Evrim Ağacı Kitap Tavsiyeleri: Evrim Öğrenmek İçin Hangi Kitapları Okumalısınız?

Okurlarımızdan en sık gelen taleplerden biri, piyasada bulunan popüler bilim kitapları arasından hangilerini tavsiye ettiğimiz... Biz de, bu soruya kalıcı ve kapsamlı bir cevap olabilmesi için, okurlarımızdan sevgili Nilüfer Tekin'in desteğiyle tam bir liste çıkardık. Aşağıda tam listeyi bulabilirsiniz.

Bu listedeki kitapların ezici çoğunluğu doğrudan veya dolaylı olarak evrimle veya evrimin doğrudan ilişkili olduğu alanlarla ilgilidir. Dolayısıyla fizik, astronomi, kozmoloji, genel bilim tarihi gibi konulardaki birçok tavsiyemize burada yer vermedik. Bunun için ayrıca bir liste oluşturabiliriz.

Listemizi çeşitli ara başlıklara böldük. Ancak bu ara başlıklar keskin sınırlara sahip değildir; dolayısıyla bir ara başlık altında bulduğunuz kitap, diğer ara başlıklardaki konuları da kapsayabilir. Sadece size genel bir fikir verebilmek adına böyle bir ayrıma gittik.

Bu listenin herhangi bir "okuma sırası" bulunmuyor. Yine de, özellikle faydalı bulduklarımızı veya kritik olduğunu düşündüklerimizi olabildiğince daha üst sıralara yazmaya çalıştık (bunu her zaman takip edememiş olabiliriz). Dolayısıyla size tavsiyemiz üst sıralardaki kitaplara öncelik vermenizdir. Ayrıca listedeki bazı kitapların yanında, Evrim Ağacı olarak bizim düştüğümüz kısa notları görebilirsiniz. Bunları dikkate alarak hangi kitapları daha önce okuyabileceğinizi belirleyebilirsiniz.

Listedeki kitaplara olabildiğince bağlantılar vermeye çalıştık. Böylece kitapları satın alabileceğiniz bir kitabevine doğrudan erişebilmenizi sağlamak istedik. Ancak bazı bağlantılar "ölü" olabilir; kimi durumda kitabevinde o kitap tükenmiş olabilir. Bu durumda tek yapmanız gereken, kitap ve yazar adını Google'da aratarak söz konusu kitapların satıldığı kitabevlerini bulmak olacaktır. Kitabevlerinin kitapla ilgili açıklama kısımlarını okuyarak, bir kitabın evrimin tam olarak hangi açısıyla ilgili olduğunu da öğrenebilirsiniz. Biz, listeyi kısa tutmak adına kitap açıklamalarını eklemedik. Ayrıca buraya tıklayarak ulaşacağınız albümümüzde, Evrim Ağacı olarak bugüne kadar kaleme aldığımız kitap değerlendirmelerini okuyabilirsiniz.

Aşağıdaki kitapların bazılarını ne yazık ki "çeşitli nedenlerle" kitabevlerinde artık bulamayabilirsiniz. Bu sebeple size tavsiyemiz, bulamadığınız kitapları NadirKitap.com gibi sahaf sitelerinden aramanız veya doğrudan sahaflara giderek bu kitapları bulmaya çalışmanızdır. Geri kalanlarını ise normal bir şekilde, D&R, KitapYurdu ve idefix gibi internet sitelerinden ve dükkanlardan satın almanız mümkün olacaktır.

Ayrıca, sizden bir ricamız var: Lütfen kitapların orijinallerini satın alarak ülkemizdeki popüler bilim yazarlarına destek olunuz. İnternette bu kitapların PDF'lerinin, sokaklarda korsan kopyalarının olduğunu biliyoruz. Bunun yasadışı olması ve 5 yıla kadar hapis cezası olması bir yana, bir avuç bilimsever ve bilim insanı, gecelerini gündüzlerine katarak; kendi iş, aile, eş, dostlarından olarak bu kitapları yazıyor, dilimize çeviriyor, beğeninize sunuyorlar. Bir miktar maddi kaynağınızı bu sürece katkı sağlamaya ayırarak, bu yazarlara destek olun. Bu kitapların piyasada satıldığını, ülkemizde bilime talep olduğunu hem yazarlara hem kitabevlerine hem de dünyaya gösterin. Böylece daha fazlasını başarmamız mümkün olacak.

