şüphecilik, zihin felsefesi, düalizm ve fizikalizm, dil felsefesi, özgür irade problemi, hayatın anlamı, ahlaki doğruların kökeni, adalet, ölüm ve yaşama dair olup emek/zaman maliyeti açısından son yıllarda okuduğum en iyi felsefeye giriş kitaplarından biri olduğunu söyleyebilirim. Konu başlıkları şöyle:

• Herhangi Bir Şeyi Nasıl Biliyoruz?,
• Diğer Zihinler,
• Zihin-Beden Problemi
• Kelimelerin Anlamı
• Hür İrade
• Doğru ve Yanlış
• Adalet
• Ölüm

7- Hans-Johann Glock: Analitik Felsefe Nedir? (Felsefeye Giriş)

Felsefede ne gibi yaklaşım ve gelenekler vardır? Bu, epey zor ve geniş kapsamlı bir yanıt gerektiren sorudur. Antik Yunan’dan bugüne birçok felsefe hareketi ve geleneği olduğunu söylemek mümkündür. Bu gelenekler, belirli coğrafya ve kültürlerde entelektüel olarak kısmen daha baskın hale gelmiştir: Alman İdealizmi’nin Batı ve Orta Avrupa’da etkili olması gibi. Bu, bir anlamda oldukça beklendik bir durumdur; en nihayetinde felsefenin toplumsal koşullardan tümüyle bağımsız olduğunu iddia etmek epey hatalı olurdu. Bu anlamda Analitik Felsefe ve Kıta Felsefesi geleneklerini bu türden coğrafi ve toplumsal koşullar etrafında ele almak yararlı olacaktır. Kitabın en büyük başarılarından biri de tam olarak budur: Analitik felsefeyle ilişkili tarihsel, kültürel, toplumsal, siyasi birçok farklı etkeni göz önüne alarak doğrudan birincil kaynaklara başvurarak yazılmış olması.

Bu kitap yurtdışında da sıkça gündem olmuştur ve muhtemelen Türkçe felsefe literatüründeki metafelsefe bağlamındaki en geniş kapsamlı Analitik felsefe metnidir. Bilime bakış, yazım tarzı, kullanılan dilin açık ve titiz olması, başvurulan felsefi yöntemin ne olduğu, mantık ve argümantasyon kullanma, belli başlı ilgi alanlarına görece daha çok eğilmek, jeobilbilimsel kuram ve başkaca birçok etken tema işlenerek Analitik ve Kıta felsefesi arasında kimi farklılıklar Aile Benzerlikleri Kuramı ve Genetik-Soy Ağacı kuramı çerçevesinde ele alınmakta ve bir Analitik felsefeci gözüyle Analitik felsefe, oldukça geniş bir kapsam ve derinlikte işlenmektedir. Kuru bir felsefe tarihi anlatımı yoktur, yer yer argümanlar ve eleştiriler de kendini göstermektedir. (Bu kitaba dair kaleme aldığımız inceleme yazısını okumak için tıklayınız)

Agora Bilim Pazarı

İyileşme: Kayıp Nekahet Sanatı

Hastalık söz konusu olduğunda, bazen son yalnızca başlangıçtır. İyileşme ve nekahet sözcükleri yaşamımızın çeperinde yer alır, ta ki biz onlarla gerçek anlamda yüzleşmek zorunda kalana kadar. İyileşme yolculuğuna çıktığımızda sağlığa ve mutluluğa dönüş yolunun çoğu zaman düşündüğümüzden daha uzun ve dolambaçlı olduğunu fark ederiz. 
Aile hekimi ve yazar Gavin Francis, İyileşme’de nasıl –ve neden– iyileştiğimizi incelerken, bu sürecin pek çok farklı biçimi olabileceğini ve modern yaşamda iyileşmeye çoğunlukla yeterince yer ve zaman ayırmadığımızı ortaya koyuyor. 
Tıbba “bilim ile nezaketin ittifakı” olarak bakan Francis, İyileşme’de günbegün yaşanan iyileşme mucizesinin umut ve dönüşüm öyküsünü gözler önüne seriyor. 

