Borderline Kişilik Bozukluğu Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

-
Hastalık Kataloğu
Hastalık Kataloğu Nedir?
Bu içerik, Evrim Ağacı'nın Hastalık Kataloğu projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır. Hastalık Kataloğu projesinin amacı, başta nadir hastalıklar ve Türkiye'yi etkileyen hastalıklar olmak üzere Dünya'da görülen bütün hastalıkları bir katalog halinde biriktirmek ve bunlara yönelik halka açık bir bilgilendirme ve endeks sistemi sunmaktır. Bu içerik, diğer tüm içeriklerimiz gibi, İçerik Kullanım İzinleri'ne tabidir.
- Psikiyatri
Bu içerik tıp ve sağlık ile ilişkilidir. Sadece bilgi amaçlı olarak hazırlanmıştır. Bireysel bir tıbbi tavsiye olarak görülmemelidir. Evrim Ağacı'ndaki hiçbir içerik; profesyonel bir hekim tarafından verilen tıbbi tavsiyelerin, konulan bir teşhisin veya önerilen bir tedavinin yerini alacak biçimde kullanılmamalıdır.
Özet
Borderline kişilik bozukluğu, genç erişkinlik döneminde başlayan, aşırı dürtüsellik, duygulanımda ve kişiler arası ilişkilerde dengesizlik, benlik algısında yetersizlik ve terkedilmeye karşı aşırı hassasiyet ile karakterize bir sendromdur. Toplumda görülme sıklığına ilişkin veriler %1,2 ve %6 arasında değişmektedir. Ülkemiz alan yazınında ise yaygınlığına ilişkin geniş örneklemli bir çalışma olmamakla birlikte, çocuk yetiştirmeye ilişkin ebeveyn tutumları göz önünde bulundurulduğunda, bu oranın daha yüksek olabileceği düşünülebilir. Amerikan Psikiyatri Birliği (İng: "American Psychological Association") sınıflandırmasına göre borderline kişilik bozukluğu tanısı koyabilmek için erken ergenliğin başından itibaren birçok bağlamda kendini gösteren 9 kriterden 5'inin ya da daha fazlasının varlığı gereklidir.
- Türkçe Adı Borderline Kişilik Bozukluğu
- İngilizce Adı Borderline Personality Disorder
- DSM 301.83 (F60.3)
- Diğer İsimleri Emotionally Unstable Personality Disorder
Borderline Kişilik Bozukluğu, genç erişkinlik döneminde başlayan; aşırı dürtüsellik, duygulanımda ve kişiler arası ilişkilerde dengesizlik, benlik algısında yetersizlik ve terk edilmeye karşı aşırı hassasiyet ile karakterize bir sendromdur. Etkilenen bireyin ruh halinde, ilişkilerinde ve kimlik duygusunda kronik istikrarsızlık ile karakterize bir şekilde gelişmektedir. Bu, sendromu yaşayan kişilerin duyguları yoğun ve uzun süre hissettikleri ve duygusal olarak tetikleyici bir olaydan sonra istikrarlı bir temele dönmelerinin daha zor olduğu anlamına gelir.