Evrimi Okuyarak Öğrenmek İsteyenlere Tavsiyeler

Bu listeyle paralel olarak en sık sorulan bir diğer soru da şu: "Evrimi tam olarak nasıl ve nereden öğrenebilirim?" Bu sorunun cevabı çok uzun ve genellikle "Saygın bir üniversitenin biyoloji bölümünü okumak önemli." gibi bir cümleyi içeriyor. Fakat kitap listemize geçmeden önce, yeniden üniversiteye gitmek zorunda kalmaksızın evrimi öğrenmek için yapabileceğinizin en iyisini kısaca anlatmak istedik. Böylece umuyoruz ki okurlarımızın evrimsel biyoloji konusunda kapsamlı bir kavrayışa erişmesine katkıda bulunabiliriz:

Size yalan söyleyemeyiz: Bir bilim dalını öğrenmek, gerçekten zor ve zahmetli bir iştir. Zaman, emek, ter ve tekrar tekrar deneme yanılma isteyen bir iş... Birçoğunun daha bir arpa boyu yol kat etmeden ne yazık ki yıldığı bir iş... Ya da "Tamam, artık öğrendim." diyerek, kestirip attığı bir iş... Bir bilim dalını öğrenmeyi yeni bir yetenek öğrenmeye benzetebilirsiniz (yamaç paraşütü yapmak gibi). Konuyu eksiksiz olarak "bilivermek" kulağa hoş gelse de, o seviyeye ulaşmak için uzun bir süre boyunca çalışmanız, okumanız, öğrenmeniz, denemeniz ve yanılmanız gerekir. Bu da oldukça makul bir beklentidir: Zira evrimi öğrenmek, bir kart oyunu, örneğin Pişti oyununu öğrenmeye benzemez. Çok daha zordur, çok daha fazla emek ister. Sonuçta evrimsel biyoloji dediğiniz saha, hakkında milyonlarca akademik makale ve binlerce kitap basılmış, her yıl onlarca bilimsel konferans düzenlenen, üzerinde yüz binlerce bilim insanının araştırmalar yürüttüğü, yüzlerce okulda ayrı bölümleri ve araştırma grupları bulunan, neredeyse her bilim dalıyla çeşitli şekil ve seviyelerde ilişkisi olan ve var olmuş en güçlü bilimsel teorilerden biri olan Evrim Teorisi'nin araştırıldığı, uçsuz bucaksız bir bilim dalıdır. Bu kadar kapsamlı bir konuyu öğrenmek, rastgele birkaç kitap okumak veya birkaç hafta kafa yorarak, kendiliğinden olacak bir şey değildir. 

Ancak şunu da söyleyelim: Bu tip bir kitap listesine ulaşarak ve evrimi öğrenme niyetinizi göstererek, evrimi bildiğini iddia eden, hatta bu iddiayla sosyal medya ve TV'ler üzerinden beyanatlar veren birçok kişiden birkaç adım ilerdesiniz demektir! Çünkü ne yazık ki ülkemizde evrim, hakkında tek bir kitap bile okumamış, konu hakkında akademik eğitim almamış kimselerin yalanları üzerinden anlatıldı, anlatılıyor. Ancak siz, bu kitapları okumaya başlayarak, ülkemizin evrim konusundaki algı, bilgi ve kültür seviyesini değiştirmek adına çok önemli bir adım atmış oluyorsunuz. Sizi yürekten tebrik ederiz! 

Eğer ki bu işe ciddi şekilde kafa yormayı ve bizler gibi, hayatınızın önemli bir kısmını bu alana ayırmak istiyorsanız, kitaplar öncesinde bizim Makale Arşivi'miz ile işe koyulabilirsiniz. Böylece sahanın ilginizi çekip çekmeyeceğini anlamış olursunuz ve bazı temel bilgileri edinmeniz mümkün olur. Bu devasa arşivimizi nasıl okuyabileceğiniz konusunda yol göstermek için "Makale Arşivimizi Okumak" başlıklı bir yazı hazırladık. Makale Arşivi'miz, sizi çok kapsamlı bir kavrayışa eriştirecek ve belki de piyasada kolaylıkla bulamayacağınız sayısız bilgiye erişim sağlamanıza yardımcı olacaktır. Ancak 500'den fazla makaleye sahip Makale Arşivi'miz bile, evrimi tam anlamıyla ve layığıyla öğrenmek için asla yeterli değildir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Eğer ki evrimi tam anlamıyla öğrenmek konusunda ciddiyseniz, aşağıda verdiğimiz listemizdeki ilk 30-50 kitabı mutlaka okumanızı tavsiye ederiz. Bu, evrimi gerçek anlamıyla öğrenmek konusunda atmanız gereken ilk somut adımdır. İlk 50 kitabın en azından 30 civarını baştan sona, dikkatlice okumak, size evrim konusunda belli kavramları tam olarak izah edebileceğiniz ve kavrayabileceğiniz altyapıyı kazandıracaktır. Bu noktaya ulaşmadan, evrim hakkında hiçbir yargıya varmamanızı, özellikle de internet gibi ortamlarda bu konuda tartışmalara girmemenizi önemle tavsiye ederiz. Cehaletten kaynaklanan argümanlar ve heyecanla insanlarla tartışmak ilgi çekici gelse de, sonradan pişman olacağınız bir vakit kaybı olacağını ve insanların fikrini değiştirmek konusunda hiçbir işe yaramayacağını garanti edebiliriz. Nasıl değiştirebilir ki? Sizin argümanlarınız bile bilimsel bir temele dayanmıyor olacak. İnsanlara anlatmadan önce, kendinizi tamamen eğittiğinizden emin olmalısınız.

