Borderline Kişilik Bozukluğu Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Borderline Kişilik Bozukluğu, genç erişkinlik döneminde başlayan; aşırı dürtüsellik, duygulanımda ve kişiler arası ilişkilerde dengesizlik, benlik algısında yetersizlik ve terk edilmeye karşı aşırı hassasiyet ile karakterize bir sendromdur. Etkilenen bireyin ruh halinde, ilişkilerinde ve kimlik duygusunda kronik istikrarsızlık ile karakterize bir şekilde gelişmektedir. Bu, sendromu yaşayan kişilerin duyguları yoğun ve uzun süre hissettikleri ve duygusal olarak tetikleyici bir olaydan sonra istikrarlı bir temele dönmelerinin daha zor olduğu anlamına gelir.

Bu zorluk dürtüselliğe, zayıf benlik imajına, fırtınalı ilişkilere ve stres faktörlerine karşı yoğun duygusal tepkilere yol açabilir. Öz düzenleme ile mücadele etmek, kendine zarar verme gibi tehlikeli davranışlarla da sonuçlanabilir.^{[1], [2], [3]}

Belirti ve Semptomlar

Amerikan Psikoloji Birliği (İng: "American Psychological Association") sınıflandırmasına göre Borderline Kişilik Bozukluğu tanısı koyabilmek için erken ergenliğin başından itibaren birçok bağlamda kendini gösteren aşağıdaki 9 kriterden 5'inin ya da daha fazlasının varlığı gereklidir:

• Terk edilmekten kaçınmak için çılgınca çaba gösterme,
• Gözünde aşırı büyütme ve yerin dibine sokma uçları arasında giden, tutarsız ve gergin kişiler arası ilişkiler,
• Kimlik karmaşası,
• Kendine kötülüğü dokunacak en az iki dürtüsellik (para harcama, cinsellik, madde kötüye kullanımı, güvensiz araç kullanma vb.),
• Yineleyici intihar davranışları, girişimleri ya da göz korkutmalar,
• Duygularda tutarsızlık,
• Süreğen bir boşluk duygusu,
• Uygunsuz yoğun öfke, öfke denetiminde güçlük,
• Zorlanmayla ilişkili gelip geçici kuşkucu düşünceler ya da ağır çözülme belirtileri

Bir zamanlar kadınlarda erkeklerden daha yaygın olduğu düşünülse de, daha güncel çalışmalar bozukluğun her iki cinsiyeti de eşit olarak etkilediğini göstermektedir.^{[4], [5]}

Kazmo Brain

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Araştırmacılar Borderline Kişilik Bozukluğu'na neyin neden olduğundan tam anlamıyla emin değiller. Ancak araştırmalar genetik, çevresel ve sosyal faktörlerin bu durumu geliştirme riskini artırabileceğini öne sürmektedir. Bu faktörler aile öyküsü, beyin yapısı ve işlevi, çevresel, kültürel ve sosyal faktörler olarak ayrılabilir.

Bu faktörleri biraz daha detaylandırmak gerekirse: Ailesinde bu rahatsızlığı yaşayan bir kişi varsa diğer bireylerin Borderline Kişilik Bozukluğu geliştirme riski daha yüksek olabilir. Yapılan araştırmalar, Borderline Kişilik Bozukluğu olan kişilerin beyinlerinde, özellikle dürtüleri ve duygu düzenlemeyi kontrol eden alanlarda yapısal ve işlevsel değişiklikler olabileceğini göstermektedir. Bununla birlikte, çalışmalar bu değişikliklerin hastalıktan kaynaklanıp kaynaklanmadığına dair bir veri sunmamaktadır.

Borderline kişilik bozukluğu olan birçok kişi; çocukluk döneminde istismar, terk edilme veya zorlama gibi travmatik olaylar yaşadığını bildirmektedir. Bu faktörler risk faktörleri olarak değerlendirilebilse de belirtilen faktörlere maruz kalan kişilerin Borderline Kişilik Bozukluğu geliştireceklerinin kesin olduğunu söylemek mümkün değildir. Aynı şekilde, bu risk faktörlerine sahip olmayan kişiler, yaşamları boyunca bu bozukluğu geliştirebilirler.^[6]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Teşhis Yöntemleri

Ruhsal bozuklukları teşhis etme ve tedavi etme konusunda deneyimli psikiyatrist veya klinik sosyal hizmet uzmanı gibi lisanslı bir ruh sağlığı uzmanı, kapsamlı bir görüşme ve semptomlar hakkında bir tartışmaya dayalı olarak Borderline Kişilik Bozukluğu'nu teşhis edebilir. Dikkatli ve kapsamlı bir tıbbi muayene, semptomların diğer olası nedenlerini ekarte etmeye de yardımcı olabilir.

