Kişilik Doğuştan mı Kodlanır, Yoksa Hayat mı Öğretir?
- Blog Yazısı
Kişilik…
Kimi zaman bir bakışımızda, kimi zaman bir tepki verişimizde kendini açığa vuran görünmez bir imza. Hepimizin taşıdığı ama tam olarak nasıl oluştuğunu kestiremediği bir bütünlük. Bizi biz yapan şey tam olarak ne? Doğduğumuz an cebimize konan genetik bir kader mi, yoksa hayatın bizi durmadan yoğuran eli mi?
Bilim bu soruya tek bir taraf göstermiyor. Çünkü gerçek, bu iki dünyanın tam ortasında başlıyor.
1. Genetik Başlangıç: Ruhumuzun Sessiz Alt Yapısı
Araştırmalar kişiliğin %40–60 oranında genetik olduğunu söylüyor. Yani daha ilk nefesi almadan, içimize gizli bir yön bulucu yerleştirilmiş gibi.
• Bazı bebekler doğuştan daha hareketli,
• Bazıları daha temkinli,
• Kimisi sese daha duyarlı,
• Kimisi yepyeni şeylere merakla uzanıyor.
Bunlar sadece “bebek huyları” değil; ilerideki kişilik örüntülerimizin ilk çizimleri. Genler, kişilik denen yapbozun kenar parçalarını oluşturuyor… Ama merkezde hâlâ boş alanlar var.
2. Çevre: Kişiliği Yontan Gizli Ustalar
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 50₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Genetik sadece bir taslak. Onu dolduran, renklendiren, değiştiren ise çevre.
Aile, kültür, eğitim, ilişkiler, sosyoekonomik durum, yaşadığımız her başarı ve her yara…
Hepsi birer usta gibi kişiliğimizin gölgelerini, ışıklarını, damarlarını dokuyor.
Aynı genetik eğilime sahip iki kişi düşün:
• Biri baskıcı bir evde büyüyor ve içine kapanıyor.
• Diğeri destekleyici bir ortamda yetişiyor ve parlıyor.
Bilim bunu “çevresel kalibrasyon” olarak açıklıyor; adeta kişiliğin ses düzeyini ayarlayan görünmez bir el gibi.
3. Beyin Plastisitesi: Kişilik Değişmez Diyenlere Bilimin Sessiz Tokadı
Eskiden 25 yaşına gelenin kişiliğinin artık “kilitlendiği” düşünülürdü.
Modern nörobilim ise bu fikri çoktan rafa kaldırdı.
Beyin plastisitesi sayesinde, beynimiz yaşam boyu değişmeye, adapte olmaya, öğrenmeye devam eder. Bu da şu demek:
• Aşık olduğunda değişirsin.
• Sorumluluk alınca değişirsin.
• Zor bir dönemden geçince değişirsin.
• Terapi, travma, yeni başlangıçlar… Hepsi kişiliğine yeni kıvrımlar ekler.
Bilim özellikle duygusal denge, sorumluluk, sosyal uyum gibi kişilik boyutlarının yıllar içinde anlamlı şekilde değişebildiğini açıkça gösteriyor.
Kısacası: “Ben böyleyim” dediğin noktada bile, beynin aslında “istersen değişebilirim” diye fısıldıyor.
4. Genler ve Çevre: Birbirine Dolaşmış İki Görünmez Kod
En şaşırtıcı olan ise şu:
Genler ve çevre birbirinden bağımsız çalışmıyor. Tersine, iki puzzle parçası gibi iç içe geçiyor.
Bilim buna gen-çevre etkileşimi diyor.
• Genler hangi çevrelere daha hassas olduğumuzu belirliyor.
• Çevre ise hangi genlerin “uyanacağını” seçiyor.
Yani kişilik; tek bir kalemle yazılan bir hikâye değil. Bir yazar-genetik ve bir yazar-çevre, aynı kitabı birlikte yazıyor.
Sonuç: Kişilik Ne Tamamen Kader, Ne de Sıfırdan Yazılan Bir Hikâye
Bilim bize aslında çok insani bir gerçek sunuyor:
• Kişiliğin çekirdeği doğuştan gelir,
• Kabuğu çevre tarafından örülür,
• Ve insanın kendini dönüştürme gücü sandığımızdan çok daha fazladır.
Kişilik; doğduğumuz an başlayan, yaşadıkça gelişen ve her seçimimizle yeniden şekillenen uzun bir yolculuktur.
Yani kişilik sadece miras aldığımız bir şey değil; aynı zamanda yaşadıklarımızla yeniden inşa ettiğimiz bir eserdir.
Kısacası:
Kişilik doğulmaz; başlanır, yaşanır ve sonra şekillendirilir.
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 01/12/2025 05:14:30 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/21882
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
Broca Afazisi'ne interdisipliner bir çözüm: Speechia
Tyrannosauridlerin Kolları Neden Kısadır?
Şiddeti Kategorize Etmek ve Hak Ayrımcılığı Meselesi
Dinozorlar Gerçekte Nasıl Sesler Çıkarıyordu ?
Arduino Nedir, Neler Yapılabilir?
Muhteşem bir gün doğumu ve batımını önceden tahmin edebilmek mümkün mü?