Ancak orada da durmayın! Listemizden seçeneğiniz 50-100 kitabı okumanızı önemle tavsiye ederiz. Bunu yaptığınızda, muhtemelen evrimi gerçek anlamıyla ne olduğunu anlayacak, doğadaki evrim örneklerini kolaylıkla görüp açıklayabilecek konuma geleceksiniz. Edindiğiniz birikim, birçok konuyu kendi başınıza evrimsel analize tâbi tutabilmenizi mümkün kılacak. Bu noktada, resmî bir "uzman" olmasanız bile, evrimi popüler kültür anlamında etraflıca bildiğinizi söylemek muhtemelen yanlış olmayacaktır. Tabii ki okuduklarınızı özümsediyseniz ve tam olarak anladıysanız. 

Kendinizi daha da geliştirmek istiyorsanız, işte size bir meydan okuma: Listedeki kitapların tamamını okuyabilir misiniz? Ama sırf "okumuş olmak için" değil! Gerçek anlamıyla bu konuyu bir "uzman düzeyinde" kavrayabilmek için? Çünkü bunu başarabilirseniz (ki bilimi öğrenmeye gönül verdiyseniz kesinlikle başarabilirsiniz), Türkiye'de evrim konusunda popüler olarak yazılmış, akademik amaç gütmeyen kitapların neredeyse tümünü okumuş olacaksınız! Bunun size neler katacağını hayal edebiliyor musunuz?

Ne var ki öğrenme ve aydınlanma mücadelesi burada da bitmiyor. Aslına bakarsanız, gerçek anlamda bilim, bu noktadan sonra başlıyor: Listemizdeki kitapların en azından 100 civarını okuduktan sonra, muhtemelen akademik makalelere de göz atmaya başlayabilirsiniz. Bunun için Google Scholar, ScienceDirect, SpringerLink, Scopus gibi kaynakları kullanabilirsiniz. Üniversite kütüphanelerinden bu makalelere ücretsiz olarak erişmeniz mümkün olacaktır. Bir kısmı ise herkese açık olarak sunulmaktadır; bunları Dünya'nın her yerinde, her cihazdan açıp okuyabilirsiniz. Tabii ki bunun için ve genel olarak bilimsel gelişmeleri birinci elden takip edebilmek için İngilizce öğrenmenizi de önemle tavsiye ederiz! 

Kitap listemiz umarız faydalı olacaktır.

Sadece 10 Kitap Önerecek Olsak...

Herkesin onlarca kitap alıp okuyamayacağını biliyoruz. Dolayısıyla eğer evrimi temelden başlayarak öğrenmeniz için en fazla 10 tane kitap önerecek olsak, bunlar şunlar olurdu (okuma sırasına göre):

1. Evrim Kuramı ve Mekanizmaları, Çağrı Mert Bakırcı, Ginko Bilim
2. 50 Soruda Evrim, Çağrı Mert Bakırcı, Bilim ve Gelecek Yayınları
3. Evrim Neden Gerçektir, Jerry Coyne, Palme Yayıncılık
4. İçimizdeki Balık, Neil Shubin, NTV Yayınları
5. Ataların Hikayesi, Richard Dawkins: Hil Yay.
6. Neredeyse Bir Balina, Steve Jones, Evrensel Yay.
7. Pandanın Başparmağı, Stephen Jay Gould, Versus
8. Evrimin Dört Boyutu, Eva Jablonka & Marion Lamb, Boğaziçi Üniversitesi Yay.
9. Türlerin Kökeni, Charles Darwin, Alter Yay. / Gün Yay / Evrensel Yay.
10. Evrim, Douglas J. Futuyma, Palme Yay.

Ancak evrimi tam olarak anlamak ve bilgileri yerleştirmek için 10 kitap yetmez. Dolayısıyla aşağıda daha kapsamlı bir liste bulabilirsiniz.

Evrim Hakkındaki Kitapların Kısa Bir Listesi

Evrim Ağacı Tarafından Yayınlanan Kitaplar

1. Evrim Kuramı ve Mekanizmaları, Çağrı Mert Bakırcı, Ginko Bilim (Evrime sağlam bir giriş yapmak ve/veya aklınızdaki hatalı bilgilerden arınmak için bu kitapla başlayın.)
2. Evrenin Karanlığında Evrimin Işığı, Çağrı Mert Bakırcı (ed.), Ginko Bilim (Evrim konusunda kapsamlı ve çok yönlü bir algıya erişebilmek için bu kitabı okuyun.)
3. 50 Soruda Evrim, Çağrı Mert Bakırcı, Bilim ve Gelecek Yayınları (Evrimi, evrim karşıtlarının soruları üzerinden öğrenmek isterseniz bu kitabı okuyun.)

Tam ve güncel listeye buradan erişebilirsiniz.