Hastalık teşhisi esnasında kişide görülen semptomlar tartışılmakta ve akıl hastalığı geçmişi de dahil olmak üzere aile tıbbi geçmişleri incelenmektedir. Borderline kişilik bozukluğu genellikle geç ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde teşhis edilir. Nadiren, semptomlar önemliyse ve en az bir yıl sürerse, 18 yaş altı bir bireye Borderline kişilik bozukluğu teşhisi konabilir.^[7]

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Borderline kişilik bozukluğu, tarihsel olarak tedavi edilmesi zor bir ruhsal hastalık görülmüştür. Ancak tıp dünyasındaki yenilikler ve gerçekleştirilen bilimsel çalışmalar ışığında, kanıta dayalı tedaviyle bu bozukluğa sahip olan birçok kişi daha az şiddetli semptomlar, daha iyi işlevsellik ve daha iyi yaşam kalitesine erişebilmektedir. Borderline kişilik bozukluğu olan hastaların lisanslı bir ruh sağlığı uzmanından tedavi almaları önemlidir. Diğer tedavi türleri veya uygun şekilde eğitilmemiş bir sağlayıcıdan alınan tedaviler etkisiz ve tehlikeli olabilir.

Tedavi başladıktan sonra semptomların düzelmesi için geçen süreyi birçok faktör etkiler. Borderline kişilik bozukluğuna sahip kişilerin ve yakınlarının tedavi sırasında sabırlı olmaları ve destek almaları önemlidir. Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü (İng: "National Institutes of Health") tarafından finanse edilen araştırmalar, yeterli tedavi almayan bireylerin diğer kronik tıbbi veya zihinsel hastalıklara yakalanma olasılığının daha yüksek olduğunu ve sağlıklı yaşam tarzı seçimleri yapma olasılıklarının daha düşük olduğunu göstermektedir. Tedaviyi araştırın ve ona sadık kalın.^{[8], [9]}

Müddet Tahminleri (Prognoz)

Çoğu zaman, borderline kişilik bozukluğu semptomları yaşla birlikte yavaş yavaş azalır. Bazı insanların semptomları 40'lı yaşlarında kaybolur. Doğru tedavi ile borderline kişilik bozukluğu olan birçok kişi semptomlarını yönetmeyi ve yaşam kalitelerini iyileştirmeyi öğrenir.

Tedavi olmadan, borderline kişilik bozukluğuna sahip kişilerde uyuşturucu ve alkol kötüye kullanımı, depresyon, kendine zarar verme ve intihar riski artar. Bozukluğa sahip birçok kişi, istikrarsız veya kaotik kişisel ilişkiler ve bir işi sürdürmekte sorun yaşar. Boşanma, aile üyelerinden uzaklaşma ve zorlu arkadaşlıklar yaşama riskleri yüksektir. Hukuki ve mali sorunlar da yaygındır.^{[10], [11]}

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

Çalışmalar, borderline kişilik bozukluğunun yaygınlığının genel popülasyonda yüzde 1 ila 6 arasında ve psikiyatri hastalarında yüzde 10 ila 20 arasında değiştiğini göstermiştir. Ülkemiz alan yazınında ise yaygınlığına ilişkin geniş örneklemli bir çalışma olmamakla birlikte, çocuk yetiştirmeye ilişkin ebeveyn tutumları göz önünde bulundurulduğunda, bu oranın daha yüksek olabileceği düşünülebilir.^[2]

Önlem Yöntemleri

Borderline kişilik bozukluğunu önlemenin bir yolu yoktur. Borderline kişilik bozukluğu genellikle kalıtsal yollarla geçer. Ailenizde hastalık öyküsü varsa, durumu geliştirme riskiniz artar. Sağlayıcınıza, bozukluğun belirltilerini nasıl tanıdığını sorun, böylece tedaviyi mümkün olduğunca erken alabilirsiniz.^[12]

Etimoloji

Borderline terimi ilk olarak 1938'de Amerikalı psikanalist Adolph Stern tarafından kullanıldı. Bunu, terapiyle düzelmeyen ve semptomları psikoz veya nevroz sınıflandırmalarına uymayan bir grup hastayı tanımlamak için kullandı. O zamanlar nevrozlu kişilerin tedavi edilebilir olduğuna inanılırken, psikozların tedavi edilemez olduğu düşünülüyordu. Terim daha sonra bir tür sınırda şizofreni görünen insanları tanımlamak için kullanıldı.

1970'lere gelindiğinde, daha derin bir borderline kişilik bozukluğu anlayışı ortaya çıkmaya başladı. Psikanalist Otto Kernberg, psikoz ve nevroz arasındaki kişilik bozukluğunu tanımlamak için borderline ifadesini kullandı.^[13]

Diğer Başlıklar

Borderline Kişilik Bozukluğuna Başka Hangi Hastalıklar Eşlik Edebilir?

Borderline kişilik bozukluğu genellikle travma sonrası stres bozukluğu gibi diğer ruhsal bozukluklarla birlikte ortaya çıkar. Birlikte çıkan bu bozukluklar, özellikle diğer rahatsızlıkların semptomları Borderline kişilik bozukluğunun semptomlarıyla örtüşüyorsa, Borderline kişilik bozukluğunu teşhis etmeyi ve tedavi etmeyi zorlaştırabilir. Örneğin, borderline kişilik bozukluğu olan bir kişinin majör depresyon, bipolar bozukluk, anksiyete bozuklukları, madde kullanımı veya yeme bozuklukları yaşama olasılığı daha yüksek olabilmektedir.^{[14], [15]}