“İster hasta olsun ister hekim, bu kısa ama derinlikli kitabı okumaktan fayda görmeyecek birini düşünemiyorum.” –Henry Marsh 
“Bilge, nazik ve usulcacık umut fısıldayan bir kitap.” –Rachel Clarke

Devamını Göster

₺170.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

İçindekiler:

• 1. Bölüm: Giriş
• 2. Bölüm: Tarihsel Araştırma
• 3. Bölüm: Coğrafya ve Dil
• 4. Bölüm: Tarih ve Tarih Yazımı
• 5. Bölüm: Doktrinler ve Konular
• 6. Bölüm: Yöntem ve Tarz
• 7. Bölüm: Etik ve Politika
• 8. Bölüm: Tartışmalı Kavramlar, Aile Benzerlikleri ve Gelenek
• 9. Bölüm: Günümüz ve Gelecek

8- John Hosper: Analitik Felsefeye Giriş (Felsefeye Giriş)

Felsefe lisans düzeyinde bir giriş kitabı olduğu söylenebilir. Öncelikle felsefe ve felsefi sorular derken neyi kast ettiğimiz ele alınarak tanım ve anlam üzerinde durulmaktadır. Daha sonra ise bilgi kuramı, gerçeklik ve şüphecilik, bilimsel bilgi ve bilim felsefesi, özgür irade, determinizm gibi konular ele alınmaktadır. Daha sonraki bölümlerdeyse zihin felsefesi ile zihin-beden problemi, din felsefesinde ana tartışmalar ve metaetik ile normatif etik konuları incelenmektedir.

Çok küçük bazı çeviri problemleri olsa bile Türkçe literatür için eşsiz bir kitap olduğunu söyleyebiliriz. Özellikle kaynakçalarda oldukça yerinde yönlendirmeler mevcut. Diğer yandan Analitik Felsefe’ye Giriş için piyasada Jean-Gerard Rossi’nin bir çevirisi bulunmaktadır. Ancak bu kitap giriş metni olması için biraz teknik görünüyor, ilk etapta olmasa bile daha sonra okumak için bu kitabı da edinebilirsiniz.

9- Michael Huemer: Bilgi, Gerçeklik ve Değer (Felsefeye Giriş)

Gerek yazdığı blog yazıları gerek kaleme aldığı makaleler ve kitaplar gerekse diğer felsefeciler ile yaptığı çevrimiçi tartışmalar göz önüne alınırsa çağımızın en etkili ve üretken analitik felsefecilerden biri şüphesiz ki Heumer’dır. Söz konusu kitap Huemer’ın kendi ilgilendiği alanlar olan Mantık ve Eleştirel Düşünme, Epistemoloji, Metafizik ve Etik başlıklarından oluşuyor (Huemer din felsefesi ve siyaset felsefesiyle yakından ilgilidir ancak kitabında bu disipline yer vermemiştir). Yazım tarzı sizi ilk başta biraz şaşırtabilir, olabildiğince açık ve yalın bir şekilde kendini ifade etme ve yer yer şakalar yapmayı önemseyen yazar, bazı başlıklarda kendi bakış açısına uygun pozisyonları açıkça savunmakta bazen ise kendi geliştirdiği teorilere (örneğin Fenomenal Muhafazakarlık gibi) yer vermektedir. Bu kitap hem çağdaş teorileri öğrenmek hem de açık yazmakla övünen bir analitik felsefeci tarafından felsefe yapma tarzını görmek açısından oldukça çekicidir. Çeviri oldukça iyidir; ayrıca felsefe tarihine gerektiği noktalarda ve gerektiği ölçüde yer ayırma stratejisinin sonucunun nasıl bir felsefe metni olacağını görmek de okuyucu için lezzetli olacaktır.

