Türkiye’de Ortaöğretim: Eksiklikler, Eleştiriler ve Çıkış Yolu

Türkiye’de Ortaöğretim: Eksiklikler, Eleştiriler ve Çıkış Yolu

Yazan:Turan Türkzade

Türkiye’de ortaöğretim sistemi, Millî Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) doğrudan sorumluluğu altında yürütülmekte ve yasal temelini 14 Haziran 1973 tarihli, 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’ndan almaktadır. Mevzuatta ortaöğretimin amacı; öğrencileri ilgi ve kabiliyetleri doğrultusunda yükseköğretime, mesleğe ve hayata hazırlamak, demokratik değerleri geliştirmek ve millî kültürü aktarmak olarak tanımlanmıştır.

Kâğıt üzerinde bu çerçeve oldukça sağlam görünmektedir. Ancak pratikte yaşananlar, yazılı hedeflerle büyük bir tezat oluşturmaktadır. Ortaöğretim, genç kuşaklara çağdaş ve köklü bir eğitim sunması gerekirken, pek çok yapısal sorun nedeniyle bireyleri potansiyellerine ulaştıramamakta, hatta toplumun kültürel ilerleyişini sekteye uğratmaktadır.

Kağıt Üzerindeki İdeal ile Gerçekteki Karmaşa

Türkiye’de ortaöğretimin temel çelişkisi, hedeflenenle uygulanan arasındaki uçurumdur. Dersliklerin kalabalıklığı, öğretmen niteliğindeki farklılıklar, materyal ve laboratuvar eksiklikleri, müfredatın ağır ve teorik yapısı bu uçurumun başlıca nedenleridir.

Birçok lisede sınıf mevcutları 40–60 kişiye ulaşmaktadır. Bu kalabalık, öğretmenlerin sınıf hâkimiyetini zorlaştırmakta, öğrencilerin bireysel takibini imkânsız hale getirmektedir. Fiziksel şartları yetersiz, hijyeni sorunlu sınıflar hem öğretmen hem öğrenci sağlığını tehdit etmektedir.

Sonuçta “çok yönlü bireyler yetiştirme” iddiası, tıpkı Osmanlı’nın son dönemindeki karmaşık okul yapısı gibi, uygulamada dağınıklık ve kargaşa üretmektedir.

Dersler Üzerinden Bir Değerlendirme

Fen Bilimleri

Türkiye’de fen dersleri çoğunlukla sözlü anlatım üzerinden yürütülmekte, deneysel ve uygulamalı kısım neredeyse tamamen ihmal edilmektedir. Fizik, kimya ve biyoloji dersleri laboratuvar olmaksızın yalnızca teorik bilgilerle geçiştirilmektedir. Öğrenciler bilimin yöntemini, deneysel süreci, gözlem ve uygulama becerisini kazanamadan mezun olmaktadır.

Coğrafya

Coğrafya dersinde jeolojik devirler, kayaç türleri, iklim olayları gibi konular işlenmekte ancak bunlar yalnızca ders kitabından okunarak aktarılmaktadır. Yerinde gözlem, arazi çalışması veya görsel materyallerin kullanımı son derece sınırlıdır. Bu da coğrafyayı ezberlenmesi gereken soyut bilgiler bütünü haline getirmektedir.

Tarih

En sorunlu derslerden biri tarihtir. Müfredat “millî” söylemine rağmen Türk tarihini kapsamlı ve doğru bir şekilde aktaramamaktadır. 9. sınıf müfredatında Anadolu uygarlıkları ve İslâm tarihi uzun süre işlenirken, Türk tarihine ayrılan kısım daraltılmakta ve çoğu zaman hatalı bilgilerle doldurulmaktadır. Öğrenciler kendi kültürel köklerinden kopmakta, tarih bilincini kazanamamakta ve kolayca başka kültürlerin etkisine açık hale gelmektedir.

Matematik

Matematik öğretmenlerinin niteliği görece güçlü olsa da, müfredatın yoğunluğu öğrencileri zorlamaktadır. Avrupa üniversitelerinde okutulan seviyedeki konular, bizde lise programına dahil edilmiştir. Bu durum, öğrencilerin temeli oturtmadan üst konulara geçmesine yol açmakta, öğrenme sürecini yavaşlatmaktadır. Matematiğin keşfetmeye dayalı bir ders olması gerekirken, yoğun konu yükü altında ezber ve yetiştirme kaygısı öne çıkmaktadır.

