Bilinen Evrendeki En Eski Galaksi Keşfedildi: ‘Kozmik Bir Mucize’

NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu (JWST), şimdiye kadar gözlemlenen en eski ve en uzak galaksiyi keşfetti.Büyük Patlama’dan 280 milyon yıl sonra oluştuğu belirlenen bu galaksiye MoM z14 adı verildi. Keşif, bilim insanları tarafından “kozmik bir mucize” olarak nitelendirildi.

Yale Üniversitesi Astronomi ve Fizik Profesörü Pieter van Dokkum, “Şu an itibarıyla bu, insanlık tarafından bilinen en uzak cisimdir. Bu unvan zaman zaman el değiştirir, ancak her seferinde durup düşünmek gerekir,” dedi.Van Dokkum, MoM z14’un, evren 280 milyon yaşındayken var olduğunu ve bunun Büyük Patlama’ya son derece yakın bir dönem olduğunu belirtti.

James Webb Teleskobu, 2022 yazında veri göndermeye başladığından bu yana yüksek kırmızıya kayma (redshift) değerine sahip erken galaksileri tespit etmede önemli başarılar elde etti.Kırmızıya kayma, uzak (ve dolayısıyla erken) kaynaklardan gelen ışığın dalga boyunun uzayda genişlerken kırmızı spektrumuna doğru kayması anlamına geliyor.

MoM z14’un kırmızıya kayma değeri z = 14.44 olarak ölçüldü. Bu, bir önceki rekor sahibi JADES-GS-z14-0’ın (z = 14.32) önüne geçtiğini gösteriyor.Van Dokkum’a göre bu keşif, yalnızca rekor kırmakla sınırlı değil. “JWST’nin bu kadar erken evrende galaksi bulması beklenmiyordu, özellikle de görevin bu kadar erken bir aşamasında,” diyen van Dokkum, JWST öncesi gözlemlere dayanarak tahmin edilen sayıdan yaklaşık 100 kadar daha parlak erken galaksi bulunduğunu belirtti.

MoM z14’un bazı özellikleri de JWST aracılığıyla analiz edildi. Galaksinin, Samanyolu’ndan yaklaşık 50 kat daha küçük olduğu, yayılan ışık spektrumunda ise karbon ve azot gibi elementlerin izine rastlandığı bildirildi.Bu durum, MoM z14’ün çok genç bir galaksi olduğunu ve yıldız oluşum oranının hızla arttığını gösteriyor. Ayrıca galaksinin çevresinde çok az nötr hidrojen gazı bulunduğu da dikkat çekici bulundu.

MoM z14’da karbon ve azot gibi elementlerin varlığı, ondan daha eski galaksilerin de evrende var olabileceğine işaret ediyor. Çünkü evrendeki en erken galaksilerin yıldızları sadece hidrojen ve helyum içerirken daha sonraki galaksilerde yıldızların süpernova patlamaları yoluyla oluşturduğu ağır elementler (astronomik terimle “metaller”) bulunuyor.Van Dokkum, “MoM z14, evrendeki ilk oluşan yapılardan biri değil çünkü eğer öyle olsaydı karbon ya da azot görmezdik,” dedi. “Bu galaksi, muhtemelen ilk ’normal’ galaksi oluşum dalgasının bir parçası.”

Van Dokkum’a göre JWST, mevcut sınırları zorlamaya devam ediyor:

“Şu noktada z = 15 ya da z = 16 kırmızıya kayma değerine sahip galaksiler bulursak şaşırmam.”

Araştırma ekibinin liderliğini Rohan Naidu (MIT Kavli Astrofizik ve Uzay Araştırmaları Enstitüsü) üstleniyor. Ekip, ön baskı versiyonu arXiv sitesinde yayımlanan araştırmalarıyla evrenin erken dönemine dair anlayışımıza yeni bir boyut kazandırdı.

Van Dokkum, “Bu tür programlarda ekip her zaman bir ’mucize’ umar; bu kez gerçekten erken bir galaksi bulmuş olmamız son derece heyecan verici,” dedi.