10- Anthony Kenny: Felsefe Tarihi (Felsefeye Giriş)

4 ciltten oluşan bu değerli çalışmanın hepsini okuduğumu söylersem bu doğru olmaz. Çoğunlukla çalıştığım veya merak ettiğim bir konuda ilgili bölümü okuduktan sonra kitabın kapağını kapatmışımdır. Ancak merak ederek açtığım bölümü okuduğumda birçok açıdan tatmin olduğumu ve hayal kırıklığına uğramadığımı söyleyebilirim. Diğer yandna raflarda birçok farklı felsefe tarihi metni bulmanız mümkün. (Alfred Weber, B. Russell, Frank Thilly veya Ahmet Arslan’ın ilgili kitapları gibi)

Çoğunlukla memnun kaldığım ve çevremden de olumlu dönüşler geldiğini gördüğüm için Kenny’nin felsefe tarihini önereceğim. Oldukça kapsamlı olan bu seri şu bölümlerden oluşmaktadır:

• Antik Felsefe / Batı Felsefesinin Yeni Tarihi 1. Cilt
• Ortaçağ Felsefesi / Batı Felsefesinin Yeni Tarihi 2. Cilt
• Modern Felsefe’nin Yükselişi / Batı Felsefesinin Yeni Tarihi 3. Cilt
• Modern Dünyada Felsefe / Batı Felsefesinin Yeni Tarihi 4. Cilt

11- Fred Feldman: Etik Nedir? (Ahlak Felsefesi/Etik)

Etik gibi felsefenin en geniş kapsamlı alanlarından birine dair yalnızca Pratik Etik alt dalına ilişkin kitap önermek istemedik. Etik disiplini içerisinde, Pratik Etik’in yanı sıra Normatif Etik ve Metaetik gibi alanlar da yer almaktadır. Bu kitap hem Normatik Etik ve Metaetik alanında Türkçe felsefe literatüründe yer alan geniş kapsamlı metinlerden biridir. Yayın tarihi, içeriğin eskimiş bir literatüre yaslandığı şüphesini uyandırmamalı, hala güncelliğini koruyan bir metin olduğunu söyleyebiliriz. Kitapta 15 alt bölüm ve sonuçlar bölümü yer almaktadır:

• Ahlak ve Etik
• Eylem Faydacılığı Nedir?
• Eylem Faydacılığı: Lehte ve Aleyhte Argümanlar
• Eylem Faydacılığının Sorunları
• Kural Faydacılığı
• Egoizm
• Kant I
• Kant II
• Kant ve Rawls
• Ross’un Biçimciliği
• Görecilik
• Metaetik’te Doğalcılık
• Moore ve Gayri-Doğalcılık
• Duygusalcılık
• Kuralcılık
• Sonuçlar

Özellikle Kant ve Faydacılık üzerine epey bilgilendirici ve düşündürücü bir kitaptır.

12- Murad Omay: Çağdaş Etik Tartışmaları (Ahlak Felsefesi/Etik)

Türkçe literatürdeki çağdaş etik yaklaşımları ve tartışmalarına dair en temel giriş kitaplarından biri. Kitap genel anlamda çağdaş ahlak felsefesine giriş yapmak isteyenler için literatür manzarasını sunmakta ve temel okuma önerileri içermektedir. Büyük oranda Analitik felsefe içerisinde tartışılagelen konuları içermekle birlikte Kıta Avrupası felsefesine ilişkin meselelere de yer verilmektedir. Değer teorileri, normatif etik, uygulamalı etik ve metaetik alanına dair birçok başlık yalın ve açık bir dille incelenmektedir.

• Değer Teorisinde Çağdaş Tartışmalar
• Özel İyi
• İyi Durumdalık
• Normatif Etikte Çağdaş Tartışmalar
• Sonuççu Gelenek
• Deontolojik Gelenek
• Erdem Etiği Geleneği
• Kıta Avrupası Felsefesi Etik Geleneği
• Uygulamalı Etikte Çağdaş Tartışmalar
• Biyoetik
• Hayvan Etiği
• Çevre Etiği
• Toplumsal Etik
• Politik Etik
• Hukuki Etik
• İş Etiği
• Meslek Etiği
• Metaetikte Çağdaş Tartışmalar
• Ahlaki Dil
• Ahlaki Metafizik Ya Da Ontoloji
• Ahlaki Epistemoloji
• Ahlaki Psikoloji
• Kapsayıcı Metaetik Teoriler
• Diğer Bazı Metaetik Tartışmalar

13- Peter Singer: Pratik Etik (Ahlak Felsefesi/Uygulamalı Etik)