Bu zorluk dürtüselliğe, zayıf benlik imajına, fırtınalı ilişkilere ve stres faktörlerine karşı yoğun duygusal tepkilere yol açabilir. Öz düzenleme ile mücadele etmek, kendine zarar verme gibi tehlikeli davranışlarla da sonuçlanabilir.[1], [2], [3]
Belirti ve Semptomlar
Amerikan Psikoloji Birliği (İng: "American Psychological Association") sınıflandırmasına göre Borderline Kişilik Bozukluğu tanısı koyabilmek için erken ergenliğin başından itibaren birçok bağlamda kendini gösteren aşağıdaki 9 kriterden 5'inin ya da daha fazlasının varlığı gereklidir:
- Terk edilmekten kaçınmak için çılgınca çaba gösterme,
- Gözünde aşırı büyütme ve yerin dibine sokma uçları arasında giden, tutarsız ve gergin kişiler arası ilişkiler,
- Kimlik karmaşası,
- Kendine kötülüğü dokunacak en az iki dürtüsellik (para harcama, cinsellik, madde kötüye kullanımı, güvensiz araç kullanma vb.),
- Yineleyici intihar davranışları, girişimleri ya da göz korkutmalar,
- Duygularda tutarsızlık,
- Süreğen bir boşluk duygusu,
- Uygunsuz yoğun öfke, öfke denetiminde güçlük,
- Zorlanmayla ilişkili gelip geçici kuşkucu düşünceler ya da ağır çözülme belirtileri
Bir zamanlar kadınlarda erkeklerden daha yaygın olduğu düşünülse de, daha güncel çalışmalar bozukluğun her iki cinsiyeti de eşit olarak etkilediğini göstermektedir.[4], [5]
/evrimagaci.org%2Fpublic%2Fcontent_media%2F85980e51cb93ebee8e036b7400f5ac08.jpeg)
Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri
Araştırmacılar Borderline Kişilik Bozukluğu'na neyin neden olduğundan tam anlamıyla emin değiller. Ancak araştırmalar genetik, çevresel ve sosyal faktörlerin bu durumu geliştirme riskini artırabileceğini öne sürmektedir. Bu faktörler aile öyküsü, beyin yapısı ve işlevi, çevresel, kültürel ve sosyal faktörler olarak ayrılabilir.
Bu faktörleri biraz daha detaylandırmak gerekirse: Ailesinde bu rahatsızlığı yaşayan bir kişi varsa diğer bireylerin Borderline Kişilik Bozukluğu geliştirme riski daha yüksek olabilir. Yapılan araştırmalar, Borderline Kişilik Bozukluğu olan kişilerin beyinlerinde, özellikle dürtüleri ve duygu düzenlemeyi kontrol eden alanlarda yapısal ve işlevsel değişiklikler olabileceğini göstermektedir. Bununla birlikte, çalışmalar bu değişikliklerin hastalıktan kaynaklanıp kaynaklanmadığına dair bir veri sunmamaktadır.
Borderline kişilik bozukluğu olan birçok kişi; çocukluk döneminde istismar, terk edilme veya zorlama gibi travmatik olaylar yaşadığını bildirmektedir. Bu faktörler risk faktörleri olarak değerlendirilebilse de belirtilen faktörlere maruz kalan kişilerin Borderline Kişilik Bozukluğu geliştireceklerinin kesin olduğunu söylemek mümkün değildir. Aynı şekilde, bu risk faktörlerine sahip olmayan kişiler, yaşamları boyunca bu bozukluğu geliştirebilirler.[6]
Teşhis Yöntemleri
Ruhsal bozuklukları teşhis etme ve tedavi etme konusunda deneyimli psikiyatrist veya klinik sosyal hizmet uzmanı gibi lisanslı bir ruh sağlığı uzmanı, kapsamlı bir görüşme ve semptomlar hakkında bir tartışmaya dayalı olarak Borderline Kişilik Bozukluğu'nu teşhis edebilir. Dikkatli ve kapsamlı bir tıbbi muayene, semptomların diğer olası nedenlerini ekarte etmeye de yardımcı olabilir.
Hastalık teşhisi esnasında kişide görülen semptomlar tartışılmakta ve akıl hastalığı geçmişi de dahil olmak üzere aile tıbbi geçmişleri incelenmektedir. Borderline kişilik bozukluğu genellikle geç ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde teşhis edilir. Nadiren, semptomlar önemliyse ve en az bir yıl sürerse, 18 yaş altı bir bireye Borderline kişilik bozukluğu teşhisi konabilir.[7]
Tedaviler veya İdare Yöntemleri
Borderline kişilik bozukluğu, tarihsel olarak tedavi edilmesi zor bir ruhsal hastalık görülmüştür. Ancak tıp dünyasındaki yenilikler ve gerçekleştirilen bilimsel çalışmalar ışığında, kanıta dayalı tedaviyle bu bozukluğa sahip olan birçok kişi daha az şiddetli semptomlar, daha iyi işlevsellik ve daha iyi yaşam kalitesine erişebilmektedir. Borderline kişilik bozukluğu olan hastaların lisanslı bir ruh sağlığı uzmanından tedavi almaları önemlidir. Diğer tedavi türleri veya uygun şekilde eğitilmemiş bir sağlayıcıdan alınan tedaviler etkisiz ve tehlikeli olabilir.
