Üç Boyutlu Psikoloji: Nefs Psikolojisi

Sigmund Freud, psikanalitik kurama yaptığı katkılarla psikolojide büyük bir devrim gerçekleştirmiştir. Freud'un ardından Carl Gustav Jung, Melanie Klein ve Alfred Adler gibi isimler, psikolojinin farklı yönlerini keşfederek bu alanda önemli ilerlemeler kaydetmişlerdir. Freud'un bilinç ve bilinçdışı olmak üzere iki boyutlu psikoloji yapısı, insanı anlama noktasında büyük adımlar atmamızı sağlamıştır. Ancak, modern psikolojinin sunduğu bu yapı, insan psikolojisini tam anlamıyla kapsayamamış gibi görünüyor.

Psikolojide Üçüncü Boyut: Nefs Psikolojisi

Türk psikiyatrist Dr. Mustafa Merter, modern psikolojinin eksik kaldığını fark ederek, psikolojiye yeni bir bakış açısı getirme ihtiyacı hissetmiştir. Psikolojik rahatsızlıkların artışını gözlemleyen Merter, yüzeysel ilerlemelerin uzun vadeli iyileşmeler sağlamadığını belirtmiştir. Bu durum, onu yeni bir psikoloji anlayışı geliştirmeye yönlendirmiş ve sonucunda Nefs Psikolojisi ekolünü kurmuştur.

Nefs: Ruh, Benlik ve Egonun Ötesinde

"Nefs" kelimesi Arapça kökenli olup, "ruh", "benlik" veya "ego" anlamlarına gelebilir. Ancak, İslam tasavvufunda daha derin bir anlam taşır. Mustafa Merter'e göre nefs, "ilâhî kökenli, akıllı yasalar tarafından yönetilen, kendi kendini düzeltme potansiyeli taşıyan, yarı bağımsız bir sistemdir." Bu tanım, nefsin insan psikolojisinde çok önemli bir rol oynadığını ve insanın manevi gelişimi için kritik bir unsur olduğunu gösterir.

Üç Boyutlu Psikoloji Yapısı

Dr. Merter, modern psikolojinin bilinç ve bilinçdışını kapsayan iki boyutlu yapısına, üçüncü bir boyut ekleyerek daha bütüncül bir yaklaşım geliştirmiştir. Nefs Psikolojisi, insan psikolojisini üç boyutta ele alır:

Bilinç: Günlük yaşamda kolaylıkla ulaşabileceğimiz anılar, düşünceler, duygular ve istekler bu boyutta yer alır.

Bilinçdışı: Bilinçdışında saklı kalan, erişilmesi zor anılar, düşünceler, bilişler, duygular ve isteklerdir.

Üst-bilinçdışı (Alem-i Misal): Nefs Psikolojisinde nefs olarak tanımlanan bu boyut, ilahi kökenli, yarı bağımsız bir bilinç yönetim mekanizmasıdır. Alem-i Misal, ruhlar alemi ile cisim alemi arasındaki geçiş alemi olarak tarif edilir.

Nefs'in İyi ve Kötüye Yönlendirme Gücü

Nefs, insanı hem iyiye hem de kötüye yönlendirebilen güçlü bir varlıktır. İyiye yönlendirdiğinde, erdemlilik ve güzel ahlak (ahlak-ı hamidiye) ile insanı yüceltir. Ancak, kötüye yönlendirdiğinde, günahkar istek ve arzularla insanı aşağıya çeker. Nefs, İslam'ın kullanma kılavuzu olarak gördüğü Kur'an-ı Kerim'e göre terbiye edildiğinde, insanı huzura ve dinginliğe kavuşturur. Aksi takdirde, kötücül arzulara teslim olduğunda, insanı huzursuzluğa ve patolojik durumlara sürükler.

Nefs Psikolojisi ve İnsanın Manevi Yolculuğu

Kur'an-ı Kerim'de, insanın "ahsen-i takvim" yani en güzel biçimde yaratıldığı belirtilir (Tin Suresi, 4. ayet). Ancak, aynı zamanda insanın "aşağıların aşağısına" indirildiği de ifade edilir (Tin Suresi, 5. ayet). Bu, insanın en yüksek ve en düşük haller arasında bir denge içinde olduğunu gösterir. Nefs Psikolojisi, insanın bu dengeyi sağlama sorumluluğunu taşıdığını ve manevi yolculuğunda kendisini en güzel makama yükseltme potansiyeline sahip olduğunu vurgular. Eğer insan kendisini olduğu yerde bırakırsa, depresyon, anksiyete, OKB, nevroz ve kişilik bozuklukları gibi patolojik durumlar ortaya çıkar.

Rüyaların Önemi ve Freud'un Etkisi

Rüyalar, Nefs Psikolojisinde önemli bir yere sahiptir. Nefs, rüyalar aracılığıyla kendisini ifade eder ve bu rüyalar, insanın nefs yapısını, durumunu ve içinde bulunduğu mertebeyi gösterir. Rüyaların analizi, bu ekolde büyük önem taşır. Freud'un psikanalitik kuramında da rüyalar, bilinçdışının dış dünyaya mesajları olarak görülür. Freud, rüyaların dilini çözerek, bilinçdışının derinliklerine inmiştir. İslam'ın nefs dediğine, Freud id demiştir. İd, sürekli cinsellik ve saldırganlık peşinde olan tehditkar bir yapıdır ve bilinçdışında yer alır. Bu yapı, Nefs Psikolojisinde nefs olarak daha geniş bir anlamda karşımıza çıkar.

Sonuç

Mustafa Merter'in Nefs Psikolojisi ekolü, modern psikolojinin eksikliklerini tamamlayan ve insan psikolojisini daha bütüncül bir şekilde ele alan bir yaklaşımdır. Bilinç, bilinçdışı ve üst-bilinçdışı (alem-i misal) olmak üzere üç boyutlu bir yapı sunarak, insanın manevi ve ruhsal gelişimini destekler. Nefs, insanı hem iyiye hem de kötüye yönlendirebilen güçlü bir varlık olarak, insanın manevi yolculuğunda kritik bir rol oynar. Rüyaların analizi ve Freud'un psikanalitik kuramıyla olan paralellikler, bu ekolün derinliğini ve kapsamını daha da artırır. Nefs Psikolojisi, modern insanın manevi ve psikolojik sorunlarına yeni ve etkili çözümler sunmayı amaçlar.