Evrimin Temelleri ve Genel Evrim ile İlgili Kitaplar

1. Evrim, Douglas J. Futuyma, Palme Yay. (Diğer hiçbir kitabı almayıp bunu alabilirsiniz. Ders kitabıdır; ancak evrimi tüm detaylarıyla, harika bir şekilde öğrenmenizi sağlar.)
2. Evrimsel Analiz, Scott Freeman, Jon C. Herron, Palme Yay. (Diğer hiçbir kitabı almayıp bunu alabilirsiniz. Ders kitabıdır; ancak evrimi tüm detaylarıyla, harika bir şekilde öğrenmenizi sağlar.)
3. Türlerin Kökeni, Charles Darwin, Alter Yay. / Gün Yay / Evrensel Yay. (Ginko Bilim'in veya Alfa Kitap'ın çevirisi tavsiyemizdir. Bu şaheseri okumadan önce, şu makalemize bir göz atmanızı tavsiye ederiz, çünkü birçok yeni okura ağır gelebilir.)
4. Ataların Hikayesi, Richard Dawkins: Hil Yay. (Dawkins tarafından yazılmış bizce en güçlü ve işe yarar evrim kitabı için, bunu almanızı tavsiye ederiz; diğer tüm kitaplarından daha faydalı evrimi öğrenmek için)
5. Evrim Kuramı, John Maynard Smith, Evrim Yay. (Evrimin tarihsel gelişimini ve büyük "babalarından" birini doğrudan okumak için bunu tavsiye ederiz)
6. Evrim Neden Gerçektir, Jerry Coyne, Palme Yayıncılık
7. Evrim: Bir Fikrin Zaferi, Carl Zimmer, Alfa Yayınları
8. İçimizdeki Balık, Neil Shubin, NTV Yayınları (Birden fazla veri hattının ve bilim dalının bir araya gelerek evrimi nasıl ispatladığını ve evrimsel argümanlara nasıl güç kattığını öğrenmek için bu kitabı okuyun.)
9. Evrim Atlası, Çağlar Sunay, Peter Barrett, Douglas Palmer, Muzaffer Özgüleş, İş Bankası Yay. (Daha ziyade "kolay bilgiler" ve çocukların ilgisini çekmek için bulundurmanızı tavsiye ederiz.)
10. Neredeyse Bir Balina, Steve Jones, Evrensel Yay. (Evrimle ilgili enfes perspektifler sunan, mutlaka okunması gereken bir kitap)
11. Pandanın Başparmağı, Stephen Jay Gould, Versus (Evrime son derece özgün bir bakış kazanmanızı sağlayacak, çok kıymetli bir kitap)
12. Evrimin Dört Boyutu, Eva Jablonka & Marion Lamb, Boğaziçi Üniversitesi Yay. (Kimi okur ağır olabilecek olsa da, mutlaka okunması gereken, çok önemli konulara harika derinlikte giren bir kitap).
13. Evrim, TÜBİTAK (Arada birazcık nostalji iyidir.)
14. Evrim: Kullanım Kılavuzu, Francisco Ayala, Aylak Kitap
15. Evrim, Ali Demirsoy, Asi Kitap
16. Herkes İçin Evrim: Darwin’in Teorisi Hayata Bakış Açımızı Nasıl Değiştirir?, David Sloan Wilson, Metiş Yay.
17. Ben Maymun Muyum? Evrim Hakkında Altı Büyük Soru, Francisco Ayala, Boğaziçi Üniversitesi Yay.
18. Evrim Nedir, Ernst Mayr, Say Yay. (Mayr, gelmiş geçmiş en büyük evrimsel biyologlardan birisi. Kitapları mutlaka okunmalı ve bu, harika bir başlangıç.)
19. Biyoloji Budur, Ernst Mayr, TÜBİTAK (Biyolojinin kalbinde yer alan evrimin, biyolojinin bütününe etkisi ve biyolojinin tam anlamıyla ne olduğunu öğrenmek için mutlaka okunmalı)
20. Darwin Ne Yaptı?, Öner Ünalan, Papirüs Yay.
21. Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, Kolektif, Evrensel Yay.
22. Türlerin Kökeni (Resimli Uyarlama), Michael Keller, Versus Kit.
23. Türlerin Kökeni (Manga), Hüseyin Can Erkin (çev.), Yordam Kit.
24. Darwin'in Tehlikeli Fikri, Daniel Dennett, Alfa Yayınları (Ağır kitaptır; ancak ufkunuzu genişletir. Zorlu bir kitabı alt etmeye varsanız, belli bir temel edindikten sonra okumanızı tavsiye ederiz.)
25. Maymundan mı Geldik?, Kolektif, Bilim ve Ütopya Kitaplığı 
26. Evrim Sürüyor, Iraz Akış & Zelal Durmuş, Yazılama Yay.
27. Evrimin Işığında, Kolektif, Yazılama Yay.
28. 50 Soruda Yaşamın Tarihi, Deniz Şahin, Bilim ve Gelecek Kit.
29. Dersimiz Evrim, İlhan Akalın, Yurt Kitap Yay.
30. Seksüel Seçme, Charles Darwin, Onur Yay.
31. Sevişen Beyin, Geoffrey Miller, NTV 
32. Kızıl Kraliçe, Matt Ridley, Yapı Kredi Yay.
33. Evrim Serüveni, Sedat Ölçer, Metiş Yay.
34. Neandertal, Dimitri Papagianni & Michael A. Morse, Trend Yayınevi
35. Yaşamın Tüm Çeşitliliği, Stephen Jay Gould, Versus
36. Darwin ve Sonrası Doğa Tarihi Üzerine Düşünceler, Stephen Jay Gould, TÜBİTAK
37. Darwin ve Darwincilik, Patrick Tort, Dost Yay.
38. Darwin ve Evrimin Bilimi, Yapı Kredi Yayınları 
39. Darwin ve Evrim Teorisi, Marc Giraud, Alfa Yay.
40. Kalıtım ve Evrim, Ali Demirsoy, Meteksan 
41. Evrimin Öyküsü, Vural Yiğit, Evrim Yay.
42. Evrimsel Biyoloji Yazıları, Ergi Deniz Özsoy, Bilgesu Yay.
43. Yaşam, Evrim ve Biz, Tamer Kaya, Alfa Yay.
44. Gen Bencildir, Richard Dawkins, Kuzey Yay. (Evrimsel biyoloji tarihini ve gidişatını değiştiren, önemli bir çalışma. Dili biraz ağır olsa da, daha basit kitaplarla temeli attıktan sonra okunmalıdır.)
45. Gen Çeviktir, Matt Ridley, Boğaziçi Üniveritesi Yay.
46. Çatışan Genler, Austin Burt, Robert Trivers, Palme Yay.
47. Genom, Matt Ridley, Boğaziçi Üniversitesi Yay.
48. Kör Saatçi, Richard Dawkins, TÜBİTAK (Evrime yönelik en temel kitaplardan birisi. Yeni başlayanlar için ağır olabilir; ama bir noktada okumak şart.)
49. Olağandışı Yaşamlar, James L. Gould, Carol Grant Gould, TÜBİTAK
50. Mem Makinesi, Susan Blackmore, Alfa Yay.
51. Paleontoloji & Evrim: Felsefi Bir Yaklaşım, Derek Turner, Boğaziçi Üniversitesi Yay.
52. Yaşamın Yükselişi: Evrimin 10 Büyük İcadı, Nick Lane, Aylak Kitap
53. Atalarımızın Gölgesinde, Carl Sagan & Ann Druyan, Say Yay.