Bu kitabın ilk basıldığı yıldan sonra yurtdışında birçok farklı üniversite de ders kitabı olarak okutulduğunu biliyoruz. İçerik olarak Uygulamalı/Pratik Etik alanına dair Türkçe en iyi metin olduğunu söylersek abartmış olmayız. Kitap da eşitsizlikler, hayvan hakları ve veganizm, kürtaj, ötanazi, yoksulluk, iklim değişikliği ve çevre gibi konuların yanı sıra şiddet/terör gibi konular da ahlaki bir pozisyonda değerlendirilmektedir. Kütüphanenizde yer almasını şiddetle tavsiye edeceğimiz kitaplardan biri olduğunu söyleyebiliriz. Çeviri olarak oldukça başarılıdır. Diğer yandan Singer’ın kendi yaklaşımı olan Tercih Faydacılığı kuramına dair izler ve argümanlarda kitap içerisinde bolca yer almaktadır.

14- Nebi Mehdiyev: Çağdaş Epistemolojiye Giriş (Epistemoloji)

Daha önce kaleme aldığımız Türkçede Çağdaş Epistemoloji Kitapları listesinde bu kitabı önermiştik. Ancak epistemoloji alanında uzmanlaşmayı düşünmeseniz bile bilgi kuramına dair belli bir düzeyde fikir sahibi olmak istiyorsanız bu kitabı size tekrar önermemiz gerekir.

Bizce çağdaş epistemolojiye dair Türkçe başlangıç metni tartışmasız bir şekilde bu kitaptır. Kitap, Nebi Mehdiyev editörlüğünde hazırlanmış olup hocamızın kendisi de kitapta Temelselcilik, Zagzebski’nin Erdem Epistemolojisi ve içselcilik-dışsalcılık tartışmaları ile ilgili olmak üzere 3 bölüm yazmıştır. Kitaptaki İçselcilik, erdem epistemolojisi, epistemoloji tarihi, şüphecilik ve Güvenilircilik, mantık ve gerçeklik, doğruluk, Doğallaştırılmış Epistemolojisi gibi farklı bölümleri Teo Grünberg, Fatih S. M. Öztürk, Kadir Çüçen, Sait Reçber, Murat Baç, Habip Türker, Harun Tepe, Ahmed Yüksel Özemre gibi hocalarımız kaleme almıştır. Eğer çağdaş epistemolojiye dair ilginiz var ama henüz hiçbir şey okumadıysanız; ilk okumanız gereken kitap budur.

15- Duncan Pritchard: Bilgi Felsefesine Giriş (Epistemoloji)

Çağdaş epistemolojiye dair birçok makalenin kaynakçasında ismini görmenizin mümkün olduğu Pritchard bu çalışmasında oldukça geniş çerçeveli bir yaklaşım sunmuştur. Kitap bilginin tanımı, bilgini değeri, bilginin analizi ve yapısı, rasyonellik, erdemler ve yetiler başlıkları ile başlıyor. İlerleyen sayfalarda bilginin kaynakları meselesi “Bilgi Nereden Gelir?” başlığında, farklı bilgi türleri “Ne tür Bilgiler Vardır?” başlığında, bilginin somut ve pratik doğası “Bilgi Teorisi Belirli Alanlara Nasıl Uygulanabilir?” başlığında ele alınıyor. Son başlık ise kadim epistemik tartışmamız olan şüpheciliğe yer verilmiştir. Her bölüm sonunda bölüm özeti, çalışma soruları ve giriş okumaları, ileri okumalar ve internet kaynakları yer alıyor. Birçok başlığın alt başlığında ise çağdaş epistemoloji kuramları olan Erdem Epistemolojisi, Güvenilircilik, Reformcu Epistemoloji gibi yaklaşımlar ele alınmaktadır. Bazı noktalarda politik epistemoloji veya sosyal epistemoloji gibi meselelere bazı noktalarda ise tümevarım problemi veya idealizme yönelik bilgiler verilmektedir. Klasik bir kaynak olarak kabul edilmeye başlanan bir kitaptır, tavsiye ederiz.

