Narsisistik Kişilik Bozukluğu Nedir? Tedavi Edilebilir mi?

Narsisizm, herkesin bir dereceye kadar gösterdiği bir kişilik özelliğidir. Hemen her özellik gibi bu da bir skalada görülür. Özünde, aşırı olmayan bir narsisizm sağlıklıdır. Ancak aşırıya kaçan her özellik gibi narsisizmin de aşırısı patolojiktir. Narsisistik Kişilik Bozukluğuna sahip kişiler çok yüksek seviyede narsisizm gösterirler. Narsisistik Kişilik Bozukluğu, tanılanabilir bir ruh sağlığı bozukluğudur. Bu ikisi birbiriyle sıklıkla karıştırılsa ve Narsisitik Kişilik Bozukluğu'ndan "Narsisizm" veya "Narsisizm" adıyla bahsedilse de Narsisizm ve Narsisistik Kişilik Bozukluğu farklı şeylerdir. Bu makale, Narsisizm değil Narsisistik Kişilik Bozukluğu üzerinedir.^[1]

Genel Bilgiler: Patoloji ve Mekanizma

Birkaç kişilik bozukluğundan biri olan Narsisistik Kişilik Bozukluğu, insanların kendilerine aşırı önem atfetmelerine, dikkat ve hayranlığa duyulan yüksek seviyede ihtiyaca, fantezide veya davranışta büyüklük duygusuna, sorunlu ilişkilere ve empati eksikliğine yol açan bir zihinsel bozukluktur. Bu hastalığa sahip kişiler aşırı düzeyde benlik önemine sahiptirler. Ancak bu aşırı öz güvenli maskenin altında en küçük eleştirilerden etkilenen kırılgan bir öz güven yatar. Narsisistik Kişilik Bozukluğu, "B Kümesi"ne mensup bir kişilik bozukluğudur.^[2]

Narsisitik Kişilik Bozukluğu; iş, okul, ilişkiler ve mali işler gibi hayatın birçok alanında sorunlara yol açabilir. Narsisistik Kişilik Bozukluğuna sahip kişiler, hak ettiklerine inandıkları özel ilgi ve hayranlığı görmediklerinde hayal kırıklığına uğrayabilir veya mutsuz olabilirler. İlişkilerinden tatmin olmayabilecekleri gibi başkaları bu kişinin etrafında bulunmaktan hoşlanmayabilir.

Narsisistik Kişilik Bozukluğuna neyin sebep olduğu bilinmemektedir. Kişilik gelişiminde veya diğer zihinsel rahatsızlıklarda olduğu gibi bu bozukluğun nedenleri de muhtemelen karmaşıktır. Narsisitik Kişilik Bozukluğu, şunlarla ilişkilendirilebilir:

• Çevre: Ebeveyn - çocuk ilişkisinde, çocuğun maruz kalması uygun olmayan aşırı hayranlık veya aşırı eleştiri.
• Genetik: Kalıtsal karakterler.
• Nörobiyoloji: Beyinle davranışlar ve düşünme arasındaki bağlantı.

Belirti ve Semptomlar

Narsisistik Kişilik Bozukluğunun belirti ve semptomları ve bunların gözlenme sıklığı kişiden kişiye değişebilir. Bu bozukluğa sahip kişiler:

• Kendilerine abartılı seviyede önem atfedebilirler.
• Sürekli ve aşırı bir hayranlık beklentisinde olabilir, bu konuda hak iddia edebilirler.
• Bir konuda elde ettikleri başarılar olmasa bile üstünlüklerinin kabul edilmesini talep edebilirler.
• Yeteneklerini ve başarılarını abartabilirler.
• Başarı, güç, görkem, güzellik veya ruh eşleriyle ilgili fanteziler kurabilirler.
• Üstün olduklarına ve sadece kendi seviyelerinde insanlarla etkileşim kurabileceklerine inanabilirler.
• Diyalogları domine edebilir, kendilerinden aşağıda gördükleri insanları küçümseyebilir ve aşağılayabilirler.
• Her isteklerinin yerine getirilmesini veya beklentilerine sorgusuz sualsiz uyulmasını bekleyebilirler.
• İstediklerine ulaşmak için başkalarını kullanabilirler. Kendi hedeflerini başarabilmek için diğer insanları kullanırken, bu insanlara çok az empati veya ilgi gösterirler.
• Başkalarının duygu ve ihtiyaçlarını fark etmekte zorluk çekebilirler. Duyarlılık ve diğer insanlar için sevecenlik duygularından yoksundurlar.
• Başkalarını kıskanabilir, başkalarının onları kıskandığına inanabilirler.
• Her şeyin en iyisine sahip olmak isteyebilirler, en iyi araba veya en iyi ofis gibi.
• Kibirli ve kendini beğenmiş davranabilir; mağrur, küstah veya gösterişçi kişiler olarak tanınabilirler.
• İkna etme ve cezbetmede çok yetenekli olabilirler.^[3]
• Gelecekte ülkesine veya insanlığa yapacaklarını düşündükleri üstün katkıdan dolayı ev işleri, insanlarla ilişkiler gibi can sıkıcı şeylerden muaf olmaları gerektiğini düşünebilirler.^[3]