Bilim-Din Çatışmasında Evrim

1. Harun Yahya Safsatası ve Evrim Gerçeği, Bilim ve Gelecek Kit. (Büyük sorulara yüzeysel ve kısa cevapları bulabileceğiniz, muhtemelen cevapları yeterince tatmin edici ve derin bulmayacağınız, ama yine de bulundurmaya ve okumaya değer bir kitap)
2. Tanrı Yanılgısı, Richard Dawkins, Kuzey Yay. 
3. Kökenler: Yaratılışın Bilimsel Öyküsü, Jim Baggott, Kolektif Kitap
4. Evrim Kuramının Dayanılmaz Bilimselliği, Yaman Örs, Bilim ve Gelecek Kit.
5. Evrim Bilimi ve Yaratılış Efsanesi: Neyin Gerçek ve Neden Önemli Olduğunu Bilmek, Ardea Skybrek, Yordam Kit.
6. Yaratılış mı, Evrim Mi?, Andrew Petto & Laurie R. Godfrey, Ayrıntı Yay. 
7. Evrim ve Yaratılışçılık, Michael Shermer, Varlık
8. Evrim Kuramı ve Bağnazlık, Cemal Yıldırım, Bilim ve Gelecek Kit.
9. Bilim ve Yaratılışçılık: Amerikan Ulusal Bilimler Akademisi Görüşü, Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) 
10. Charles Darwin ve Evrim Tartışmaları, Bill Price, Kalkedon Yay. 
11. Darwin, Tanrı ve Yaşamın Anlamı, Steve Stewart Williams, Say Yay.
12. Yüzyılın Davası, Edward J. Larson, İzdüşüm 
13. Yeryüzündeki En Büyük Gösteri, Richard Dawkins, Kuzey Yay. (Hristiyanlıkla ilgili tartışmalara gereğinden fazla girildiği için ülkemiz kültürü için anlamı daha zayıf olan; ama yine de okunmasının faydalı olacağını düşündüğümüz bir eser)