Tedavi başladıktan sonra semptomların düzelmesi için geçen süreyi birçok faktör etkiler. Borderline kişilik bozukluğuna sahip kişilerin ve yakınlarının tedavi sırasında sabırlı olmaları ve destek almaları önemlidir. Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü (İng: "National Institutes of Health") tarafından finanse edilen araştırmalar, yeterli tedavi almayan bireylerin diğer kronik tıbbi veya zihinsel hastalıklara yakalanma olasılığının daha yüksek olduğunu ve sağlıklı yaşam tarzı seçimleri yapma olasılıklarının daha düşük olduğunu göstermektedir. Tedaviyi araştırın ve ona sadık kalın.[8], [9]
Müddet Tahminleri (Prognoz)
Çoğu zaman, borderline kişilik bozukluğu semptomları yaşla birlikte yavaş yavaş azalır. Bazı insanların semptomları 40'lı yaşlarında kaybolur. Doğru tedavi ile borderline kişilik bozukluğu olan birçok kişi semptomlarını yönetmeyi ve yaşam kalitelerini iyileştirmeyi öğrenir.
Tedavi olmadan, borderline kişilik bozukluğuna sahip kişilerde uyuşturucu ve alkol kötüye kullanımı, depresyon, kendine zarar verme ve intihar riski artar. Bozukluğa sahip birçok kişi, istikrarsız veya kaotik kişisel ilişkiler ve bir işi sürdürmekte sorun yaşar. Boşanma, aile üyelerinden uzaklaşma ve zorlu arkadaşlıklar yaşama riskleri yüksektir. Hukuki ve mali sorunlar da yaygındır.[10], [11]
Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)
Çalışmalar, borderline kişilik bozukluğunun yaygınlığının genel popülasyonda yüzde 1 ila 6 arasında ve psikiyatri hastalarında yüzde 10 ila 20 arasında değiştiğini göstermiştir. Ülkemiz alan yazınında ise yaygınlığına ilişkin geniş örneklemli bir çalışma olmamakla birlikte, çocuk yetiştirmeye ilişkin ebeveyn tutumları göz önünde bulundurulduğunda, bu oranın daha yüksek olabileceği düşünülebilir.[2]
Önlem Yöntemleri
Borderline kişilik bozukluğunu önlemenin bir yolu yoktur. Borderline kişilik bozukluğu genellikle kalıtsal yollarla geçer. Ailenizde hastalık öyküsü varsa, durumu geliştirme riskiniz artar. Sağlayıcınıza, bozukluğun belirltilerini nasıl tanıdığını sorun, böylece tedaviyi mümkün olduğunca erken alabilirsiniz.[12]
Etimoloji
Borderline terimi ilk olarak 1938'de Amerikalı psikanalist Adolph Stern tarafından kullanıldı. Bunu, terapiyle düzelmeyen ve semptomları psikoz veya nevroz sınıflandırmalarına uymayan bir grup hastayı tanımlamak için kullandı. O zamanlar nevrozlu kişilerin tedavi edilebilir olduğuna inanılırken, psikozların tedavi edilemez olduğu düşünülüyordu. Terim daha sonra bir tür sınırda şizofreni görünen insanları tanımlamak için kullanıldı.
1970'lere gelindiğinde, daha derin bir borderline kişilik bozukluğu anlayışı ortaya çıkmaya başladı. Psikanalist Otto Kernberg, psikoz ve nevroz arasındaki kişilik bozukluğunu tanımlamak için borderline ifadesini kullandı.[13]
Diğer Başlıklar
Borderline Kişilik Bozukluğuna Başka Hangi Hastalıklar Eşlik Edebilir?