16- Cafer Sadık Yaran: Din Felsefesine Giriş (Din Felsefesi)

Din felsefesi konusunda Türkçe literatür giderek genişliyor. Artık din felsefesine dair Türkçe metinler bulmakta eskisi kadar zorlanmadığımızı söyleyebiliriz. Neden Küre Yayınları’nın ünlü Akıl ve İman veya Seçme Metinler’i yerine bu kitabı önerdiğimizi sorabilirsiniz. Öncelikle bu kitap oldukça kısa ve öz bir biçimde diğer metinlere geçiş yapmanız için işlevsel olabilir gibi geliyor bize. Küre Yayınları’nın söz konusu kitapları zaten bir aşamada elinizin gitmek zorunda olacağı metinlerdir. Bu kitap içerisinde din felsefesi alanının öneminden ve içeriğinden başlayarak, “Akıl-İman İlişkisi”, “Teizm ve Ateizm Lehine Argümanlar”, “Teizm dışı Tanrı Tasavvurları”, “Kötülük Problemi”, “Dini Çeşitlilik” ve “Ölümden Sonra Hayat” konular işleniyor. Son olarak ise din ile bilim, sanat veya sağlık gibi alanların ilişkisine kısaca değiniliyor. Din felsefesine giriş yapmak için bize en uygun metinlerden biri gibi görünüyor bu kitap.

17- Michael Peterson, William Hasker, Bruce Reichenbach & David Basing: Din Felsefesi: Seçme Metinler (Din Felsefesi)

Din felsefesi alanında Türkçe oldukça geniş bir literatür mevcuttur. Seçme Metinler, birçok kişi için birinci sınıf bir din felsefesi derlemesidir. Kitabın en büyük avantajı, din felsefesine dair en çok tartışma yaratan veya etki yaratan metinleri birebir sunmasıdır. Yani çoğunlukla bir inceleme, değerlendirme veya analiz değil doğrudan orijinal metin ile temas ediyorsunuz.

Daniel Dennett’ten Michael Martin’e; William Alston’dan Thomas Aquinas’a; Clifford’dan Kierkegaard’a; John Hick’ten Alvin Plantinga’ya, David Hume’a, William Paley’e, William Rowe’a, Paul Tillich’e, J. L. Mackie’ye, Antony Flew’e, Alston’a, Swinburne’e, Clifford’a, Leibniz’e, İbn Rüşd’e, Buda’ya kadar birçok ismin düşünceleri yer almaktadır.

Toplam 843 sayfa olan derlemenin alt bölümleri şöyledir:

• Dinin Mahiyeti
• Dini Tecrübe
• İman ve Akıl
• İlahi Sıfatlar
• Tanrı’nın Varlığı Lehine Argümanlar
• Tanrı’yı Argümansız Bilmek
• Kötülük Problemi
• İlahi Fiil
• Dini Dil
• Mucizeler
• Ölüm Sonra Hayat
• Din ve Bilim
• Dini Çeşitlilik
• Din ve Ahlak

18- Will Kymlicka: Çağdaş Siyaset Felsefesine Giriş (Siyaset Felsefesi)

Siyaset felsefesi gibi bir alana dair hangi kitabı önermemiz gerektiği konusunda epey zorlandığımızı söylemek gerek. Kymlikca, çokkültürlülük konusunda en tanınan felsefecilerden biri olup, azınlık hakları konusunda birçok hükümete danışmanlık yapmıştır. Bu kitabını seçme sebebimiz, yazarın eşitlik, özgürlük ve adalet gibi merkezi önemdeki kavramları hem Marksizm hem Liberalizm hem de Egaliteryanizm gibi farklı ideolojiler açısından geniş kapsamlı bir şekilde ele almak konusundaki titizliğidir.

Metin içerisinde sosyal adalet, vergilendirme, yeniden dağıtım, bencillik, milliyetçilik, göçmen ve azınlıklar, haklar, erdemler, devlet ve cinsiyet konuları da yer almakta olup alt bölümleri şöyledir:

• Giriş
• Faydacılık
• Liberal Eşitlik
• Liberterlik
• Marksizm
• Cemaatçilik
• Yurttaşlık Kuramı
• Çokkültürlülük
• Feminizm

19- Berk Celayir: Bilimin Sınırları: Bilim Neyi, Ne Kadar, Nasıl Bilebilir? (Bilim Felsefesi)