İnsan Evrimi ve Antropoloji ile İlgili Kitaplar

1. İnsanın Türeyişi, Charles Darwin, Gün Yay. / Onur Yay.
2. 50 Soruda İnsanın Tarihöncesi Evrimi, Metin Özbek, Bilim ve Gelecek Kit.
3. Tüfek, Mikrop, Çelik, Jared Diamond, TÜBİTAK ("İnsan"dan anlamak isteyen herkesin mutlaka okuması gereken bir başyapıt)
4. Hayvanlardan Tanrılara: Sapiens, Yuval Noah Harari, Kolektif Kitap (Evrim tarihini genel olarak öğrenmek açısından son derece popüler ve kolay okunan bir kitaptır; ancak akademik altyapısı konusunda eleştiriler de yok değil)
5. Modern İnsanın Kökeni, Roger Lewin, Say Yay.
6. Göl İnsanları, Richard Leakey, Roger Lewin, TÜBİTAK
7. Biyoloji Açısından İnsan, Jean Rosland, Varlık
8. İnsan Evrimi, Bernard Wood, Dost Kitabevi
9. Bilgi Ağacı: İnsan Anlayışının Biyolojik Temelleri, Humberto R. Maturana, Francisco G. Varela, Metis Yay.
10. Tarih Öncesi İnsan, Robert J. Braidwood, Arkeoloji ve Sanat Yay.
11. İnsanın Yükselişi: Türümüzün Biyolojik ve Kültürel Evrimine Bir Bakış, Jakob Bronowski, Say Yay.
12. İnsan Nasıl İnsan Oldu, M. İlin, E. Segal, Say Yay.
13. İnsan Evrimine Yolculuk, Vural Yiğit, Evrim Yay.
14. İnsan Olmak, Engin Gençtan, Metis Yay.
15. İnsan Olmak, John Gribben, Mary Gribben, Dost Kit.
16. Dünden Bugüne İnsan, Metin Özbek, İmge Yay.
17. Üçüncü Şempanze, Jared Diamond, Alfa Yay.
18. İnsanın Kökeni, Richard Leakey, Varlık Yay. 
19. Soyağacımızdaki Maymun, Eugene Harris, Koç Üniversitesi Yay.
20. Antropoloji: İnsan Çeşitliliğine Bir Bakış, Conrad Phillip Kottak, Ütopya Yay.
21. İnsanın Yanlış Ölçümü, Stephen Jay Gould, Versus Kit.
22. İnsan Türünün Kökeni ve Gelişimi, V.P. Alekseyev, Sosyal Yay.
23. İnsan ve Evrim Gerçeği, Adam Şenel, Özgür Üniversite Kitaplığı 
24. İnsan ve Evrim, Güven Arsebük, Ege Yay.
25. Doğanın İnsanlaşması, Serol Teber, Say
26. İlk Şempanze: İnsanın Kökeninin Peşinde, John Gribbin & Jeremy Cherfas, Alfa Yay.
27. Kuramsal Yaklaşımlar Işığında İnsanın Biyokültürel Evrimi, Hüseyin Türk, Bilim Yay.
28. İnsan Vücudunun Öyküsü: Sağlık, Hastalık ve Evrim, Daniel Lieberman, Say Yay.

 Charles Darwin ve Beagle Yolculuğu ile İlgili Kitaplar

1. Charles Darwin’in Özyaşam Öyküsü, Francis Darwin, Daktylos Yay. (Charles Darwin'in kendisi tarafından yazılan, mutlaka okunması gereken özyaşam öyküsü)
2. Charles Darwin, Katrin Hahnemann, İş Bankası Kültür Yay.
3. Darwin ve Beagle Serüveni, Alan Moorehead, TÜBİTAK (Son derece başarılı bir diğer biyografi)
4. Charles Darwin: Bir Doğabilimcinin Evrimi, Richard Milner, Evrim Yay
5. Charles Robert Darwin, İş Bankası Yay. (Mutlaka okunması gereken harika bir biyografi).
6. Charles Darwin, Alan Gibbons, İş Bankası Yay.
7. Charles Darwin Kimdi?, Deborah Hopkinson, Beyaz Balina Yay.
8. Charles Darwin: Evrim Devrimi, Rebecca Stefoff, TÜBİTAK
9. Darvin, Galip Ata, Bilim ve Ütopya Kit. 
10. Darwin'in Kayıp Dünyası, Beasier, Kolektif Kitap
11. Meraklısına Darwin, Pascal Picq, Yapı Kredi Yay.
12. Darwin Gerçeği, Benjamin Farrington, Çağdaş Yayınları
13. Bilim İnsanlarımız Darwin’i Selamlarken, Alper Dizdar, Yazılama Yay.
14. Darwin Sizi Seviyor, George Levine, Metis Bilim
15. Darwin ve Beagle Gemisi’yle Yolculuğu, Felicia Law, Optimist Yay
16. Cennetten Akan Irmak, Richard Dawkins, Varlık Yay.
17. Doğanın Gizli Bahçesi, Edward O. Wilson, Say Yay.
18. Süreç Kuram ve Kavram Olarak Evrim, Yaman Örs, Kaynak Yay.
19. Darwin Kuramı Seçme Yazılar, Eleştiriler, Pan Yay. ve TÜBİTAK
20. Darwin'in Hayaletleri: İlk Evrimcilerin İzinde, Rebecca Stott, Panama Yay.
21. Evren ve Evrim, Cihan Türkoğlu, Doruk Yay.
22. Evrim, Bilim ve Eğitim, Üniversite Konseyleri, Nazım Kitaplığı
23. Evrim Adamı, Roy Lewis, Dost
24. Evrim Kuramı Üzerine Sorular, Charles Devillers, Henri Tintant, İletişim yay.
25. Ortak Yaşam Gezegeni, Evrime Yeni Bir Bakış, Lynn Margulis, Varlık Yay.

