Eleştirel Düşünme Kılavuzu, Argümanlara Giriş Bölümü İncelemesi

Vakti olmayanlar için kısa bir inceleme (geniş inceleme alt kısımda)

İlk bölümlerde retoriğin (argümana dayalı olmayan, sözün gücüyle yapılan ikna etme biçimi) argümanlardan ayırt edilmesi sağlanıyor. Retorikleri öğrendiğinizde, günlük hayatta kullandığınız hemen hemen çoğu cümlenin aslında birer retorik olduğunu farkedeceksiniz. Daha sonrasında tümdengelimsel ve tümevarımsal argümanlar ile karşılaşacaksınız. Aslında bu, bizi en çok ilgilendiren bölüm. Argümanlar tümdengelimsel veya tümevarımsal biçimde olurlar. İki argüman türünü de öğrenip üzerine düşünmeniz günlük hayatta da oldukça faydalı olacak. Daha sonra safsatalar ile karşılaşacaksınız, safsataları yanlış muhakeme olarak tanımlayabiliriz. Bilerek veya bilmeyerek gündelik hayatta sıkça kullanılır ve geçerli olabilse de çürük olabilen argüman türleridir. En sonda epistemolojiye giriş niteliğinde kısa 30 sayfalık bir bölümle karşılaşacaksınız. Bilgi nedir, bilmek nasıl mümkün olabilir? Bilginin geleneksel tanımı, üçlü bilgi tanımı gibi epistemoloji konusunda kısa bir bilgi edineceksiniz. Daha sonra kitabımız maalesef sonlanıyor. Bundan sonra da mantık kitaplarına bakmanızı öneririm. Not alarak okumanızı kesinlikle tavsiye ediyorum. Kitabı okurken yaklaşık 150 sayfa kadar not aldım. Not aldığınızda, okuma süreniz yavaşlasada bilgileri işlemek not almak ile oldukça etkili oluyor. Eğer ingilizceniz varsa, kitabı ingilizcesinden okumanız daha faydalı olabilir. Ancak Tübitak Yayınları'nın yaptığı bu baskıda da oldukça iyi çeviri yapılmış, kağıt kalitesinden bahsetmeye gerek bile yok.

Kısa bir giriş

Eleştirel Düşünme Kılavuzu, eleştirel düşünceye giriş için hiç bilmeyen kişilerin dahi rahatlıkla anlayabileceği anlatımla yazılmış bir kitap ancak bazı yerlerinde temel mantık bilgisi bilmek faydalı olabiliyor. Bundan dolayı bu kitaba başlamadan önce herhangi bir mantığa giriş kitabına başlayıp bunu okumak daha faydalı olabilir.

Eğer çok vakit kaybetmek istemiyorsanız da emin olun, ilk okuyuşunuzda çoğu kavramları anlayacaksınız çünkü tam isabet örneklerle yazar ne demek istediğini anlaşılır kılmış.

Kitap neyi amaçlıyor?

Günlük hayatta herkes birbirini bir şeyleri yapması, inanması için ikna etmeye çalışıyor. Bazı kişiler kendisinin iyi nedenlerle X sebebini yaptığına inanıyor. Ancak bu inançlar gerçekten iyi gerekçelendirilmiş sebeplere mi dayanıyor? Muhtemelen hayır, çünkü çoğu kişi farklı nedenleri alakasız bir şekilde yaptığı şeylere bağlayabiliyor. Aslında bunu safsata olarakta adlandırabiliriz. Bu kitap temel olarak mantıkta kullanılan tümdengelimsel ve tümevarımsal muhakeme biçimlerini, bu muhakeme biçimlerini kullanarak yanlış muhakemeleri nasıl ortaya çıkartabileceğimizi, bir argümanın gerçekten iyi nedenlere mi dayandığını öğrenmemizi sağlamak amacıyla yazıldı. Bunları öğrendiğimizde dolayısıyla, safsata, retorik gibi yanlış muhakeme biçimlerini de öğrenmek durumunda kalıyoruz. O zaman, argümanlara giriş bölümüne giriş yapalım.

Kısa bir not

Kitabın yalnızca Argümanlara Giriş bölümü incelenecektir. Diğer kısımların okumasını ve çözümlemesini size bırakıyorum.

Argümanlara giriş

Argüman nedir?

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Bir şeyi yapmaya, inanmaya ikna etmek için öncüllerle desteklenen mantıksal ifadelerdir.

Mesela, şu bir argümandır:

Her gün günde 2 litre su içmeliyiz zira eğer günde 2 litre su içmezsek ölüm riskimiz artar. Ölüm riskimizin artması istemediğimiz bir şeydir.

