İstismar Nedir? İstismar Çeşitleri Nelerdir?

İstismar, genellikle bir bireyin başka bir birey üzerinde kontrol ve güç sağlamasına yarayan davranışlar dizisidir. Bu tanımlamada akılda tutulması gereken nokta, bu davranışların tek seferlik değil, tekrarlayan bir biçimde meydana gelmesidir.

Her ne kadar toplumda istismar dendiğinde akla fiziksel istismar (örneğin dayak) veya cinsel istismar (örneğin cinsel taciz) gelse de aslında insanlar çok çeşitli şekillerde istismar edilebilir ve edilmektedir. Bu farklı çeşitlerden haberdar olmak, özellikle de marazi (toksik) kişilerin etrafında bulunanların istismarından daha kolay uzaklaşmasına yardımcı olabilir.

İstismar Çeşitleri

Sözlü İstismar

Bana hiç vurmadığı için, istismar edildiğimi hiç düşünmemiştim.

Bu ifade, fiziksel istismar türü haricinde başka türden istismarlara uğrayan insanların sıklıkla kullandıkları bir ifadedir. Sözlü istismar, bir bireyin belli sözleri başka bir insan üzerinde silah olarak tekrar tekrar kullanmasıdır. Sözlerin bir şekilde psikolojik acı vermesi planlanmıştır. Bu istismar türünün tespit edilmesi ve özellikle de kanıtlanması güçtür, çünkü tanımlama yeterince kesin sınırlara sahip değildir.

Buna ek olarak, her sözlü istismar; bağırma, küfür, alay etme veya küçümseme içermez. Manipülasyon, devamlı başkalarının hatalarını düzeltmek, araya girmek, suçlamak, yargılamak, tehdit etmek, imalarda bulunmak veya karşıdakinin değerini alçaltmak gibi daha küçük formlarda da olabilir. Manipülasyon, kandırmaca ve çarpıtma yoluyla yapılan bu istismar yoluyla istismarcı mağdur bireyin kendi yargılarını ve gerçekliğini sorgulamasını sağlar.

Uzun süren sessiz muamele (İng: "prolonged silent treatment") de bir çeşit sözlü istismardır. Bu çeşitteyse istismarcı karşı tarafla bağlantısını keser ve onlarla konuşmayı reddederek mağduru cezalandırır.

Fiziksel İstismar

Fiziksel istismar en bilinen istismar çeşididir, çünkü genellikle geride bir yara ya da iz bırakır. Bu istismar çeşidi yumruklamak, vurmak, boğmak/boğazlamak veya bir bireyi onun rızası dışında tutmak gibi örneklenebilir. Pervasızca araç kullanmak veya bir kişinin kişisel alanını ihlal etmek de sayılabilir. Fiziksel istismar, çoğunlukla iteklemek veya tokatla başlar ve süreç ilerledikçe şiddet ağırlaşır.

Cinsel İstismar

Cinsel istismar, istenmeyen her türlü cinsel aktiviteyi kapsar. Suçu işleyenler genellikle güç ve tehdit kullanırlar veya istenmeyen (mağdurun onaylamadığı veya rızası olmadığı) fiziksel ve cinsel temaslarla ve sözlü cinsel istismarla mağdurdan faydalanırlar. Mağdurlar genellikle istismarcıyı tanırlar, bu da istismarın gerçekliğini kavramayı ve bu olayı otoritelere bildirmeyi psikolojik olarak güçleştirir. Bu tür hadiseler atlatmış kişiler, ilerleyen yaşamlarında insanlara güvenmekte zorluk yaşadıkları için, ilişkilerinde birçok pürüz yaşarlar.

Finansal İstismar

Bu istismar çeşidi, bireyin maddi kaynaklarını kazanma, kullanma ve sürdürme becerisini kontrol etmeyi içerir. Örneğin istismarcı, mağdurun bir işte çalışmasını veya banka hesabına erişimini engelleyebilir; aynı zamanda evdeki bütçeyi yalnız başına kontrol edebilir. Mağdurun ismine kredi kardı açabilir, onun adına bu kartlardaki parayı bitirebilir, kişinin saygınlığını yitirmesine, evini geçindirememesine yol açabilir, araba alıp borçlandırabilir. Bunun sonucunda, mağdur istismarcıya bağlı hale gelir çünkü en sonunda hem gelirlerini kaybederler hem de büyük bir borcun altına girmiş olurlar. Finansal istismar, genellikle romantik ilişkilerde ve yaşı daha büyük popülasyonlarda vuku bulur.

Çocuk İstismarı

Çocuk istismarı, çocuğa karşı kullanılan fiziksel şiddetten daha fazlasıdır. Cinsel, sözlü ve duygusal istismar, ihmal ve sömürü gibi her türlü kötü muameleyi içerir. İhmal, sömürü, duygusal ve sözlü istismar genellikle fark edilmez ve raporlanmaz. Bunun sebebi de arkada bir yara veya iz bırakmamasıdır.

Ancak istismarcılar; mağdurların yetişkinliklerinde büyük acılara sebep olan, derin duygusal yaralar bırakırlar. Duygusal ve fiziksel istismar içeren örnekler şunlar olabilir: bağırmak, hakaret etmek, toplum önünde utandırmak, sevgiden yoksun bırakmak, gözetim dışı bırakmak, çocuğun şiddete veya bir travmaya tanıklık etmesine izin vermek ve yeterli yiyecek, eğitim, barınma, sağlık hizmeti, giyinme gibi ihtiyaçlarının karşılanamaması.

