Antibiyotik direnci nedir, nasıl gelişir?

Bakteriler, çevrelerinde meydana gelen değişikliklere hızlı uyum sağlayabilen canlılardır. Antibiyotik direnci de bunun bir örneğidir. Belirli bir antibiyotiğe karşı direnç, söz konusu antibiyotiğin tedavi dozunda dirençli bakterileri öldüremediğini veya çoğalmalarına engel olamadığını ifade etmektedir.

Antibiyotik direncine sahip bakteriler antibiyotik varlığında, dirençli olmayan bakterilere göre avantaj sağlar ve bunun bir neticesi olarak belirli bir süre sonra ortamdaki bakterilerin çoğu o antibiyotiklere karşı direnç sahibi olur. Ayrıca, bakteriler dirence neden olan genetik yapıları farklı bakteri türlerine de aktarabilir, bu da antibiyotik direncinin bakteriler arasında yaygınlaşmasına önemli katkı sağlar.

Dirençli bakterilerin neden olduğu hastalıklar, özellikle de yoğun bakım ortamında ve bağışıklık sistemi zayıflamış hastalarda ciddi bir sağlık tehdidi oluşturmaktadır. Dirençli bakterilerin neden olduğu bu hastalıklar, tedaviye dirençli olup, hastanede yatış sürelerinin uzamasına ve bununla ilgili komplikasyonların gelişmesine, ölüm ve hastalığa yakalanma oranlarında artışa neden olmaktadırlar.

Antibiyotik direncinin önüne geçilmemesi durumunda gelecekte bizi bekleyen tehlike ise bundan çok daha büyüktür. Öyle ki, yakın gelecekte enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde antibiyotikler tamamen etkisiz hale gelebilir ve basit yara enfeksiyonları ölümle sonuçlanabilir.^[1]

Antibiyotik direnci nasıl gelişir?

Antibiyotiğe direnç, bakterilerin antibiyotiğin etkilerini yok etmek veya önlemek için bir veya birkaç geni ele geçirmesiyle gerçekleşir. Bunu, bir geni mutasyona uğratarak veya bu geni başka bir mikroptan edinerek yaparlar.

Sonrasında, direnç bir iki yolla bedene yayılır. Antibiyotikler, bizi hastalıklardan koruyanlar da dahil bütün bakterileri yok eder. Yani genetik mutasyona veya antibiyotiğe karşı direnç gösteren bir gene sahip herhangi bir bakteri, mevcut bakteriyel tür haline gelene dek kontrolsüz bir şekilde çoğalır.

Veya bakteri kendi direnç genlerini diğer bakteri türleriyle takas eder. Bu durumda, direnç genleri, hastalığa yol açanlar da dahil yeni bakteri türlerine verilebilir. Bu da enfeksiyon tedavisini zorlaştıracaktır.

Direnç kişiden kişiye de yayılabilir. Örneğin, ağzında antibiyotiğe dirençli bakteriler bulunan bir kişi bu bakterileri sadece öksürdüğünde veya öpüştüğünde başka bir kişiye bulaştırabilir.

Tedavisi var mı, ne yapacağız?

Bilim insanları şimdiye kadar, antibiyotik dirençli bakterilerin oluştuğu ve bütün bedene yayıldığı esas yer olarak gördükleri mide üzerinde araştırmalarını odakladılar. Ama son incelememiz, antibiyotiğe dirençli bakterilerle yanlış yoldan mücadele ediyor olabileceğimizi gösteriyor.

Bedendeki farklı bölgelerde farklı sayıda ve türlerde antibiyotiğe dirençli bakteriler bulunduğu keşfedildi. Bunu antibiyotiklerin bedene girdiği ilk yer olan ağızdaki ve antibiyotiklerin salıverildiği yer olan midedeki bakterileri karşılaştırarak bulduk. Bu buluş tedavinin ve korunmanın geleceğinde anahtar rol oynayacak.