Standart biçimde şu şekilde yazılır:

1) Eğer günde 2 litre su içmezsek ölüm riskimiz artar

2) Ölüm riskimizin artması istemediğimiz bir şeydir

Sonuç: Her gün 2 litre su içmeliyiz.

Şunlar bir argüman değildir:

1) Beyaz kitaplık sevsende sevmesende bana uyar.

2) Kitap okurken neye dikkat etmeliyiz? (Bu bir öncül bile değildir)

Öncül nedir?

Öncül, doğru ya da yanlış bir bildirimde/yargıda bulunan her türlü cümleye denir. Örneğin mesela, şunlar bir öncül değildir:

1) Neden telefonunu şarj etmedin?

Agora Bilim Pazarı

İstiridye Çocuğun Hüzünlü Ölümü ve Diğer Öyküler

Beter Böcek, Makas Eller, Wednesday ve Ölü Gelin’in yaratıcısı Tim Burton’ın tuhaf olanı büyüleyici bir şeye dönüştürdüğü kaçık dehasına eşlik edin.

İstiridye Çocuğun Hüzünlü Ölümü’nde Burton, zalim dünyalarında sevgi ve aidiyet bulmak için mücadele eden, yanlış anlaşılan, dışlanan, hafif ürkütücü ama bir o kadar sempatik çocuklardan kurulu bir uyumsuzlar çetesine can veriyor. Öykülere eşlik eden gotik çizimleriyle bu umudu ama talihsiz varlıkların hem sevimliliğini hem de trajedisini gözler önüne seriyor. 

Gerçekle hayalin sınırlarının silindiği, olağan ve olağanüstünün el ele verip yaramazlık yaptığı, kara mizahla örülü bu derleme, çağımızın en büyük hikaye anlatıcılarından birinin elinden çıkmış bir kült.

Devamını Göster

₺205.00

Satın Al Tüm Ürünler

2) Ahmet'in bakkaldan ürün çaldığını duydun mu?

3) Vanilyalı dondurmalar mı kötüymüş?

Aynı örnekler üzerinden öncül; yani bildirimde bulunan cümleler şunlardır:

1) X, telefonunu şarj etmedi

2) Ahmet, bakkaldan ürün çaldı

3) Vanilyalı dondurmalar kötüdür

Mesela yukarıdaki öncüle dönüştürülmüş cümleler üzerinden örneklere bakalım:

1) Telefonunu şarj etmemek kötü bir şeydir.

2) X, telefonunu şarj etmedi

Sonuç: X, kötü bir şey yaptı.

1) Bakkaldan ürün çalan kişiler ahlaksızdır

2) Ahmet, bakkaldan ürün çaldı

Sonuç: Ahmet ahlaksızdır.

Yani, eğer bir cümle öncülse, o cümle bir yargı bildirmek zorundadır. Soru cümleleri, genellikle yargı bildirmezler. Bu kısımı anladığınız umuyorum.

Geçerlilik nedir?

Mantıkta, argümanın geçerli olması basit bir anlatımla şu demektir: Sonucun öncüllerden zorunlu olarak doğması. Eğer sonuç, öncüllerden zorunlu olarak doğuyorsa o argüman geçerlidir. Argüman geçerliliğini değerlendirirken tüm öncüllerin doğru olduğunu varsayıp sonuca bakarız. (Son cümle oldukça önemli)

Geçerliliğin anlaşılması için örnekleri saçmaya indirgeyerek daha çok anlaşılmasını sağlayacağım.

1) Ahmet bir makarna

2) Her makarna bir ketçaptır

Sonuç: Ahmet bir ketçaptır

Bu argüman geçerlidir. Yukarıda belirttiğim gibi, argümanları değerlendirirken öncüllerin doğruluk değerlerine bakmıyoruz. Burası, mantığın ilgilendiği kısım değildir. Deneysel bilimler ya da belki pozitif bilimler ile öncüllerin doğruluk değerleri öğrenilebilir ancak bahsettiğim gibi biz aslında yalnızca önermelerin mantıksal yapılarıyla ilgileniyoruz. Mesela bu önermenin sembolsel ifadesi şu şekildedir:

1) A B'dir

2) Her B C'dir

Sonuç: A bir C'dir

Sonuç olarak, mantıkta öncüllerin kendi arasındaki ilişkileriyle ilgileniyoruz. Doğruluk değeri mantığı ilgilendiren bir konu değildir.