 Genel Biyoloji ve Genetik ile İlgili Kitaplar

1. Biyoloji, Campbell, Reece, Palme Yay. (Genel Biyoloji öğrenmek ve evrimin biyolojide neden merkezi bir öneme sahip olduğunu için almanızı önemle tavsiye ederiz)
2. Temel Biyoloji, Campbell, Palme Yay.
3. Yaşam, Sadava, Palme Yay.
4. Biyoloji Felsefesi, Elliott Sober, İmge (Biraz ağır olsa da, biyolojiyi bir bütün olarak anlamak ve temelinde yatan, az bilinen felsefeyi anlamak için mutlaka okunması gereken bir şaheser)
5. İkili Sarmal, James D. Watson, Say Yay. (DNA'nın sarmal yapısının keşfi macerasıyla ilgili, mutlaka okunması gereken bir kitap)
6. Üçlü Sarmal: Gen, Organizma ve Çevre, Rihard Lewontin, Say Yay.
7. Biyolojide Diyalektik Yöntem, İ.T. Frolov, Toplumsal Dönüşüm Yay.
8. Genetik Analize Giriş, Griffiths, Palme Yay.
9. Genin Yüzyılı, Evelyn Fox Keller, Metis Yay.
10. Genlerimizle Yaşamak, Dean Hamer, Peter Copeland, Evrim Yay.
11. Genlerin Bilgeliği: Evrimde Yeni Patikalar, Cristopher Wills, İzdüşüm Yay.
12. Neo-Liberal Genetik: Evrim Psikolojisinin Mitleri ve Meselleri, Susan McKinnon, Boğaziçi Üniversitesi Yay.
13. İdeoloji Olarak Biyoloji: DNA Doktrini, Richard Lewontin, Kolektif Kitap
14. Son Sözü Genom Söyler, Greg Gibson, İş Bankası Yay.

 Hayvan ve İnsan Davranışları ile İlgili Kitaplar

1. Hayvan Zihni, James. L. Gould, Carol Grant Gould, TÜBİTAK (Doğrudan evrim üzerine olmasa da, hayvanların sandığımızdan ne kadar zeki olduğunu öğrenmek için mutlaka ama mutlaka okunmalı)
2. İçimizdeki Maymun: Biz Neden Biziz?, Frans de Waal, Metis Bilim
3. Köken Ağacı, Frans de Waal, Alfa Yay.
4. Bonobo ve Ateist, Frans de Waal, Metis Yay. (Özellikle hayvan davranışlarıyla ilgili hiç bilmediğiniz şeyleri öğrenmek için birebir.)
5. Hayvanların Ne Kadar Zeki Olduğunu Anlayacak Kadar Zeki miyiz?, Frans de Waal, Metis Yay. (Kesinlikle okumanızı tavsiye ettiğimiz, enfes bir kitap!)
6. Çıplak Maymun, Desmond Morris, İnkılap Yay.
7. Çıplak Kadın, Desmond Morris, İnkılap Yay.
8. Çıplak Adam, Desmond Morris, NTV Yay.
9. İnsan ve Hayvanlarda Beden Dili, Charles Darwin, Gün Yay.
10. Dr. Tatiana'nın Tüm Canlılar Alemine Seks Tavsiyeleri: Seksin Evrimsel Biyolojisi İçin Bir Rehber, Olivia Judson, Edebi Şeyler
11. İnsan ve Davranışı, Doğan Cüceloğlu, Remzi Kit.
12. İnsanat Bahçesi, Desmond Morris, İnkılap Yay.
13. İnsan İçgüdüsü, Robert Winston, Say Yay.
14. Davranışlarımızın Kökeni, Serol Teber, Say Yay.
15. Hayvanların Sessiz Dünyası, Marian Stamp Dawkins, Çikolata Yay. (Hayvan davranışları üzerine okunması gereken harika kitaplardan bir diğeri)
16. Hayat: Olağanüstü Hayvanlar, Sıradışı Yaşamlar, Martha Holmes, Michael Gunton, Boyut Yay.
17. Canlıların Diyalektiği, Yeni Evrim Teorisi, M. Yılmaz Öner, Belge yay.
18. Zooloji: Entegre Prensipler, Hickman, Palme Yay.

 Abiyogenez ile İlgili Kitaplar

1. Yaşam Nedir?, Erwin Schrödinger, Evrim Yay.
2. Yaşam Nedir? Biyolojinin Geleceği Üzerine Spekülasyonlar, Kolektif, Evrim Yay.
3. Yaşam Nedir? Kimyanın Biyolojiye Dönüşümü, Addy Pross, Metiş Yay.
4. Hayatın Kökleri: İlk Canlılar Nasıl Oluştur?, Mahlon B. Hoagland, Alfa Yay. (Abiyogenezle ilgili yazılmış en öğretici kitaplardan birisi)
5. Yaşamın Kökenine Dair 7 İpucu, A.G.Cairns Smith, İzdüşüm Kelepir
6. Yaşamın Kökeni, Osman Gürel, Pan yay.
7. Yaşamın Kökeni, Peter Hoffman, Say Yay.
8. Canın Oluşumu, Cihan Türkoğlu, İzdüşüm Kelepir
9. RNA Dünyasından Yaşam: İçimizdeki Ata, Michael Yarus, Boğaziçi Üniversitesi Yay.