Borderline kişilik bozukluğu genellikle travma sonrası stres bozukluğu gibi diğer ruhsal bozukluklarla birlikte ortaya çıkar. Birlikte çıkan bu bozukluklar, özellikle diğer rahatsızlıkların semptomları Borderline kişilik bozukluğunun semptomlarıyla örtüşüyorsa, Borderline kişilik bozukluğunu teşhis etmeyi ve tedavi etmeyi zorlaştırabilir. Örneğin, borderline kişilik bozukluğu olan bir kişinin majör depresyon, bipolar bozukluk, anksiyete bozuklukları, madde kullanımı veya yeme bozuklukları yaşama olasılığı daha yüksek olabilmektedir.[14], [15]
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
İlginizi Çekebilecek Sorular
- Nasıl Astrokimyager olunur?
- Mavi ışık "filtreli" numarasız gözlük sağlığa zararlı olabilir mi?
- Evrenimizdeki kurallar değişebilir mi?
- 34
- 12
- 10
- 6
- 6
- 4
- 4
- 4
- 3
- 3
- 2
- 2
- ^ Encyclopedia Britannica. Borderline Personality Disorder | Psychology. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
- ^ PsychDB. Borderline Personality Disorder (Bpd). (27 Aralık 2021). Alındığı Yer: PsychDB | Arşiv Bağlantısı
- ^ P. S. Links, et al. (2000). Prospective Studies Of Outcome: Understanding Mechanisms Of Change In Patients With Borderline Personality Disorder. Psychiatric Clinics of North America, sf: 137-150. doi: 10.1016/S0193-953X(05)70148-9. | Arşiv Bağlantısı
- ^ www.apa.org. Borderline Personality Disorder. Alındığı Yer: www.apa.org | Arşiv Bağlantısı
- ^ https://www.apa.org. Middle-Aged Adults With Borderline Personality Disorder Potentially At Higher Risk For Heart Attacks, Study Says. (28 Ekim 2019). Alındığı Yer: https://www.apa.org | Arşiv Bağlantısı
- ^ www.nami.org. Borderline Personality Disorder | Nami: National Alliance On Mental Illness. Alındığı Yer: www.nami.org | Arşiv Bağlantısı
- ^ American Journal of Psychiatry. (2006). An Outcome Study Of Psychotherapy For Patients With Borderline Personality Disorder. American Journal of Psychiatry, sf: 358-362. doi: 10.1176/ajp.149.3.358. | Arşiv Bağlantısı
- ^ https://www.apa.org. Help For Personality Disorders. Alındığı Yer: https://www.apa.org | Arşiv Bağlantısı
- ^ https://www.apadivisions.org. A Primer Of Transference-Focused Psychotherapy For The Borderline Patient (Book Review). Alındığı Yer: https://www.apadivisions.org | Arşiv Bağlantısı
- ^ The Recovery Village Drug and Alcohol Rehab. Borderline Personality Disorder Facts & Statistics | The Recovery Village. (2 Mayıs 2022). Alındığı Yer: The Recovery Village Drug and Alcohol Rehab | Arşiv Bağlantısı
- ^ A. A. Dahl. (1986). Prognosis Of The Borderline Disorders. Psychopathology, sf: 68-79. doi: 10.1159/000284431. | Arşiv Bağlantısı
- ^ Melinda. Borderline Personality Disorder (Bpd) - Helpguide.org. (2 Kasım 2018). Alındığı Yer: HelpGuide.org | Arşiv Bağlantısı
- ^ https://www.facebook.com/verywell. Learn What "Borderline" Refers To In Borderline Personality Disorder. Alındığı Yer: Verywell Mind | Arşiv Bağlantısı
- ^ K. Lieb. (2004). Borderline Personality Disorder. The Lancet, sf: 453-461. doi: 10.1016/S0140-6736(04)16770-6. | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. D. O. F. Kernberg. (2009). Borderline Personality Disorder. American Journal of Psychiatry, sf: 505-508. doi: 10.1176/appi.ajp.2009.09020263. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/06/2022 19:35:32 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11764
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.