Ayrıca, Narsisistik Kişilik Bozukluğu'na sahip kişiler, eleştiri olarak algıladıkları herhangi bir şeyle baş edemeyebilirler. Dahası:

• Özel muamele görmediklerinde sabırsızlanabilir veya öfkelenebilirler, abartılmış bir şekilde muhteşem olduklarını düşündükleri için odak noktası olmadıkları takdirde kendilerini rahat hissetmezler.
• İnsanlarla ilişkilerinde belirgin problemler gözlenebilir ve kolayca hafife alınmış hissedebilirler.
• Kendilerini üstün göstermek için insanlara öfke veya küçümsemeyle yaklaşabilir, insanları aşağılayabilirler.
• Duygu ve davranışlarını kontrol etmekte zorluk çekebilirler.
• Stresle başa çıkmada ve yeniliklere ayak uydurmada majör problemlerle karşılaşabilirler.
• Mükemmel olmadıkları için depresif veya karamsar hissedebilirler.
• Gizli güvensizlik, utanç, savunmasızlık ve aşağılanmışlık hislerine sahip olabilirler.
• Diğer başarılı insanlarla yarış halindedirler ve kendi beklentilerine ulaşamadıklarında üzüntü hissedebilirler.

Teşhis Yöntemleri

Narsisistik Kişilik Bozukluğunun bazı özellikleri diğer kişilik bozukluklarında görülenlere benzer olabilir. Ayrıca bir kişinin aynı zamanda birden fazla kişilik bozukluğuyla teşhis edilmesi de mümkündür. Bu durum, Narsisitik Kişilik Bozukluğunun teşhisini daha zor hale getirebilir.

Narsisitik Kişilik Bozukluğu'nun teşhisi tipik olarak şunlara dayanır:

• Belirti ve semptomlar.
• Semptomlara sebep olan fiziksel bir rahatsızlık olup olmadığını görmek için fiziksel muayene.
• Formların doldurulmasını da içerebilen geniş bir psikolojik muayene.
• Amerikan Psikiyatri Birliğinin yayınladığı Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı'ndaki (DSM-5) kriterler.

Komplikasyonlar

Narsisistik Kişilik Bozukluğu ve bu bozukluğun etkisiyle orataya çıkabilecek başka bozuklukların ortaya çıkarabileceği komplikasyonlar şunlardır:

• İlişkilerde zorluk.
• İş veya okulla ilgili sorunlar.
• Depresyon ve anksiyete.
• Fiziksel sağlık problemleri .
• Uyuşturucu veya alkol kötüye kullanımı.
• İntihara meyilli düşünce veya davranışlar.

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Narsisistik Kişilik Bozukluğunun tedavi yöntemi konuşma terapisidir (psikoterapi). Başka ruh sağlığı bozukluklarınız varsa ilaç tedavisi de kullanılabilir.

Psikoterapi

Narsisitik Kişilik Bozukluğu'nun tedavisi, "konuşma terapisi" olarak da bilinen psikoterapi etrafında şekillenir. Temel olarak, psikodinamik veya bilişsel-davranışcı terapiyle tedavi edilmektedir. Psikoterapi;

• Başkalarıyla daha iyi ilişki kurmayı öğreterek insanlarla ilişkilerinizi daha samimi, cazip ve zevk verici hale getirebilir.
• Duygularınızı, sizi rekabete sürükleyen, başkalarına güvenmemenize sebep olan ve belki de kendinizi ve başkalarını küçümsemenize nelerin sebep olduğunu öğrenmenizi sağlayabilir.

Tedavinin amacı, kişinin diğer insanlara yönelik empati ve şefkat göstermesi için yardımcı olmaktır. Ayrıca sorumluluk kabul edebilmenizi ve aşağıdakileri başarabilmenizi amaçlar:

• Gerçek kişisel ilişkiler kurmak ve sürdürmek, iş aradaşlarıyla işbirliği yapabilmek.
• Yenilgiyi ve eleştiriyi kaldırabilmek adına yetkinliğinizi ve potansiyelinizi doğru şekilde algılayıp kabullenmek.
• Duygularınızı anlama ve kontrol etme yeteneğinizi geliştirmek.
• Öz güveninize bağlı sorunların etkilerini anlamak ve tolere edebilmek.
• Ulaşılamaz hedefler ve ideal koşullar beklemekten vazgeçmek, neyin yapılabilir olduğunu ve sizin neleri yapabileceğinizi anlamak.