Jeoloji ve Dünya Tarihi ile İlgili Kitaplar

1. Dünyanın En Güzel Tarihi, Hubert Reeves, Joel De Rosnay, Yves Coppens, İş Bankası Yay.
2. Tarihsel Jeoloji: Jeolojik Devirlerde Yaşam ve Önemli Evrim Adımları, Nurdan İnan, Seçkin Yay.
3. 50 Soruda Yerin Evrimi, Mehmet Sakınç, Bilim ve Gelecek Kit.
4. Yerkürenin En Güzel Tarihi, Lester R. Brown, Andre Bahic, Paul Tapponier, Jacque Girardon, İş Bankası Yay.

Çocuklar İçin Evrim Kitapları

1. Evrim Kutulu Masa Oyunu, Çağrı Mert Bakırcı, Ashlee Bakırcı-Taylor, Serhat Filiz, Panama Yayıncılık
2. Bilbi ile Evrimi Öğreniyorum (Boyama Kitabı), Seçkin Eroğlu & Deniz Hasret
3. Arkeoloji Biliminde Maceralar (Ücretsiz Boyama Kitabı), Ezgi Altınışık, Max Planck İnsan Tarihi Bilimi Enstitüsü
4. Bizim Büyük Ailemiz: Bir Evrim Öyküsü, Lisa Westberg Peters, Nesin Yayınevi
5. Çocuklar İçin Evrim, Ali Demirsoy, Asi Kitap
6. Evrim: Dünya Üzerindeki Yaşamın Tam Hikayesi, Ali Demirsoy, Asi Kitap
7. Evrim Serisi - 1: Gizem Çözen Kâşifler, Zelal Özgür Durmuş, Yazılama Yayınevi
8. Evrim Serisi - 2: Yaşlı Dünya Güncesi, Zelal Özgür Durmuş, Yazılama Yayınevi
9. Yaşam Ağacı: Canlı Türlerinin İnanılmaz Biyolojik Farklılıkları, Rochelle Strauss, İletişim Yay.
10. Genç Paleontologun El Kitabı, Jonathan Tennant, İş Bankası Yay.

YouTube

Evrimin Uygulamaları ile İlgili Kitaplar

1. Evrimsel Tıbbın İlkeleri, Peter Gluckman, Palme Yay.
2. Darwin'le Akşam Yemeği, Silvertown, Kolektif Kitap
3. Rastlantı ve Kaos, David Ruelle, Say Yay.
4. Rastlantı ve Zorunluluk, Jacques Monod, Alfa Yay.
5. Hayvanların En Güzel Tarihi, Pascal Picq, Jean-Pierre Digard, Boris Cyrulnik, Karine Lou Matignon, İş Bankası Yay
6. Bitkilerin En Güzel Tarihi, Jacques Girardon, Jean-Marie Pelt, Marcel Mazover, Teodore Monod, İş Bankası Yay.
7. Dinozorların Sessiz Gecesi (Seri), Hoimar Von Ditfult , Alan Yay. ve Cumhuriyet Kitap
8. Cinsel Aşkın Anatomisi, Helen Fisher, Cep Kitapları
9. Darwin ve İktisat Sempozyumu, Kolektif, Hacettepe Üniversitesi Yay.
10. Belleğin İzinde, Daniel L. Schacter, Yapı Kredi Yay.
11. Bilinç Gökten Düşmedi, V. Hoimar Ditfurth, Cumhuriyet Kit.
12. Neil’in Beyniyle Konuşmalar: Düşünce ve Dilin Sinirsel Doğası, William H. Calvin ve George A. Ojemann, Metis Bilim (Sinirbilim ve evrimle ilgili yazılmış en harika eserlerden birisi)
13. 21. Yüzyılda Beyin, Steven Rose, Evrensel Yay.
14. Aklın Tarih Öncesi, Steven Mithen, Dost Kitabevi 
15. Bir Şeytanın Papazı, Richard Dawkins, Kuzey Yay.
16. Zamanların Sonu Üzerine Söyleşiler, Umberto Eco, Yapı Kredi Yay.
17. Binyılı Sorgulamak, Stephen Jay Gould, İletişim Yay.
18. Son İmparatora Öğütler, Ali Demirsoy, Meteksan
19. Büyük Çekişmeler, Hall Hellman, TÜBİTAK

Uzmanlardan Tavsiyeler

Bu kısımda ise sizlere, alanda uzman isimlerin kitap tavsiyelerini paylaşmak istiyoruz. En başta, sevgili Ergi Deniz Özsoy'un tavsiyeleri ile başlıyoruz. Keyifli okumalar.