Yabancı Dil

En büyük sorunlardan biri de yabancı dil eğitimidir. Türkiye’de öğrenciler yıllarca İngilizce görmelerine rağmen mezun olduklarında dili kullanamaz hale gelmektedir. Bunun nedeni, müfredatın gereksiz ölçüde kuramsal olması ve pratikten uzak kalmasıdır. Dil öğreniminde asıl olan konuşma ve iletişim pratiğidir; fakat dersler hâlâ renkler ve sayılar düzeyine sıkışmakta, öğrenciler özgüven kazanmadan sistemden çıkmaktadır.

Sanat (Müzik ve Resim)

Sanat eğitimi neredeyse yok hükmündedir. Müzik derslerinde temel çalgı ve materyallerin eksik olduğu okullar bulunmaktadır. Öğrenciler solfej, nota bilgisi veya herhangi bir müzik aletini öğrenmeden mezun olmaktadır. Resim dersleri ise genellikle “boş zaman” dersi olarak görülmekte, ciddi bir üretime yöneltilmemektedir. Bu durum, Türk milletinin sahip olduğu zengin musiki ve sanat kültürünü yeni nesillere aktarmayı imkânsız hale getirmektedir.

Türkçe ve Edebiyat

Türkçe ve edebiyat dersleri, öğrencilerin dil becerilerini geliştirmek yerine ağır teorik bilgilerle yüklenmiştir. Güzel konuşma, yazışma, e-posta veya resmi metin yazma gibi pratik beceriler arka planda kalmakta; öğrenciler edebiyatı sevmekten ziyade sıkıcı kurallarla boğuşmaktadır.

Neden Tehlikeli?

Agora Bilim Pazarı

Mukavemet

• Boyut: 20.5 X 23.5
• Sayfa Sayısı: 879
• Basım: 1
• ISBN No: 9786052823378

Devamını Göster

₺1,111.00

Satın Al Tüm Ürünler

Ortaöğretimdeki bu eksiklikler sadece bireylerin üniversiteye hazırlanmasını zorlaştırmıyor. Asıl tehlike, genç kuşakların kültürel köklerinden kopması ve entelektüel birikimden mahrum yetişmesidir.

Tarihini bilmeyen, sanatı tanımayan, bilimi deneyimlemeyen, dili öğrenemeyen, matematikte zorlanan bir gençlik; ne kendi kültürüne sahip çıkabilir ne de dünya ile eşit şartlarda rekabet edebilir. Eğitimdeki her zafiyet, toplumun geleceğini doğrudan tehdit etmektedir.

Çıkış Yolu

Türkiye’nin ortaöğretim sistemi için çözüm yolları aslında açıktır:

Müfredat-Uygulama Dengesi: Derslerin hedefleri, mevcut imkânlarla uyumlu hale getirilmeli.

Öğretmen Niteliği: Alanında uzman, sürekli gelişen ve hizmet içi eğitimle desteklenen öğretmen kadrosu oluşturulmalı.

Sınıf Ortamı: Kalabalık sınıflar küçültülmeli, öğrenci merkezli eğitim ortamları sağlanmalı.

Sanat ve Kültür: Müzik, resim, tiyatro ve edebiyat dersleri eğitimin asli unsuru haline gelmeli.

Uygulamalı Eğitim: Fen dersleri laboratuvarla, coğrafya alan gezileriyle, tarih müze ve arşiv çalışmalarıyla desteklenmeli.

Yabancı Dil: Öğrenciler teoriden çok pratiğe yönlendirilmeli, yabancı dili konuşma ve iletişim aracı olarak öğrenmeli.

Türkçe: Öğrencilere yalnızca edebiyat değil, günlük yaşamda ve iş hayatında gerekli dil becerileri kazandırılmalı.

Sonuç

Türkiye’nin ortaöğretim sistemi, kâğıt üzerinde güçlü bir mevzuata sahip olsa da uygulamada büyük eksikliklerle boğuşmaktadır. Bu eksiklikler sadece eğitim kalitesini düşürmekle kalmıyor, aynı zamanda Türk kültürünün yeni nesillere aktarılmasını engelliyor.

Gençleri çağdaş bilgiyle donatırken aynı zamanda kültürel kökleriyle bağlarını güçlendirecek, sanat ve bilimi birlikte öğretecek, dili hem doğru hem de yaratıcı biçimde kullandıracak bir sistem zorunluluktur.

Ortaöğretimde yapılacak gerçekçi ve sürdürülebilir reformlar, sadece okulları değil, tüm toplumun geleceğini şekillendirecektir. Bugün atılacak doğru adımlar, yarın entelektüel, özgüvenli ve köklerine bağlı bir neslin yetişmesini sağlayacaktır.