Terapi, stresli zamanlarda veya kriz zamanlarında size yardımcı olmak içinse kısa vadeli veya hedeflerinize ulaşmaya yardım etmek için süreğen bir süreç şeklinde yapılabilir. Terapiye ailenizi veya sizin için önemli kişileri dahil etmek sıklıkla fayda gösterir.

İlaç Tedavisi

Özellikle Narsisistik Kişilik Bozukluğunun tedavisinde kullanılan belirli bir ilaç yoktur. Ancak, depresyon, anksiyete veya başka bozuklukların semptomlarını gösteriyorsanız antidepresanlar veya antianksietikler doktor kontrolünde faydalı olabilir.

Not: Bu tedavilerle eş zamanlı olarak, danışanı depresyon için de tedavi etmek gerekli olabilir.

Müddet Tahminleri (Prognoz)

Narsisistik Kişilik Bozukluğunu, birçok kişilik bozukluğu gibi genellikle ömür boyu sürer. Ancak, birçok hasta uygun tedaviyle ilerleme gösterir. Ayrıca; araştırmalara göre elde edilen yeni başarılar, dengeli ilişkiler ve kontrol edilebilir düzeyde hayal kırıklıkları zaman içinde önemli düzeyde iyileşme sağlayabiliyor.^{[4], [5]}

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

Narsisistik Kişilik Bozukluğu, erkeklerde kadınlardan daha çok görülür, bozukluğa sahip bireylerin yaklaşık %75'i erkektir. ABD'de toplumun %0.5'inde yani yaklaşık 200 kişiden birinde bu bozukluk gözlenir. Araştırmalarda ırksal veya etnik faktörlerin etkisi gözlenmemiştir. İlk yetişkinlikte ortaya çıkan bu bozukluk, ilerleyen yaşlarda kötüleşebilir.^[4]

Risk Faktörleri

Narsisistik Kişilik Bozukluğu, erkeklerde kadınlardan daha çok görülmekle birlikte çoğunlukla ergenlikte veya ilk yetişkinlikte başlar. Bazı çocuklar bu bozukluğun özelliklerini gösterse de davranışları yaşlarına göre normal olabilir ve bu durum ileride Narsisistik Kişilik Bozukluğu geliştirecekleri anlamına gelmez.

Narsisistik Kişilik Bozukluğunun sebebi bilinmese de bazı araştırmacılar biyolojik olarak savunmasız çocuklarda aşırı korumacı veya ihmalkâr ebeveynliğin bozukluğun gelişmesinde etkisi olabileceğini belirtiyor. Ayrıca genetik ve nörobiyoloji de bu bozukluğun gelişiminde rol oynayabilir.

Önlem Yöntemleri

Narsisistik Kişilik Bozukluğunun sebebi bilinmediğinden bu durumu önlemenin de bilinen bir yolu yok. Ancak yine de aşağıdakilerin yardımı olabilir:

• Çocukluktaki ruh sağlığı problemleri için mümkün olan en kısa sürede yardım alın.
• Çatışmalar veya duygusal rahatsızlıklarla baş edebilmenin veya sağlıklı iletişim kurmanın yollarını öğrenmek için aile terapisine katılın.
• Ebeveynlik derslerine katılın ve gerekliyse terapist veya sosyal güvenlik çalışanlarından yardım alın.

Etimoloji

Narsisizmin Antik Yunana uzanan bir geçmişi olsa da Roman şiirinde geçen adıyla ünlenmiştir. Narcissus'a Batı Edebiyatındaki ilk atıf Narcis, yani nergis çiçeğine dayanır. Yunan Şair Homeros, genç kadın Persephone'i yoldan çıkarıp cehenneme sürükleyen şeyin nergis çiçeğinin baştan çıkarıcı güzelliği olduğunu söyler.^[6]

Narcissus'un mitolojik bir karakter olarak tanıtıldığı hikaye çok daha ünlüdür. Hikayede Tanrılar tarafından cezalandırılan Narcissus bir gün sudaki yansımasına aşık olur ve yansımasının başından ayrılamayarak orada ölür. Ölümünden sonra cesedini bulamayan halk, Narcissus'un öldüğü yerde ilk kez gördükleri su çiçeğine "Narcis", yani "nergis" adını verir.^[7]

Wikipedia

Psikopatolojik kavramları tanımlarken mitolojiden yararlanan Freud, Narsisizm terimini 1914 tarihli "Narsisizm Üzerine" adlı kitabında psikiyatri literatürüne kazandırdı.^{[8], [9]}

Ne Zaman Yardım Almalısınız?