Standart biçime dönüştürme

Sstandart biçime dönüştürülerek mantıksal forma dönüştürülmesi öğretilmiş. Mesela, size mantığa girişte çokça kullanılan ve bir o kadar anlaşılan olan şöyle bir argüman sunayım:

Tüm insanlar ölümlüdür ve Sokrates'te bir insandır, dolayısıyla Sokrates'te bir ölümlüdür.

ya da

Sokrates'te bir ölümlüdür çünkü tüm insanlar ölümlüdür ve Sokrates'te bir insandır.

Burada aslında iki yargıda bulunuluyor.

1) Tüm insanlar ölümlüdür

2) Sokrates'te bir insandır

Sonuç: Sokrates'te bir ölümlüdür. (Çünkü Sokrates'te ölümlü olan insan kümesinin içerisinde)

Yani, size metin halinde sunulan argümanları mantıksal forma dönüştürüp anlaşılır kılmayı sağlayan ve standart biçim olarak adlandırılan yöntemi öğretiyor.

Muhtemelen şu soruyu soracaksınız: Standart biçime dönüştürmek istiyorum ama, ben hangisinin öncül ve hangisinin sonuç olduğunu nereden anlayacağım?

Aslında bu soru birden fazla cevabı olan bir soru, ama hemen hemen argüman sunan herkes sonucu bağlamak kullanılan bazı kelimeler vardır, öncülleri bağlamak için kullanılan bağlayıcı kelimelerden bazıları şunlardır: çünkü, dolayısıyla, zira, bundan dolayı, nedenim şudur ki

Genellikle sonuçtan sonra çünkü kelimesi kullanılır. Mesela şu argümanı inceleyelim:

X beni sevmiyor (sonuç) çünkü mesajlarıma hiç cevap vermiyor. (öncül)

Burada, çünkü kelimesinden önce sonuç kullanılmıştır. Argümanı standart biçimde inceleyelim:

1) Ne zaman bir kişi mesajlarıma hiç cevap vermezse o kişi beni sevmiyordur

2) X mesajlarıma cevap vermiyor

Sonuç: O halde X beni sevmiyor.

Bağlayıcı kelimeler ile, argümanlarda neyin öncül neyin sonuç olduğunu ayırt edebilirsiniz.

Bazı tavsiyeler ve kitabı edinebileceğiniz yerler

İncelemesini yaptığımız kısımın her başlığı incelenmemiştir. Kitap toplamda 8 bölüm var. Bu yazı, bir nevi kitabın içeriğinin tanıtılması amacıyla yazılmıştır ki, eleştirel düşünür olmak isteyen herkesin okuması gerektiği bir kitap olduğunu düşünüyorum. Bu kitaba başlamadan önce, temel bir mantık bilgisi edinmeniz çok daha faydalı olacaktır çünkü kitabı edindiğinizde bazı kısımlarda anlayamadığınız kavramlar olabilir "Modus Ponens" ve "Modus Tollens" gibi. Bundan dolayı şu kitapları bu kitabı okumadan önce tavsiye ediyorum:

1) Mantığa Giriş - Cengiz İskender Özkan

https://www.kitapyurdu.com/kitap/mantiga-giris/631555.html

2) Klasik Mantığa Giriş - Prof. Dr. İbrahim Emiroğlu

https://www.kitapyurdu.com/kitap/klasik-mantiga-giris/66316.html&filter_name=mant%C4%B1%C4%9Fa+giri%C5%9F

Ve ayrıca, başlıkta geçen kitabımızı temin edebileceğiniz yerler:

https://www.trendyol.com/tubitak-yayinlari/elestirel-dusunme-kilavuzu-tracy-bowell-9786053122234-p-127544739?srsltid=AfmBOoqKLSKCU8hap7QKNeqtMSTxssQnvDTXS8bXakCn-RGj9vzOCBz6

https://www.nadirkitap.com/elestirel-dusunme-kilavuzu-tracy-bowell-gary-kamp-kitap38014770.html

Bu kitapları okuduktan sonra, felsefeye giriş yapmanız oldukça faydalı olur. Çünkü mantık alanının en çok kullanıldığı yerlerden birisi felsefedir. Aynı şekilde, beyin fırtınası yapabileceğiniz bir arkadaş ortamı olduğunda felsefe çok daha zevkli olur.

Kitabı okurken acele etmeyin, anlatılan her kavramı, bölümü dikkatle anlamaya ve işlemeye çalışın. Ben 1 ay gibi bir sürede bitirdim. Sizin de buna yakın bir süre yada bundan daha fazla bir sürede anlayarak bitirmenizin faydalı olacağını düşünüyorum. Kitabı okurken kesinlikle not alın çünkü bilgiyi işlemede oldukça faydalı.

Umarım incelememi beğenmişsinizdir, iyi okumalar.