Editörlüğünü Bilkent Üniversitesi Felsefe Bölümünden Tufan Kıymaz ile birlikte yürüttüğümüz “Çözümleyici Felsefe Serisi”nin ikinci kitabı olan bu metnin yazım sürecine doğrudan eşlik etme şansım oldu. İlk bölümde “Bilim ve Bilimcilik” üzerinde durulmaktadır. İkinci bölümde “Bilimsel Realizm ve Antirealizm” kamplaşmasıyla başlayarak “Mucize Argümanı”, “Eksik Belirlenim Problemi”, “Kötümser Tümevarım”, “Kuhn, Feyerabend ve Eşölçülemezlik Tezi” incelenir. Bu iki bölümde sık sık lehte ve aleyhe argümanlar ele alınmaktadır. Son bölümde ise bilim felsefesinde uzun bir süre etkisini hissetmiş olan “Sınır Çizme Problemi” tartışılır. Yazar problemi betimleme, farklı felsefi pozisyonları tanıtma ve bu pozisyonların argümanlarını inceleme yönünde üç aşamalı bir stratejiyi takip etmektedir. Bu, okuyucunun belirli bir izlek ve plan dahilinde konuya sistematik yaklaşmasını mümkün kılmaktadır. Olabildiğince açık ve anlaşılır bir dile sahiptir.

20- Alex Rosenberg: Bilim Felsefesi (Bilim Felsefesi)

Bilim felsefesine ilgi duyan bir okuyucu, çoğu zaman Kuhn, Popper ve Lakatos çerçevesinde dönen tartışmalarla ilgili kitaplara kolayca ulaşabilir ve bu filozoflar ile ilgili yapılmış yüzlerce makaleye göz gezdirebilir. Bu sebeple daha çağdaş, farklı bir isim ve kitap önermek istedik.

Rosenberg, sosyal bilimler alanında birçok çalışmasına bulunan, fakat daha sonra biyoloji ve fizik pozitif bilimlere odaklanıp metafizik gibi felsefi disiplinlerle de her zaman yakın temasta olan bir filozoftur. Böylesi bir interdisiplinerlik az rastlanır bir niteliktir ve kitapta da kendini göstermektedir. (Diğer yandan çeviride birkaç aksaklık olduğunu da belirtmemiz gerek.)

Kitap 411 sayfadan olup 15 alt bölümden oluşmaktadır. Kitap içerisinde bilim-felsefe ilişkisi, bilimin kültürel anlamı, bilimsel açıklama, bilimsel yasa, nedensellik, istatiksel olasılık, bilimsel kuramların metafiziksel ve epistemik açılımı, tümevarım, bilim tarihi, Natüralizm, objektiflik gibi konular yer almaktadır:

• Felsefe ve Bilim
• Bilim Felsefesi Niçin Önemlidir?
• Bilimsel Açıklama
• Yasaların Açıklama Gücü
• Nedensellik, Sağın Olmayan Yasalar ve İstatiksel Olasılıklar
• Biyoloji ve “Özel Bilimlerde” Yasalar ve Açıklamalar
• Bilimsel Kuramların Yapısı
• Bilimsel Kuramlarla İlgili Epistemik ve Metafizik Meseleler
• Kuram İnşası-Model İnşası
• İndüksion ve Olasılık
• Doğrulama, Yanlışlama ve Eksik Belirlenim
• Bilim Tarihinin Çıkardığı Güçlükler
• Bilim Felsefesinde Doğalcılık
• Bilimin Tartışmalı Karakteri
• Bilim, Görecilik, Nesnellik

21- Brian Garrett: Metafizik Nedir? (Metafizik)

Felsefenin en zorlayıcı alt çalışma alanlarından biri şüphesiz ki metafiziktir. Metafizik, çoğu zaman, kavram setlerine aşina olunmadığı veya yeterli felsefe tarihi bilgisine sahip olunmadığı için okuyucu açısından takip edilmesi zor bir alan olmuştur. Bundan ötürü metafizik disiplinine dair meselelerin çoğunlukla akademi içerisindeki felsefecilerin özel bir çalışma alanı olduğunu ve sıradan okuyucuların nispeten uzak durduğu bir saha olduğunu söylemek mümkündür. Dergimiz kurucularından ve yazarlarından Berat Mutluhan Seferoğlu’nun çevirdiği bu kitap en kapsamlı metafiziğe giriş kitaplarından biri olup birçok üniversitede hala ders kitabı olarak okutulmaktadır. Her bölüm sonunda bölüm özeti, çalışma soruları ve giriş okumaları, ileri okumalar ve internet kaynakları yer alıyor. Kitap içerisinde bulunan alt başlıklar şunlardır:

• Tanrı
• Biz Neyiz?
• Varoluş
• Modalite
• Nesneler ve Özellikler
• Nedensellik
• Zaman
• Fatalizm
• Özgür İrade ve Determinizm
• Maddi Oluşturma ve Özdeşlik Problemleri
• Olgular
• Doğruluk

22- Enis Doko: Metafiziğin Temelleri (Metafizik)

Kitabın oluşumu sırasında Bilkent Üniversitesi Felsefe Bölümü’nden Tufan Kıymaz’ın okuma grubunda yer alma ve taslağa göz gezdirme fırsatını bizzat yakalamış biri olarak, Analitik Metafizik üzerine Türkçe felsefede yer alan birkaç metinden biri olduğunu söyleyebilirim. Ayrıca 2020 yılında yayınlandığı için, alana dair en güncel Türkçe metinlerden biri olduğunu da söyleyebiliriz.

Ne yazık ki metafizik kavramının, inanç ve sezgi ile beraber, yaygın bir pejoratif kullanımı söz konusu. Felsefede “metafizik”; cinler, melekler, vücut çakraları veya telekinezi değil; özgür irade, zamanın doğası, gerçeklik, matematik, nitelikler veya nedensellik konularının incelendiği bir disiplindir.

Öncelikle metafizik konusunda çok farklı pozisyonların olduğunu ve bu kitap gibi bir metafizik kitabından pür objektiflik beklemekten ziyade, tartışmayı nasıl ele aldığına yani nasıl bir metodoloji ile hareket ettiğine odaklanmak her zaman için daha yararlıdır. Doko da, ona makul gören yaklaşımlardan da söz ederek oldukça makul bir metodoloji ile bu metni kaleme almıştır.

Kitabın alt bölümleri şöyledir:

• Metafiziğe Giriş (Metametafizik)
• Doğruluk ve Doğru Yapıcı Teorisi
• Özellikler
• Tikeller
• Nedensellik
• Doğa Yasaları
• Var Olmak
• Özel Birleşim Sorusu
• Modalite
• Zaman Teorileri
• Devamlılık
• Özgür İrade
• Kişi Aynılığı Sorunu
• Soyut Nesneler

23- Erhan Demircioğlu: Makinedeki Hayalet (Zihin Felsefesi)

Çağdaş analitik felsefedeki en hararetli tartışmaların bir kısmı zihin felsefesi alanındadır. Öyle ki, bu tartışmaların yarattığı eğilimden ötürü son yıllarda birçok farklı yaklaşımın doğduğunu veya geçmişteki teorilerin tekrar dirildiğini söylemek mümkün. Bu kitap zihin felsefesine başlangıç için oldukça uygundur; apaçık ve akıcı bir dile sahiptir. Her yaklaşım veya problemin, okuyucu tarafından daha iyi anlaşılır olması için bölüm sonlarında düşünce deneyleri yer almaktadır. Bu okuyucunun konuyu kavraması ve zihin egzersizi yapmak için oldukça yerinde bir format. Aynı zamanda yine her bölüm sonunda temel metinlere (makale ve kitaplara) yönelik bir okuma önerisi yer almaktadır. (Bu kitaba dair kaleme aldığımız inceleme yazısını okumak için tıklayınız)

Kitapta yer alan başlıklar şunlardır:

• I. Zihnin Gizemi
• II. Ya Zihnimiz Yoksa?
• III. Zihnimizi Ne Taşır?
• IV. Temelde Ne Var?
• V. Her Düzey Fiziksel mi?
• VI. Varlık İle Açıklama Arasındaki Bağ Nedir?
• VII. Zihni Açıklamak Mümkün mü?