Narsisistik Kişilik Bozukluğuna sahip bireyler, kendilerinde bir sorun olmadığını düşündüklerinden tıbbi yardım arayışıda olmayabilirler. Yardım alıyorlarsa, bunun muhtemel sebebi Narsisistik Bozukluk değil depresyon, alkol/uyuşturucu bağımlılığı veya bir başka ruhsal bozukluktur. Benliğe yönelik algılanabilecek hakaretlerden dolayı tedaviyi kabul etmek ve sürdürmek hastalara zor gelebilir.

Agora Bilim Pazarı

Biyoloji Laboratuvarı ve Arazi Uygulamaları: Canlılar, Ekoloji, Doğayı Koruma

• Boyut: 19,5 x 27,5
• Sayfa Sayısı: 388
• Basım: 1
• ISBN No: 9786054414079

Devamını Göster

₺697.00

Satın Al Tüm Ürünler

Eğer kişilik özelliklerinizin Narsisistik Bozuklukla uyuştuğu kanaatindeyseniz bir doktora ulaşmayı düşünebilirsiniz. Uygun tedaviyi almak hayatınızı çok daha cazip ve tatmin edici hale getirebilir.

Narsisistik Kişilik Bozukluğuyla Yaşamak

Tedavi konusunda kendinizi savunma ihtiyacı hissedebilir veya tedavinin gereksiz olduğunu düşünebilirsiniz. Ayrıca hastalığın doğası gereği terapinin zamanınıza ve çabanıza değmeyeceği fikrine sahip olabilir, terapiyi bırakma niyetinde olabilirsiniz. Ancak,

• Açık fikirli olun. Tedavinizin size sağlayacağı yararlara odaklanın.
• Tedavi planınıza sadık kalın. Planlamış terapilere katılın ve ilaçlarınızı doktorunuzun belirttiği şekilde kullanın. Tüm bunların size zor gelebileceğini ve bazı aksaklıklar olabileceğini unutmayın.
• Varsa alkol/uyuşturucu bağımlılığı veya diğer mental rahatsızlıklarınız için tedavi alın. Bağımlılıklar, stres, kaygı ve depresyon birbirini besleyerek sizi duygusal acı veya sağlıksız davranışlardan oluşan bir döngüye sokabilir.
• Amacınıza odaklanın. Hedefinizi aklınızda tutarak, zarar görmüş ilişkilerinizi düzeltebileceğinizi hatırlatarak ve hayattan daha fazla zevk alabileceğinizi düşünerek kendinizi motive edin.

Paul Vakası

Daha önce bahsedilen teşhis yöntemlerinden DSM-5 kriterlerinde, Narsisistik Kişilik Bozukluğu için 9 kriter bulunur. Birisinin bozukluğa sahip sayılması için bu kriterlerden en az 5'ini sağlaması gereklidir. Paul, 9 kriterin hepsini karşıladığından prototipik bir vaka kabul edildi.

Paul, efsanedeki Narcissus kadar güzel veya onun kadar kibirli olmasa da dikkat çekiyor ve analize muhtaç görünüyordu. Kibri, ailesi ve öğretmenlerinin de dikkatini çekmişti. İçi kendisiyle doluydu ve diğerlerinden daha özel olduğunu hissediyordu. Yaşıtlarından üstün olduğunu söylüyor ve bu sebepten dolayı kendisine hayranlık duyulmasını istiyordu. Fakat, Paul’un fiziksel görünüşü yaşıtları ile benzerdi, mental fonksiyonları ise yaşına göre ortalama düzeydeydi. Tek sorun düşüncelerindeydi. Paul'un hak iddiaları ve istismarlarına empati eksikliği eşlik ediyordu. Bu empati eksikliği babasına karşı da belirgindi. Kırılgan bir öz saygıya sahipti ve kendisine olan kini en sonunda intihar etmesine neden oldu.

İntiharının nedenine dair bir yaklaşım da Paul'un soğuk kibrinin altında bir boşluk, bir küçüklük duygusuna sahip olmasıydı. Bu küçüklük duygusu ve zayıf özgüveni, kendini başkalarından ayrı tutarak "aşağılanmaktan" kaçınmasına sebep oldu; böylece güvende olacaktı. Ancak sonunda bu sahte güvenlik sonunu getirdi.^[8]

Çocuklar ve Narsisizm

Çocuklar ben-merkezci olarak kabul edilirler. Fakat, çocuklar büyüdükçe sosyalleşme süreci onlara diğer insanlara ilgi ve empati duymayı öğretir. Yani, Narsisistik Kişilik Bozukluğunun gelişmesi bir bakıma sosyalleşme sürecinin başarısız olması sonucundan kaynaklanır. Bu bozukluk ayrıca, ebeveynlerin empatik yansıtmada başarısız olmalarından da kaynaklanabilir. Yetişkinlik döneminde, bu bireyler asla bulunamayacak olan mükemmel eşlerini arayıp duracaklardır.