Yaşlı İstismarı

Yaşlı istismarı, yaşlı vatandaşların itibarını ve güvenliğini çalan sessizce varlığını sürdüren bir istismar çeşididir. Sanıldığından daha yaygındır. Bu istismar çeşidi yalnızca ABD'de her yıl yarım milyondan fazla rapor edilir ve milyonlarca fazlası kayıtlara geçmeden gerçekleşir.

Yetişkinler yaşlandıkça zihinleri ve vücutları güçsüzleşir. Bu yüzden kendilerine gereğince bakma, zorbalığa karşı çıkma veya saldırıldıklarında kendilerini koruma yetilerini yitirirler. Bunun sonucunda yaşlılar; cinsel, fiziksel ve finansal istismar mağduru olabilirler. Yaşlı istismarı, genellikle yaşlı bireyler yetişkin çocuklarıyla, torunlarıyla veya eşleriyle kalırlarken gerçekleşir. Yaşlı istismarına, aynı zamanda, hastaneler, rehabilitasyon merkezleri veya uzun süreli bakım evleri gibi kurumlarda da rastlanabilir. Buna ek olarak, yaşlılar sıklıkla maddi amaçlı telefon dolandırıcılıkları, yatırım aldatmacaları, mobil dernekler ve sağlık konulu kandırmacalarla mağdur edilirler.

Aile İçi İstismar

Aile içi istismar aynı zamanda aile içi şiddet veya yakın partner şiddeti olarak adlandırılır. Yakın partner (kız arkadaş, erkek arkadaş veya eş) üzerinde güç ve kontrol kazanmak için uygulanan davranışlar dizisine denir; bu davranışlar sözlü, fiziksel, cinsel veya finansal yollu olabilir. Aile içi şiddet, aynı zamanda çocuk ve ebeveynler gibi diğer aile üyeleri arasında olabilir.

Aile içi istismar her yaştan her etnik gruptan ve her ekonomik sınıftan hem kadınları hem de erkekleri etkiler. Bu yüzden suçlu ve mağdurları belirlemesi zorlaşır. Herkes risk altında olabilir.

Yardım İsteyin!

Eğer siz veya bir yakınınız istismara uğruyorsanız, ne tür bir istismar söz konusu olursa olsun ve istismarcının kim olduğu fark etmeksizin; olabildiğince hızlı bir şekilde güvenliğinizi sağlamanız gerekmektedir. Bu sağlayıcı bir arkadaşın evine gitmek, size zarar veren iş ortamını terk etmek veya (bir kurumdan) sığınma talep etmek olabilir.

Aynı zamanda bu istismarı bildirme ve uzaklaştırma emri talep hakkına sahipsiniz. Buna ek olarak aile içi istismar, çocuk istismarı veya yaşlı istismarı için yardım hatlarını arayarak destek ve kaynak edinebilirsiniz. Türkiye'de yardım isteyebileceğiniz hatlar:

• 183 Sosyal Destek Hattı
• 155 Polis İmdat
• 156 Jandarma İmdat
• Ayrıca en yakın kolluk kuvvetleriyle de irtibata geçebilirsiniz.

Güvenli ve korunaklı bir yere ulaştıktan, istismarcınızdan uzaklaştıktan ve durumu yetkililere bildirdikten sonra iyileşme sürecine başlanabilir. Unutulmaması gerekir ki her türlü istismar ardında etkisi kolayca geçmeyen stres, kaygı ve depresyona yol açabilir. Sonuç olarak, terapi almak veya destek gruplarına katılmak istismarın zihinsel ve duygusal etkileriyle baş etmede kritik rol oynar. Profesyonel bir yardım almaya ne kadar erken başlarsanız kaygı, travma sonrası stres bozukluğu ve depresyon gibi uzun süreli zihinsel etkilerin ortadan kaldırılması o kadar kolay hale gelir.

Sonuç ve Özet

Görebileceğiniz gibi istismarın birçok farklı türü vardır ve sadece fiziksel veya cinsel istismara indirgemek doğru değildir. Bu farklı istismar türlerinden haberdar olmak, bunlarla mücadelenin ilk adımıdır. Bu noktaya kadar öğrendiklerimizi şu şekilde özetleyebiliriz:

• Sözlü istismar bir bireyin belli sözleri başka bir insan üzerinde silah olarak tekrar tekrar kullanmasıdır.
• Fiziksel istismar en bilinen istismar çeşididir çünkü genellikle geride bir yara ya da iz bırakır.
• Çocuk istismarı cinsel istismar, sözlü istismar, ihmal, duygusal istismar ve sömürü gibi birçok formu kapsar.
• Yaşlı istismarı, yaşlı vatandaşların itibarını ve güvenliğini çalan sessizce varlığını sürdüren bir istismar çeşididir. Sanıldığından daha yaygındır.

Etrafınızda istismara uğrayan birileri varsa veya siz istismara uğruyorsanız, sessiz kalmayın. Ne kadar çok kişi istismara karşı sesini yükseltirse, istismarcıların toplumda barınması o kadar zor olacaktır.