24- Paul M. Churcland: Madde ve Bilinç (Zihin Felsefesi)

Churcland, eşi ile birlikte (Patricia Churchland) Nörofelsefe ve Eleyici Materyalizm’in kurucularından kabul edilmektedir. “Madde ve Bilinç” kitabı materyalist bir çizgiden, özellikle de Eleyici Materyalizm çerçevesinden kaleme alınmıştır. Geçmiş dönemlerdeki bilim insanı-filozof konseptine geri dönüyor olabiliriz bu kitap hem felsefe hem nöroloji hem de bilişsel bilimler kesişiminde yer alması itibariyle eşsiz bir interdisiplinerlik taşımaktadır. Kitapta yaşamın nasıl evrimleştiği, evrende yaşamın olup olmadığı, yapay zeka çalışmalarının temel mantığının ne olduğu veya bir problemin nasıl ele alınması gerektiği gibi konu başlıklarını felsefi bir biçimde incelenmektedir. Her bölüm sonunda ele alınan konuyla ilgili temel okuma önerileri yer almaktadır. Bu elde edilmesi epey zor olan bir literatüre kolayca girmenizi sağlamaktadır. Felsefe tarihindeki köklü sorular hatırlatılmakta ve geleceğin dünyasının problemlerine değinilmektedir. Bakış açınızı genişletmek için ilginç sorular ele alınmaktadır.

Günümüz filozofları ne gibi tartışmalarla meşgul olmaktadır? Hem bu soruya yanıt bulmak hem çağdaş felsefenin manzarasını kavramak hem de zihin felsefesine giriş yapmak için oldukça iyi bir kitap olmakla birlikte “Analitik felsefe nedir ve nasıl yapılır?” sorusuna cevap olabilecek örnek bir yapıya sahiptir. Bu nedenle de Chalmers’tan Dennette’e kadar birçok çağdaş filozof tarafından hala sık sık alıntılanmaktadır. (Bu kitaba dair kaleme aldığımız inceleme yazısını okumak için tıklayınız)

İçindekiler:

• Bölüm 1: Bu Kitap Ne Hakkında?
• Bölüm 2: Ontolojik Sorun (Zihin-Beden Sorunu)
• Bölüm 3: Semantik Sorun
• Bölüm 4: Epistemolojik Sorun
• Bölüm 5: Yöntembilimsel Sorun
• Bölüm 6: Yapay Zeka
• Bölüm 7: Nörobilim
• Bölüm 8: Bakış Açımızı Genişletmek

25- Thomas Nagel: Zihin ve Evren (Zihin Felsefesi)

Çağdaş zihin felsefesinde bir dönem adından çokça söz ettiren Nagel’in bu kitabı, bilim felsefesi açısından da değerlidir. Kitap içerisinde bilincin maddi olana indirgenip indirgenemeyeceği ele alınarak materyalizm/natüralizm perspektifi ele alınmaktadır. Bu sorular ister istemez realizm, dini yaklaşımlar ve gerçekliğin doğasıyla da bir şekilde ilişkilidir. Bu sebeple yazar bu konulara da değinerek yalnızca bilincin ne olduğu ile ilgilenmediğini göstermektedir. Kitabın sonundaysa sürpriz bir şekilde Nagel’in ünlü düşünce deneyi olan “Yarasa Olmak Nasıl Bir Şeydir?” adlı kısa metni sizi bekliyor.

Sonuç

Son olarak, bariz bir tercih olarak görülebilecek olan, Politzer'in Felsefe'nin Temel İlkeleri listede yer almamaktadır. Felsefe'nin Temel İlkeleri; Marksizm ve Materyalizm özelinde bir kitap olup günümüzde çoğu Marksist'in de epey eleştirdiği bir metindir. Kimilerince felsefeye değil, "Marksizm'in spesifik bir yorumuna giriş" olarak görüldüğü için, eğer bu konuya ilginiz varsa okumanızı tavsiye edebiliriz.

Umuyoruz bu öneriler size keyifli bir başlangıç sunacaktır. Ayrıca bu önerilerimiz de ilginizi çekebilir:

• Analitik Felsefe Kitap Önerileri
• Analitik Felsefe İçin Bazı Temel Kaynaklar
• Kendi Kendine Öğrenenler İçin Analitik Felsefe Okuma Listesi
• Türkçede Çağdaş Epistemoloji Kitapları
• Türkçede Analitik Din Felsefesi Çalışmaları
• Türkçede Bilişsel Bilim Kitapları
• Türkçede Yapay Zekaya Dair 14+2 Kitap